Kanserde Cinsellik ve Cinsel Yaşam

Sizin veya eşinizin kanser tanısı alması duygusal olarak oldukça yoğun bir süreci tetikleyebilir. "Zamanın durduğu an: kanser tanısı almak" adlı yazımızda ayrıntılı olarak değindiğimiz, şok olma, inkar etme, öfke, kaygı, çökkünlük gibi bir çok duygunun bombardımanına uğrayabilirsiniz.

İkili ilişkiler yönünden bakıldığında, hemen her çift bu süreci, çeşitli nedenlerle normalden daha stresli geçirir. Ortaya çıkan yoğun ve karmaşık duygularla baş edebilmek, değişen rollere ayak uydurabilmek, kararlar alabilmek, çocuklar ve diğer kişilerle neyi ne kadar ve nasıl paylaşacaklarını belirlemek, iş ve para yönetimi konuları yeniden düzenlemek çoğu zaman anlaşmazlıklarla ya da yanlış anlamalarla giden bir sürece dönüşebilir. Ancak bu karmaşık dönemde genellikle göz ardı edilen, önemli bir konu vardır, cinsellik ve cinsel yaşam!

Bu yazıda kanser ve tedavilerinden çoğu zaman olumsuz yönde etkilenen cinsellik ve cinsel yaşam zorlukları ve çözüm yolları ile ilgili öneriler sunacağız.

Cinsellik ve cinsel Yaşam

Cinsellik sizin cinsel kimliğinizi oluşturan düşünce, duygu ve davranışlar bütünüdür.

Sizin kim olduğunuzla bir birey olarak nasıl hissettiğinizle yakından ilişkili, oldukça kişisel bir yaşam alanıdır ve farklı bireylerce farklı algılanır ve yaşantılanır.

Cinsel tutumlar ve davranışlar kişiden kişiye çok değişir. Deneyimlerimizden, yetiştirilmemizden, genetik yapımızdan, kültürel ve dini inançlarımızdan ve hormonlarımızdan etkilenir. Cinsel tutumlar ve davranışlar, koşullara bağlı olarak değişkenlik gösterebileceği gibi yaşamımızın farklı zamanlarında, farklı yaşanılabilir.

Kişi tüm düşünce duygu ve davranışlarıyla biriciktir ve cinsel kimlik ile cinsellik kişinin kim olduğun bir parçasıdır. Cinsiyetiniz sabit olsa da cinselliğiniz değişkendir. Cinsellikte düşünceleriniz değişebilir, yeni şeyleri zevkli bulabilir ve yeni yollarla iletişim kurabilirsiniz.

Kanserden Sonra Cinsel Yaşam

Kanser, kimliğinizin bir parçası olan cinselliği alıp götürmez, teşhisi ve tedavisini takiben, kim olduğunuz ve cinselliğinizi nasıl ifade ettiğinizle ilgili hala iyi hissedebilir tatmin edici bir cinsel yaşama sahip olabilirsiniz.

Kanserin ve tedavisinin sizi nasıl etkileyeceğini tahmin etmek çok zordur. Özellikle tanı sonrasında tedaviye odaklanmış bir zihin ve yaşanabilecek olası yan etkiler, cinsel aktiviteyi hayatın bir önceliği olmaktan çıkartır. Bazen de kişiler cinsel aktif yaşamın tedavilerine zarar vereceği hatta partnerlerine yayılabileceği endişesiyle cinsel yaşamlarını durdurur. Ancak cinsel aktif yaşamın kanser tedavisini etkilemediği bilinmektedir. Birçok insan için, cinsellik yaşamdaki bu değişiklikler geçici olacaktır. Bununla birlikte, bazen kanser ve tedavilerinin getirdiği kalıcı değişikliklere alışmanız ve cinsel zevk verebilme ve alabilmenin yeni yollarını bulmanız gerekebilir. Açık bir iletişim ve destek ile, tatmin edici bir cinsel yaşamın tadını çıkarmak her zaman mümkündür.

Kanser veya Tedavisinin Cinselliğinizi Etkileyebileceği Dört Ana Yol Vardır:

1. Cinsel Zevk Verebilme ve Alabilmeyi Etkileyen Fiziksel/Yapısal Sorunlar

• Ameliyatların cinsel organların yapısını değiştirmesi, sinir veya damar yapısında yarattığı bozulmalara bağlı
• Cinsiyet hormonlarını etkileyen tedavilerin alınması nedeniyle
• Pelvik (kasık bölgesi) alana uygulanan, radyoterapi ve cerrahiler nedeniyle
• Ağrı, yorgunluk, bulantı hali vs.

