Zayıflama İğneleri ve Kanser: Umut mu, Tehlike mi?

Obezite, günümüzde sigara önlenebilr yaşam kayıplarının en öncemli iki sebebi haline gelmiştir ve birçok kanser türü için önemli bir risk faktörü olarak tanımlanmıştır. Özellikle son yıllarda GLP-1 reseptör agonistleri (GLP-1 RA) gibi zayıflama iğnelerinin hızla yaygınlaşması, bu ilaçların kanserle ilişkisini gündeme getirmiştir. Hem hastalar hem de sağlık profesyonelleri, bu ilaçların sadece kilo verdirmekle kalmayıp kanser riskini azaltıp azaltmadığını sorgulamaktadır. Ancak bu ilaçların potansiyel faydalarının yanı sıra, tiroit ve pankreas kanseri gibi olası riskleri de bilimsel gündemde yer alıyor.

11 Mayıs 2025'te Lancet eClinicalMedicine’de yayımlanan kapsamlı bir gözlem, bu konuda dikkatli olunması gerektiğini vurguluyor.

---

GLP-1 Reseptör Agonistleri: Sadece Kilo Verdirici Değil mi?

GLP-1 RA'lar (ör. liraglutid, dulaglutid), başlangıçta diyabet tedavisi için geliştirilmiş, sonradan obezite tedavisinde de kullanılan ilaçlardır. Enjekte edilerek kullanılan bu ilaçlar iştahı azaltır, tokluk hissini artırır ve kilo kaybına neden olur.

Bazı çalışmalar, bu ilaçların kilo kaybı dışında inflamasyonu azaltma, insülin duyarlılığını artırma, hormon dengesini düzeltme ve bağırsak mikrobiyotasını iyileştirme gibi mekanizmalarla kanser riskini azaltabileceğini ileri sürmektedir.

---

Lancet eClinicalMedicine Çalışmasının Özeti: BMS vs GLP-1 RA

Bu çalışma İsrail'deki Clalit Sağlık Sistemi verileri kullanılarak yapıldı. Araştırmada, 3178 obezite ve diyabet hastası iki gruba ayrıldı: biri bariyatrik cerrahi (BMS) geçirenler, diğeri ise GLP-1 reseptör agonisti (GLP-1 RA) ilaçları kullananlar. Gruplar yaş ve vücut kitle indeksi (VKİ) açısından eşleştirildi.

Katılımcıların ortalama yaşı 52.3, ortalama VKİ’si ise 41.5 kg/m² idi. Her iki grup da ortalama 7.5 yıl boyunca takip edildi.

Sonuçlara göre, obeziteyle ilişkili kanser görülme oranı her iki grupta neredeyse aynıydı: cerrahi geçirenlerde %5.76, GLP-1 RA kullananlarda %5.64. Bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi.

Cerrahi grubunda kilo kaybı daha fazlaydı (yaklaşık %31 oranında), GLP-1 RA grubunda ise ortalama %14 civarındaydı. Ancak dikkat çekici bir bulgu olarak, GLP-1 RA’ların sadece kilo kaybı yoluyla değil, başka yollarla da (örneğin inflamasyonu azaltarak) kanser riskini azalttığı düşünüldü. Bu etkisinin kilodan bağımsız olarak %41’e kadar ek risk azaltımı sağlayabileceği hesaplandı.

Bu bulgu, GLP-1 RA’ların sadece kilo kaybı değil, muhtemelen inflamasyonun baskılanması gibi yollarla da kanser riskini azaltabileceğini düşündürüyor.

---

Tiroit ve Pankreas Kanseri Riski: Gerçek Tehdit mi?

Bazı meta-analizler, GLP-1 RA’ların tiroit kanseri riskini artırabileceğini öne sürse de veriler çelişkilidir:

• Mart 2024 tarihli İtalyan meta-analizi: Tiroit kanseri riskinde artış bulundu. Ancak papiller ve medüller tipler için anlamlı değildi.

• Nisan 2024 İskandinav kohort çalışması: Ortalama 3.9 yıl takipte tiroit kanseri riski anlamlı artmamış.

• Pankreas kanseri: FDA bildirimlerine dayanan bazı çalışmalar uyarılarda bulunmuş olsa da, uzun dönem gözlemsel veriler bu riski doğrulamamıştır.

---

"Kanser Hastaları, Doktorunuza Danışmadan Kullanmayın"

Kemoterapi ya da hormon tedavisi gören hastaların, zayıflama iğnelerini kendi başına kullanması sakıncalı olabilir. Çünkü bu ilaçlar, vücudun diğer ilaçları emme ve işleme şeklini değiştirebilir. Bu da bazı kanser tedavilerinin etkisini azaltabilir.

Ayrıca, bu ilaçların sık görülen yan etkileri arasında mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, kabızlık ve halsizlik bulunuyor.

Bazı durumlarda bu ilaçlar doğum kontrol haplarının etkisini de azaltabiliyor. Bu da istenmeyen gebeliklere yol açabiliyor — özellikle kanser tedavisi gören kadınlar için bu durum ciddi sağlık riskleri oluşturabilir.

Bu yüzden mutlaka önce doktorunuza danışın.

---

Cerrahi Öncesi Kullanım: "Prehabilitasyon" Yerine "Hızlı Çözüm" Riski

Bazı hastalar, ameliyat öncesi kilo vermek amacıyla GLP-1 RA kullanmak istiyor. Ancak uzmanlar, bunun mutlaka onkoloji ekibiyle koordine edilmesi gerektiğini vurguluyor. Kilo kaybı faydalı olabilir, ancak bu ilaçlar “hızlı çözüm” olarak değil, bir uzman kontrolünde planlanan bir stratejinin parçası olarak kullanılmalıdır.

---

Sonuç: Umut Verici ama Temkinli Yaklaşım Şart

GLP-1 RA’lar, özellikle yeni nesil ilaçlarla birlikte, obezite tedavisinde ve belki de kanserden korunmada umut vadediyor. Ancak hem güvenlik verileri hem de klinik etkiler açısından uzun vadeli, randomize kontrollü çalışmalara ihtiyaç var.

Doktor önerisi olmadan bu ilaçlara başlamak, özellikle kanser hastaları için ciddi riskler taşıyabilir.

---

Bilimsel Özet Kutusu

Değişken	GLP-1 RA	BMS
ORC insidansı	5.64 / 1000 kişi-yıl	5.76 / 1000 kişi-yıl
Ortalama BMI düşüşü	-14.3%	-30.9%
Kanser riskinde ek azalma	%41 (kilodan bağımsız)	—
Takip süresi	Medyan 7.5 yıl	Medyan 7.5 yıl

Uyarı ve Öneriler

• GLP-1 RA kullanımı sadece endokrinoloji veya onkoloji uzmanının önerisiyle yapılmalı.

• Obeziteyle ilişkili kanserlerde yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz, sigara bırakma) hâlâ temel strateji.

• Onkoloji tedavisi alan hastalar, eşzamanlı ilaç kullanımında mutlaka doktorlarıyla iletişimde olmalı.