Kortizon Tedavisi Gören Lösemili Çocuklarda Kalça Osteonekrozlarının Erken Teşhisi için MR Taraması Yapılması Yarar Sağlar mı?

Amerikan Tıbbi Onkoloji Dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, 10 yaş üzeri kortizon tedavisi gören lösemili çocuklarda, erken kalça MR taraması ile yaygın kalça osteonekrozları erken evrede tespit edilebilmekte ve zamanında müdahale şansı elde edilebilmektedir.

Kemikler, canlı hücrelerden oluşur ve canlılığını sürdürebilmek için kan akımına ihtiyaç duyar. Herhangi bir nedenle kemiğe giden kan akımında bir kesilme olursa kemik canlılığını yitirir ve osteonekroz (kemik ölümü) dediğimiz durum ortaya çıkar. Erken evrelerde genellikle belirti vermeyen osteonekroz, ilerledikçe eklem ağrıları ve hareket kısıtlılığıyla kendini gösterir. Ancak bu belirtileri gösterdiğinde çoğu kez osteonekroz ilerlemiş olur ve kalça kemiğinin kırılmasına, buna bağlı olarak da protez ameliyatlarına neden olur.

Sıklıkla kalça ekleminde görülen osteonekrozun en sık nedeni, uzun süre yüksek doz kortizon kullanımıdır. Kortizon çok değerli ve yararlı bir ilaçtır. Birçok hastalığın en önemli ilacı, birçoğunun da tek ilacı olan kortizon, kanser tedavisinde de vazgeçilmez bir yere sahiptir. Gerek birçok kanser türünün doğrudan tedavisinde, gerekse kemoterapinin neden olduğu yan etkilerin tedavisinde oldukça yararlıdır. Çocuklarda en sık görülen kan kanseri türü akut lenfoblastik lösemi (ALL) de kortizonun en yoğun kullanıldığı kanser türleri arasındadır ve kortizona bağlı osteonekroz, bu hastalarda sık gözlenen bir durumdur. Bu yüzden geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir çalışmada; kortizon tedavisi alan ALL li çocuklarda, osteonekrozun erken teşhisi için kalça MR’ı taramasının yararlı olup olmayacağı araştırılmıştır.

Çalışmada; kortizon tedavisi gören, kalça ekleminde bir şikayeti olmayan ALL hastası 462 çocuğa, teşhisten 6 ay sonra, 9 ay sonra ve kemoterapi tedavisi bitiminde olmak üzere; 3 kez kalça MR taraması yapılmış ve çocuklar kalça osteonekrozu gelişimi yönünden değerlendirilmiştir. Sonuçta; 10 yaş üzeri çocuklarda toplam 40 yaygın kalça osteonekrozu tespit edilmiş, bunların 19 unun total kalça protezine ihtiyaç duyduğu belirlenmiş, ayrıca hiçbirinin iyileşme eğiliminde olmadığı görülmüştür. Buna karşın, 10 yaş ve altındaki çocuklarda toplamda sadece 8 yaygın kalça osteonekrozu tespit edilmiş, bunların hiçbirinin total kalça protezine ihtiyaç duymadığı belirlenmiş, ayrıca 4 ünün de iyileşme eğiliminde olduğu görülmüştür.

Sonuç olarak; kortizon tedavisi alan 10 yaş ve altı hastalarda, yaygın kalça osteonekrozunun erken teşhisi için MR taraması yapılmasına gerek yoktur. Çünkü bu hastalarda risk düşüktür ve osteonekroz gelişse bile çoğunlukla iyileşme eğilimindedir. Ancak 10 yaş üzeri çocuklarda, erken kalça MR taraması ile yaygın kalça osteonekrozları erken evrede tespit edilebilmekte ve zamanında müdahale şansı elde edilebilmektedir. Bu yüzden kortizon tedavisi gören 10 yaş üzeri çocuklarda, erken dönemde kalça MR taraması yapılması son derece faydalı bir yaklaşım olacaktır. Ancak bu taramanın rutin bir tarama haline gelebilmesi için biraz daha zamana ve çalışmaya ihtiyaç vardır.