2. Beden Görünüşünüz ve Beden Algınızla İlgili Düşünce ve Duygular Üzerinden Yaşanan Fonksiyonel Sorunlar

• Çekiciliğini kaybetme, arzulanmama endişeleri
• Üretkenliğinizin olmayacağı (infertilite) endişelerinin yarattığı engellenme

3. Korku, Öfke, Keder, Kaygı Çökkünlük Gibi Duyguların Yarattığı Engelleyici Etki ile Yaşanan İşlevsellik Sorunları

• Cinsel aktif yaşamın tedavilerine zarar vereceği, hatta partnerlerine yayılabileceği endişesi (geçerliliği yoktur)
• Cinsel birleşme ile ağrı yaşama kaygısı

4. Partnerinizle Yaşadığınız Olası İilişki Sorunlar ve Rol Değişimleri Nedeniyle Ortaya Çıkan Sorunlar

Bu alanlar birbirine bağlıdır - bunlardan birinde bir sorun varsa, başka bir etki yaratabilir.

Kansere sahip olmak, kendiniz hakkında cinsel olarak ne hissettiğinizi etkileyebilir veya fiziksel olarak cinsel zevk alma ve verme yeteneğinizi etkileyebilir.

Kanserli birçok insan, kanserin kendisi veya tedavi yüzünden tükenmiş hissettiğini ve aylar hatta yıllar boyunca neredeyse hiç enerjisinin olmadığını söylemektedir ki bu uzamış yorgunluk hali tedavi sırasında hem de sonrasında cinsel ilişkiye olan ilginizi kaybetmenize neden olabilir.

Duygular, Cinsellik ve Kanser

Duygularınızın cinsellik ve cinsel davranışınız üzerinde çok güçlü bir etkisi olabilir. Çökkün ya da endişeli hissediyorsanız, cinselliği arzu etmede ve cinsel uyarılma yaşamada güçlükleriniz olabilir. Kanseriniz, tedaviniz veya ilişkiniz hakkında endişe duyuyorsanız bu durum da cinselliğe ve ilişkiye tutumunuzu etkileyebilir.

Kanser teşhisi genellikle cinsel ilişkiye daha az ilgi duymanıza sebep olabilecek birçok güçlü duyguyu tetikler. Korku, endişe, acı, öfke, kıskançlık ve bazen haset, cinsel uyarılmanın önündeki engellerdir.

Vücudunda kansere veya tedavilere bağlı değişiklik yaşamış kişiler, cinsel çekiciliklerini yitirmiş olduklarını düşünerek, reddedilme endişesiyle cinselliğe uzak durabilir. Bazense sıradan, günlük duygular o kadar yoğun yaşanmaya başlanır ki, cinselliği düşünecek ya da arzulayacak güç hissedilmeyebilir ve bu da cinsel isteksizlik olarak dışa yansıyabilir.

Bazı kişiler tersi şekilde cinsel uyarılmada artış hissedebilir, bazıları ise, cinsel yaşamları ile ilgili kaygılandıkları için kendilerini suçlu hissedebilirler, çünkü çoğunlukla, hayatta kalabildikleri için şükür etmeleri gerektiğini ve cinsellikle yaşam sorunlarının bu durum karşısında söz konusu olmaması gerektiğine inanırlar. Bu duygular çok bunaltıcı ve yıpratıcı olabilir.

Duyguları İfade Etmenin Yolları

Cinsel kendine güven, çoğunlukla kişinin genel iyilik haliyle doğrudan ilişkilidir. Kendinizden emin değilseniz ve kanserin bir sonucu olarak öz güveniniz zedelenmiş ise, cinsel olarak da güveniniz olmayabilir. Bu zor duyguları konuşup ifade etmek sürece fayda sağlar

Duygularınızı, sizi yargılamadan dinleyecek, bazen ne yapabileceğiniz konusunda yol gösterebilecek birisiyle paylaşmak size yardımcı olacaktır - belki bir aile üyesi veya yakın bir arkadaş. Bazen de tanımadığınız ama bu konuda uzmanlığı olan biri….

