Kanserde karşılaşılan en önemli zorluklardan biri de kanseri erken teşhis edecek evrensel bir kan testinin eksikliğidir. Son zamanlarda likit (sıvıi kandan) biyopsiler önem kazanmaya başlasa da, halen etkili bir kan testi geliştirilememiştir. Aralık 2018'de Nature dergisinde yayımlanan çalışmada, tüm kanser türlerini teşhis etme potansiyeline sahip epigenetik farklılıkları 10 dakikada analiz eden test geliştirildi.
Çalışma, Avustralya'da bulunan Queensland Üniversitesi'nde gerçekleştirildi. Araştırmacılar, hücrelerin öldükten sonra kan akışına bıraktıkları kanda dolaşan serbest DNA parçalarını incelediler. Kanda dolaşan serbest DNA'lar, kanseri tespit etmek amacıyla uzun süredir araştırılmaktaydı. Bu çalışmada, diğerlerinden farklı olarak DNA'da ki mutasyonlara bakmak yerine epigenetik işaretlere yoğunlaşıldı.
Bu kimyasal işaretlere aynı zamanda metil grupları denmektedir. DNA'ya metil grupları eklenmesi genlerin aktivitesinin azalmasını sağlar. Aşağıdaki şekilde, epigenetik değişimler resmedilmiştir.
Araştırmacılar, kanserli hücreyle ve sağlıklı hücre DNA'larındaki epigenetik işaretleri analiz ettiler. Analiz sonuçlarına göre;
• Sağlıklı hücrelerde metil gruplarının tüm DNA boyunca yayıldığı gözlemlendi. Kanser hücrelerinde ise belirli bölgelerde metil gruplarının yoğunlaştığı görüldü.
• Her meme kanseri hücresinin aynı epigenetik işaretlere sahip olduğu tespit edildi. Aynı şekilde, lenfoma, kolorektal ve prostat kanseri hücrelerinin de özgün epigenetik işaretlere sahip olduğu keşfedildi.
• 200 den fazla insan doku ve kan örneklerinde yapılan analizlerde yüzde 90 doğrulukta kanser teşhis edildi.
Aynı zamanda, araştırmacılar bu özgün DNA yapısını ayırt edebilecek bir test geliştirdi. Kanser hücresinden izole edilen DNA'lar suya bırakıldığında yapılarındaki yoğun metil gruplarından dolayı 3D (3 boyutlu) nanotaneciklere dönüşmektedir. Bu nanotanecikler altın elementine oldukça iyi bağlanmaktadır. Testte altın nanopartıkülleri kullanılarak kanser DNA'ları tespit edilmiştir. Altın, 3D kanser DNA nanotaneciklerine bağlandığında renk değiştirmektedir. Sadece bir damla sıvıyla çıplak gözle görülebilecek renk değişimi meydana gelmektedir.
Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?
• Kanserde "evrensel" bir kan testine yönelik önemli bir çalışmadır. Çalışmada, nanoteknoloji ve epigenetik biliminden faydalanılmıştır.
• Bu denli yüksek doğrulukta kanserin tespit edilmesi aynı zamanda testin yanlış pozitif sonuçlar çıkarabileceğini de düşündürmektedir.
• Önemle vurgulamak gerekir ki, test henüz denenmektedir. Tüm kanserleri tespit edip etmediği insanlarda yapılacak klinik çalışmalarla belirlenecektir.
• Test şu an için sadece sadece kanser var ya da yok demektedir, kanserin türü ve evresi hakkında fikir vermemektedir.
• Testin en büyük avantajı, oldukça ucuz maliyetli ve hızlı olmasıdır. Gelecekte cep telefonlarına da entegre edilerek, bu tür kanser testlerinin yapılabilmesi planlanmaktadır.
*
