Deksametazon (Kordexa, Dekort) Nedir, Ne İşe Yarar?

Deksametazon (Dekort, Kordexa) Nedir?

Deksametazon, birçok tıbbi sorunun yanı sıra bazı kanser türlerinin tedavisinde destek olarak kullanılan steroid yapıda bir ilaçtır.

Deksametazon etken maddesi hem oral tablet hem İV (intravenöz, toplar damardan) hemde İM (intramüsküler, kas içine) uygulanabilen formlarda bulunabilir. Piyasada en yaygın olarak Dekort 4 mg, 8 mg ve Kordexa 4 mg, 8 mg tablet veya İV şeklinde bulunur.

Steroid yapıda ilaçlar, vücuttaki iltihaplanmayı azaltan ve bağışıklık sistemini baskılayarak birçok hastalığın semptomlarını kontrol altına alan güçlü bileşiklerdir. Kortikosteroidler olarak adlandırılan bu ilaçlar, vücutta doğal olarak üretilen kortizol hormonuna benzer şekilde etki eder. Kortizol, stres yanıtlarını düzenleyen, iltihabı kontrol eden ve bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini baskılayan önemli bir hormondur.

Deksametazon gibi güçlü kortikosteroidler, özellikle bağışıklık sisteminin aşırı aktivitesine bağlı olarak gelişen inflamatuar hastalıkların tedavisinde kullanılır. Hücrelerdeki steroid reseptörlerine bağlanarak, inflamatuar sinyallerin baskılanmasını sağlar ve böylece ödem, ağrı ve doku hasarını azaltır.

Deksametazon Hangi Durumlarda Kullanılır?

Deksametazon, çeşitli hastalıklarda hem tedavi edici hem de belirtileri hafifletici bir ajan olarak kullanılır. Kullanım alanları arasında iltihaplı hastalıklar (romatoid artrit, lupus, inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi otoimmün rahatsızlıklar), alerjik reaksiyonlar, solunum yolu hastalıkları (astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı ve COVID-19), kanser tedavisinde destekleyici kullanım, beyin ödemi ve adrenal yetmezlik bulunmaktadır.

Deksametazon, güçlü etkileri nedeniyle yalnızca doktor kontrolünde ve belirlenen dozlarda kullanılmalıdır. Uzun süreli kullanımı, bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyonlara yatkınlığı artırabilir ve kemik erimesi, kas kaybı gibi yan etkilere yol açabilir.

Kanserde Deksametazon

• Kanser kemoterapisinin neden olduğu mide bulantısı ve kusmayı önlemek veya azaltmak için,
• Bazı kemoterapi ilaçlarının neden olduğu alerjik reaksiyonları önlemek için
• Beynin kendi tümörlşerinde veya beyne metastaz yapmış ikincil tümörlerinde beyin ödemini azaltmak için

Kulanımı:

• Enjeksiyon yoluyla veya ağızdan tablet olarak alınabilir.
• Mide-bağırsak sistemindeki tahrişi en aza indirmek için tabletler yemekle birlikte veya yemek sonrasında alınmalıdır. Az az ve sık yemek yemek ve doktorunuz tarafından tavsiye edilirse muhtemelen antasit alınması önerilir.
• Günde bir kez alınacaksa, tercihen kahvaltıdan sonra tok karnına, bir miktar suyla birlikte çiğnemeden yutulması önerilir. Günde 2 kez alınacaksa, ikincisi akşam tok karnına önerilir.

Deksametazon Kemoterapiye Bağlı Mide Bulantısı ve Kusmayı Önlemek İçin Nasıl Verilir?

• Deksametazon, genellikle kemoterapi öncesinde mide bulantısı ve kusmayı önlemek amacıyla ağızdan (oral) veya intravenöz (IV) olarak uygulanır.
• Kemoterapi sonrası gecikmeli mide bulantısı ve kusmayı önlemek için, deksametazonun evde 2 veya 3 gün daha alınması gerekebilir.

Kemoterapi Öncesi Deksametazon Başlangıç Dozu

• Kemoterapiden yaklaşık 30 dakika önce ağızdan (oral) alınır: 8 mg. Mümkünse yemekle birlikte alınmalıdır. Veya
• Kemoterapiden yaklaşık 30 dakika önce intravenöz (IV) infüzyon ile verilir:
• 8 - 16 mg IV infüzyon, 10-20 dakika süresince uygulanır
• Daha küçük dozlar (10 mg veya daha az) IV puse olarak verilebilir.

Alerjik Reaksiyonları Önleme Amaçlı Kullanım

Deksametazon, özellikle dosetaksel ve paklitaksel gibi belirli kemoterapi ilaçları öncesinde alınır.

Kesin doz ve kullanım sıklığı doktorunuz tarafından belirlenecektir. Ancak genellikle;

• Kemoterapi öncesi 3 gün boyunca kullanılır.
• İlk doz, dosetaksel tedavisinden bir gün önce başlar.
• Günlük doz: 16 mg (8 mg sabah, 8 mg akşam şeklinde). Yani tedaviye gelmeden 6 ve 12 saat öncesinde 8 mg deksametazon tablet almanız gerekir. Tedavi bitiminde tekrar deksametazon tablete başlayıp 12 saat arala 4 defa daha almanız gerekir.