Bir partneriniz varsa, onlarla açıkça seks ve kanser hakkında endişeleriniz konuşmak, iletişim sorunlarının üstesinden gelmenize yardımcı olabilir. Çoğu zaman bu partneriniz açısından da zor bir süreçtir ancak iletişim kurmayı, duyguları kendiniz veya herhangi birini suçlamaksızın ifade etmeyi denemek, uzun sessizliklerden çok daha fayda sağlayıcıdır.

Sağlık ekibiniz, bir cinsel terapi görmekten yararlanabileceğinizi düşünebilir. Cinsel terapistler yakınlık ve ilişkiler ile ilgili konularda uzmanlardır ve size tamamen hasta gizliliği kuralları çerçevesinde tavsiye ve pratik yardım sağlayabilirler. Öfkenizi ve diğer hislerinizi ifade etmenize yardımcı olabilirler. Birçok çift, hassas konulardan kaçınmak için yıllar geçirdikten sonra, ilk randevuları birbirleriyle daha açık ve dürüst olmaya başlamak için kullanmaktadırlar. Cinsellik ve kanser ile ilgili konularda partnerinizle açıkça konuşma sık karşılaşılan sorunların üstesinden gelmenizde yardımcı olacaktır.

Cinsel temas ve ilişki bazen çözümün başlangıcı olabilir. Cinsel ilişki sonrası, öfkenin ve birçok yoğun ve yıpratıcı duygunun hafiflediğini görebilirsiniz. Cinsellik aynı zamanda, sizi üzen duygulardan da zihninizi uzaklaştırabilir.

İlişki İçi Rollerin Değişimi ve Cinsellik

Kanser veya tedavisinin, halihazırda sürdürdüğünüz ya da gelecekte yaşayacağınız ilişkileri, dolayısıyla cinselliğinizi etkileyebileceğini yukarıda belirtmiştik.

Ailendeki rolünüz değişebilir. Tedavi, sizin normalden daha yorgun olmanız, bir süreliğine eve ekmek getiren kişi olamamanıza sebep olabilir. Bu değişiklikler kendinizi yetersiz, bakıma muhtaç kişi olarak algılamanıza sebep oluyor ise, cinsel özgüveniniz düşebilir ve cinsel hayatınızı etkileyebilir.

Eşinizle ilişkiniz de değişebilir. İkiniz bir süreliğine ara verdiyseniz tekrar cinsel ilişkiye girmekten endişelenebilirsiniz. Cinsel dürtüleriniz tedaviden beri değişmiş olabilir. Nasıl hissettiğiniz ve ne istediğiniz hakkında birbirinize açık olmak çözümü kolaylaştıracaktır.

Ayrıca yeni ilişkiler kurmak da zor olabilir. Yeni bir partnere, duygu ve düşüncelerinizi, endişelerinizi ne zaman ve ne kadarıyla aktaracağınızdan emin olmayabilirsiniz. Bu durumda endişelerinizi aile ve arkadaşlarınızla paylaşmak ya da profesyonel destek almak yardımcı olabilir.

İlişkilerdeki rol değişimini benzer değişiklikleri arkadaş ilişkilerinde de görebilirsiniz. Bazı arkadaşlarınız kanser hastalığınızla gelen değişikliklere, yoğun duygulara ayak uydurabilirken, bazıları baş edemeyip sessizce ilişkiden çekilebilir ve iletişimi de kaybederseniz. Siz bu kopukluğu bir terkediliş, bir reddediliş gibi hissedebilirsiniz ancak kanser sizin olduğu kadar başkalarının hayatı için de bir deneyimdir, bazen baş edilmesi oldukça güç bir deneyim. Bu durumlarda sizi destekleyebilecek ve dinleyebilecek arkadaşlara odaklanmak önemlidir.

Tedavi sırasında veya ameliyattan sonra, daha önce yaptığınız evinizle ilgili her şeyi yapabilmek için fiziksel enerjiniz olmayabilir. Bu durumda akrabalar, arkadaşlar, komşular destek olmak için hayatınıza daha çok girer ancak bazen bu size "artık işe yaramıyorum", "hayatımın kontrolünü kaybettim" duygusuna götürebilir. Yerinizi kaybettiğinizi hissedebilirsiniz. Bir anne, baba ya da eşi rolünü yerine getirmek, cinsel özgüveninizin bir parçasını oluşturur, bu nedenle bu rolde yaşanan değişiklikle baş etmek zordur ve cinsel yaşamınız üzerinde doğrudan etkileri olabilir.

