Keten tohumu meme kanserinde bir fayda sağlar mı?
Meme kanseri tedavisinde başarının ve yaşam sürelerinin her geçen gün arttığı görülmektedir. Toplumun artan farkındalığı, egzersiz, sağlıklı beslenme ve yaşam tarzının olumlu anlamda gelişmesinin de bu duruma artı kattığı aşikar. Çevresel faktörleri düzenlemeye çalışırken doğru bilgileri doğru kaynaktan edinmek de bir o kadar önemli. Örneğin keten tohumu meme kanserli hastalara önerilmeli mi?
Ketenin latince adı çok kullanışlı anlamına gelen Linum usitatissimum’dur. Keten bitkisinin lifleri, keten kumaşının yapımında kullanılır; omega 3 yağ asitlerinden zengin ve bezir yağı olarak bilinen yağı boyacılıkta; yağı alınan tohumlar ise hayvan yemi olarak kullanılır.
Keten tohumunun sağlık etkileri
Keten tohumu, lignanlar olarak adlandırılan ve vücuda hormon benzeri etkilere sahip çok yoğun bir fito-östrojen kaynağıdır (soya fasulyesi fitoöstrojenlerin bir başka kaynağıdır). Ayrıca susam tohumu da lignanlar yönünden zengindir. Fitoöstrojen, bitki kaynaklı östrojen demektir; vücutta üretilen östrojen hormonunun yapısına büyük orandan benzeyen yapıdaki moleküllerdir. Lignanları barındıran keten tohumu, muhtemelen hormonal etkileri ile adet (menstrüel) düzensizliği ve menopoz şikayetleri üzerine olumlu bazı etkilere sahiptir. Ayrıca polikistik over sendromunda androjen seviyelerini azaltarak fayda gösterdiğini bildiren bir çalışma mevcuttur. Keten tohumu, omega-3 yağ asitlerinin bir yapı taşı olan alfa-linolenik asit (ALA) içerir. Keten tohumunun veya yağının zayıflamaya veya kolesterolü düşürmeye olumlu etkisi olduğu iddia edilmektedir, fakat klinik çalışmalardan bu iddiaları kanıtlayan sonuçlar çıkmamıştır.
Keten tohumunun meme ve prostat kanseri gelişiminde rol oynayabilen hücre içi sinyalleri etkileyebildiği de gösterilmiştir. Keten tohumu fitoöstrojenik etkilere sahip olduğundan, östrojen reseptörü pozitif (ER +) meme kanseri olan hastalar keten tohumu kullanmamalıdır. Yani internet haberlerinde iddia edildiği gibi keten tohumu takviyesi meme kanserinde tedavi edici değil, tam tersi, meme kanserli hastalar için potansiyel tehlikesi olan bir üründür.
Peki, keten tohumunun meme kanserinde işe yarayabileceği fikri nereden çıkmıştır?
Keten tohumunda bulunan lignanların, laboratuvar çalışmalarında, fitoöstrojenik etkilerinden bağımsız bir şekilde, antikarsinojenik (tümör küçültücü) etkileri gözlenmiştir.
İnsanlarda lignanlar, bağırsak florası (mikrobiyom) tarafından enterolaktona çevrilerek metabolize edilir. Yapılan birkaç çalışma da serum enterolakton düzeyleri yüksek olan kişilerde meme kanser riskinin azaldığını düşündürmüştür. Bu çalışmalar üzerine keten tohumu meme kanserinde işe yarar mı sorusunu gündeme getirmiştir.
Bu sonuçlara dayanarak meme kanserli hastaların lignan içeren keten tohumu ve susam gibi gıdaları takviye olarak alımını desteklemeli miyiz?
Benzer bir tartışma da beta-karoten ve akciğer kanserinde yaşanmıştı. 1980’lerde yapılan bazı çalışmalar, beta-karotenin akciğer kanseri tedavisinde yararlı olduğu yaklaşımında bulunulmuştu. Bu erken çalışmalar sonucunda özellikle beta-karoten içeren meyve ve sebzelerin diyetlerde daha sık ve çok alınması desteklenmişti. Ancak daha geniş çaplı çalışmalar beta-karoten takviyelerinin bırakın akciğer kanserinden korumayı, özellikle sigara içenlerde akciğer kanserine yakalanma ihtimalini artırdığını gösterdi. Beta-karotenin takviye olarak alınmasını desteklenen yaklaşımların daha geniş çaplı çalışmalarla tersine çevrilmesiyle pek çok hayat kurtuldu diyebiliriz.
Sonuç olarak, serum enterolakton düzeylerinin lignanların beslenmede alımını nasıl ve ne kadar yansıttığı konusu önemli ölçüde bilinmelidir. Lignanların farklı gıdalardan ne kadar alındığı da henüz tam olarak anlaşılmamıştır. Ayrıca, lignanların sigara, alkol ve diğer beslenme faktörleri ile nasıl etkileştiği de bilmiyoruz. Bu nedenle serum enterolakton konsantrasyonunu artırmaya yönelik lignanların diyetle takviye olarak alımını önerecek tatmin edici çalışma sonuçları yoktur. Lignanların fitoöstrojenik yapısı da dikkate alındığında potansiyel riskleri göz önüne alınmalı ve özellikle meme kanseri tanısı olan kişiler takviye olarak keten tohumu kullanmaktan çekinmelidirler.
1. Ruth E. Patterson.
Flaxseed and Breast Cancer: What Should We Tell Our Patients?
Journal of Clinical Oncology 2011
2. Nowak DA, Snyder DC, Brown AJ, Demark-Wahnefried W.
The Effect of Flaxseed Supplementation on Hormonal Levels Associated with Polycystic Ovarian Syndrome: A Case Study.
Curr Top Nutraceutical Res. 2007.
3. Johansson G, Andersson G, Attstom R, Edwardsson S.
Oral mucous membrane flora in patients using saliva substitutes.
Gerodontology. 2000.