Kanser hücrelerini kalıcı bir şekilde uykuya sokacak ve faaliyetlerini engelleyebilecek yeni bir bileşik geliştirildiği haberi onkoloji dünyasında büyük yankı uyandırdı.
Araştırmacılar, DNA'ya zarar vermeden hücrenin bölünmesini engelleyecek bir ilaç bulmak için çalıştılar. DNA hasarı, kemoterapi ve radyoterapi gibi standart kanser tedavilerinin ortak bir etkisidir, aynı zamanda bu tedavilerin sağlıklı hücrelere de kısmen zarar vermesinin sebebidir.
Avustralya'daki Parkville'deki Walter ve Eliza Hall Enstitüsü'nden Tim Thomas ve Anne Voss, Monash Institute of Pharmaceutical Sciences gibi diğer kurumlardan birçok uzmanla birlikte farklı kanser türleriyle ilişkili iki proteini inhibe etme (baskılama) olasılığını araştırıyorlardı. Bu proteinler KAT6A ve KAT6B idi.
Tim Thomas'ın ifadesi ile: "İlk olarak, KAT6A'nın genetik olarak tükenmesinin, lenfoma adı verilen hematolojik kanserin hayvan modellerinde yaşam beklentisini dört katına çıkardığını keşfettik. KAT6A'nın kanser için önemli bir araç olduğunu bildiğimiz bilgisiyle, kanseri tedavi etmek için bu proteini inhibe etmenin yollarını aramaya başladık."
Sonuçları Nature dergisinde yayımlanan çalışmanın araştırmacıları, şimdiye kadar laboratuvar ortamında, hematolojik (kan ve kemik iliği kaynaklı) kanserler ve karaciğer kanserinin ilerlemesini durduran ve hastalık tekrarını geciktirme vaadinde bulunan yeni bir bileşik sınıfı geliştirdiler.
Kemoterapi ve radyoterapi gibi standart kanser tedavileri onarılamayacak derecede DNA hasarı yaparak kanser hücrelerini yok eder. Ancak, DNA hasarları tümörlü dokuların çevreleyen sağlıklı hücrelerde de görülür. Buna bağlı olarak hastada saç döküntüsü, bulantı, yorgunluk ve kısırlık gelişebilir. Aynı zamanda, tamir edilemeyen DNA hasarları kişinin sekonder (ikincil) kanser türlerine yakalanma riskini artırmaktadır.
Kanser hücrelerini uyutan bu moleküller nasıl çalışır?
KAT( lisin asetil transferaz) adlı enzimler, epigenetik mekanizmalarla, kromozomun normal çalışmasını düzenleyen önemli proteinlerdir. Bu enzimlerden KAT6A ve KAT6B, pek çok kanserde mutasyonlu halde tespit edilen onkogenlerdir. Bu enzimlerin mutasyonlu olması yani çalışamaması, kanserleşmeye yol açacak genlerin sürekli aktif hale gelmesine yol açmaktadır. Yeni geliştirilen iki molekül, WM-8014 ve WM-1119, bu enzimlerin anormal çalışmasını engelleyerek, hücrenin mitoz bölünme döngüsünden çıkmasına ve uykuya girmesine neden olmaktadır.
Peki bu çalışma bizlere ne ifade ediyor?
• Sağlıklı hücrelere zarar vermeden ve kanser hücresinin çoğalmasını engelleyen molekül keşfedildi.
• Bu moleküllerin geliştirilmesi kanser tedavileri açısından önem taşımaktadır. Özellikle KAT6A ve KAT6B proteinleri ilaç ile müdahale edilemez olarak sınıflandırılmıştı. Yeni geliştirilen bu moleküller, genetik müdahale ile bu proteinleri inhibe ederek kanser hücrelerini uykuya sokabilmektedir.
• Aynı zamanda, kanserin nüksetmesinin (tekrarlamasının) önlenmesinde bu moleküller büyük fayda sağlayabilir.
• İnsandaki klinik çalışmalarla etkinliği gösterildikten sonra kullanılmaya başlanacaktır.