Günde Bir Kez Kullanım İçin:

• Deksametazonu sabah kahvaltı ile birlikte alın.
• Bu, vücudunuzun doğal steroid üretim ritmini taklit eder.

Eğer bir dozu almayı unutursanız:

• Unutulan dozun üzerinden 12 saatten az geçmişse, mümkün olan en kısa sürede alın.
• 12 saatten fazla zaman geçmişse, unutulan dozu atlayın ve normal doz programınıza geri dönün.

Deksametazon Kullanımı ile İlgili Önemli Hatırlatmalar

• Doktorunuza danışmadan deksametazonu aniden bırakmayın.
• Deksametazonu düzenli olarak alıyorsanız, ilacınız bitmeden önce yeni bir reçete alarak tedarik ettiğinizden emin olun.
• Uzun süreli kullanım sonrası, deksametazon dozu kademeli olarak azaltılarak kesilmelidir.
  • Bu, vücudunuzun tekrar kendi steroidlerini üretmeye alışmasına yardımcı olur.
  • Uzun süreli kullanım sonrası oluşan yan etkiler, ilaç bırakıldıktan sonra yavaş yavaş normale döner.
• İlacınızı oda sıcaklığında saklayın. Isı, ışık ve nemden uzak tutun.
• Karbamazepin, fenitoin ve primidon gibi bazı ilaçlar, deksametazon ile etkileşime girebilir. Bu ilaçları veya başka bir ilacı kullanıyorsanız, doktorunuza bildirin, çünkü dozun değiştirilmesi gerekebilir.
• Alkol, deksametazonun bazı yan etkilerinin riskini artırabilir. Deksametazon kullanırken alkol tüketmekten kaçının.
• Deksametazon sperm üretimini etkileyebilir ve gebelik sırasında bebeğe zarar verebilir. Tedavi süresince doğum kontrolü kullanmanız önerilir.

Yan Etkiler ve Öneriler

Deksametazon, farklı hasta gruplarında ve çeşitli klinik çalışmalarda kullanıldığından, yan etkileri yaşayacak hastaların kesin yüzdeleri bilinmemektedir. Ancak en sık bildirilen yan etkiler:

Mide Ekşimesi ve Hazımsızlık Görülebilir

• Özellikle daha önce mide rahatsızlığı yaşamış kişilerde mide problemleri (örn. mide kanaması, ülser) riski artabilir.
• Deksametazonu yemeklerden sonra alın.
• Antasit kullanımı gerekiyorsa, deksametazon ile birlikte alınmamalıdır:
• Antasitleri, deksametazondan 1 saat önce veya 2 saat sonra alın.
• Antasitler, deksametazonun emilimini azaltabilir.
• Aspirin  veya ibuprofen  gibi ilaçlar mide problemleri riskini artırabilir.
• Doktorunuzun reçete ettiği ilaçları (örn. kalp için ASA) kendi başınıza bırakmayın.
• Hafif ağrılar için öncelikle parasetamol deneyin, ancak ibuprofenin ara sıra kullanımı kabul edilebilir olabilir.

Kan Şekeri Kontrolü Bozulabilir

• Deksametazon, diyabet hastalarında kan şekeri seviyelerini etkileyebilir.
• Bazı kişiler, deksametazon tedavisi sırasında diyabet geliştirebilir.
• Diyabet hastasıysanız, kan şekerinizi düzenli olarak kontrol edin.

Sıvı Tutulumu (El, Ayak veya Bacak Şişmesi) Görülebilir

• Vücudunuz fazla sıvıyı tuttuğunda el, ayak ve bacaklarda şişlik oluşabilir.
• Ayakta otururken ayaklarınızı yukarı kaldırın.
• Dar giysilerden kaçının.
• Tuz ve sodyum oranı yüksek gıdalardan kaçının.

Uykuya Dalmakta Güçlük Çekebilirsiniz

• Deksametazon kullandığınız günlerde uyku problemi yaşayabilirsiniz.
• Yatmadan önce hafif egzersiz yapmak (örn. kısa bir yürüyüş) yardımcı olabilir.

İştah Artışı ve Kilo Alımı Görülebilir

• Uzun süreli kullanımda, kilo almasanız bile yüzünüz ve omuzlarınız yuvarlak hale gelebilir. Bu durum, ilacı bıraktıktan sonra yavaş yavaş normale dönecektir.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösterin.
• İştahınız, deksametazonu bıraktıktan sonra normale dönecektir.

Bağışıklık Sistemi Zayıflayabilir

• Deksametazon, vücudunuzun hastalık veya yaralanmalara karşı mücadele etme yeteneğini zayıflatabilir.
• Bu durum, ilacı bıraktıktan sonra yavaş yavaş normale dönecektir.
• Eğer enfeksiyon, hastalık veya yaralanma yaşarsanız doktorunuza danışın.

Uzun Süreli Kullanımda Depresyon Gelişebilir

• Depresyon belirtileri hissederseniz, doktorunuzla konuşun, çünkü bu durum ilaca bağlı olabilir.

Uzun Süreli Kullanımda Kemik Erimesi (Osteoporoz) Riski Artabilir

• Kemik kaybı riski hakkında doktorunuzla konuşun.

Uzun Süreli Kullanımda Yüksek Tansiyon Görülebilir

• Tansiyonunuzu düzenli olarak kontrol edin.
• Yüksek tuz ve sodyum içeren yiyecek ve içeceklerden kaçının.