Gelecek planlarınız kanser ve tedavisi sonucunda değişebilir. İster yalnız yaşayın ister bir ilişkiniz olsun, ilişkiler ve cinsel yaşamınız ile ilgili birçok gelecek planınız vardır. Örneğin bazı insanlar, daha çok kişisel zamana sahip olabilmek, ilişkinin mahrem taraflarını kuvvetlendirebilmek ya da gezebilmek için çocuklarının evden ayrılmasının planlarını yapar. Ancak ansızın çıkıp gelen kanser birçok planı altüst eder ve bu çok da göze batmayan ancak oldukça önemli olan kayıplar ardından üzülmek ve yas tutulması normaldir.

Kanserde Cinsel Yaşama Neler Yardımcı Olabilir?

1. Partnerinize karşı açık olmak, duygu düşünce ve ihtiyaçlarınızı dile getirmek, kaygı ve korkularınızdan bahsetmeyi denemek önemli bir başlangıç olacaktır. Partnerinizin de en az sizin kadar karmaşık bir süreç geçiriyor olabileceğini akılda bulundurarak, ön yargısız, suçlamadan uzak, istediğiniz ve istemediğiniz şeyleri (onun keşfetmesini beklemeksizin) paylaşmaya çalışacağınız bir konuşma, duygusal yakınlığı arttıracaktır. Unutmayın ki onlar da size zarar verme endişesiyle yakınlık kurmaktan çekiniyor olabilir.
2. Partnerinizin cinsel ihtiyaçlarını yeterince yerine getiremediğiniz düşüncesiyle onu kaybetme korkusu yaşayabilirsiniz. Hele ki bizim gibi cinselliğin konuşulmasının güç olduğu muhafazakar toplumlarda, partnerinizle bu konuları konuşmak çok daha güç olabilir. Fakat korkularınızı ve cinsel ilişkiye dair endişelerinizi tartışmak, ikinizin de birbirleriyle daha rahat hissetmenize yardımcı olacaktır.
3. Değişime açık olmak, sağlıklı cinselliği teşvik eder. Yeni bir açıklık ve esneklik stili geliştirmeniz gerekebilir. Örneğin, her zaman cinsel ilişkide aktif taraf olmuş olabilirsiniz ancak bir süreliğine bu değişmek zorunda kalabilir. Artık en sevdiğin cinsel pozisyonlar geçici veya kalıcı rahat olmayabilir. Cinsel ilişkiyi sadece cinsel birleşmeden ibaret görmeye başlayabilirsiniz. Bazen fiziksel sebeplerle cinsel birleşmenin söz konusu olmadığı durumlar olabilir böyle durumlarda cinsel zevk almak ve vermek için başka yollar keşfetmeye başlayabilirsiniz.
4. Koşuşturma içerisinde eşinizle geçirebileceğiniz, eğlenebileceğiniz birbirinize duygusal yatırım yapabileceğiniz, zamanlar ayırmaya çalışın, bu ilişkinin yeniden dengelenmesi ve normalleşebilmesi için gereklidir.
5. Beden görünümünüzle ilgili kaygılarınızla henüz baş edemiyorsanız, yaşadığınız ortamı ya da koşulları size daha rahat ettirecek değiştirin. Örneğin şekilde ışıkları azaltarak, kısmen giyinik olarak, cinsel ilişki yaşayarak, vücudunuzda beğendiğiniz bölgeleri ön plana çıkararak da doyurucu bir cinsel deneyim yaşayabilirsiniz.
6. Seks, hayatın normal bir parçasıdır. Cinsel sorunlar için yardım ihtiyacı duyuyorsanız, bu konuda yapılandırılmış bir eğitim almış, yeterli deneyim ve supervizyona sahip ruh sağlığı profesyonellerinden destek almanızı öneririz. Eğitimle kastettiğimiz birkaç günlük sertifika programlarıyla cinsel terapi yapmayı öğrettiğini iddia eden etkinlikler değildir. Ülkemizde, CETAD (Cinsel eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği) ve CİSED (Cinsel Sağlık Enstitüsü Derneği) isimli dernekler başta olmak üzere bir çok güvenilir kurum bu eğitimi sağlamaktadır. Web sitelerinde, Türkiye’de bu eğitimleri tamamlamış kişilerin listesi bulunabilmektedir ve hastalarımız yaşadıkları ile göre arama yaparak, terapistlere ulaşalabilmektedir. Cinsel işlev bozukluklarında kullanılabilecek ilaçlar da mevcuttur.

• Tüm kanser ve cinsel yaşam makalelerimiz