Hücrelerimiz sıvı ortamda bulunurlar. Hücrelerin içinde bulunduğu bu sıvıya lenf sıvısı denir. Vücuttaki sıvı miktarını dengeleyen sisteme ise lenfatik sistem denir. Lenf sistemi, lenf damarları, lenf kılcalları, lenf hücreleri, lenf nodülleri, bademcikler, timüs bezi ve dalaktan oluşur. Hücrelerin içinde bulunduğu sıvı gerekli besin ve oksijen ihtiyacını gidermektedir. Besin ve oksijen ihtiyacı karşılandıktan sonra bu sıvıya bırakılan atık maddeler, lenf nodülleri tarafından süzülerek temizlenir ve lenf sıvısı dolaşım sistemine katılır. Bağışıklık sistemi ile birlikte çalışan lenfatik sistem, savunma sisteminin koruyucu filtresi olarak görev yapar.

Kan dolaşım sistemindeki atar damar, kalp gibi dolaşımı destekleyecek bir mekanizma olmadığı için lenf suyunun lenf kanallarındaki dolaşımı kas gücü ile meydana gelmektedir. Şayet lenf sıvısı, lenf sisteminin taşıyabileceğinden daha fazla olursa lenfodem meydana gelir. Bir başka deyişle, lenf sıvısının doku aralarına sızarak birikmesi sonucu oluşan ödemdir. Halk arasında Fil hastalığı olarak da bilinen lenfodem, doğuştan veya bilinmeyen bir sebeple oluşabilir. Ayrıca, cerrahi müdahale, radyoterapi, enfeksiyon veya travma sonrası ödem oluşması durumu söz konusudur.

Özellikle, radyoterapi gören veya kasık, koltuk altı lenf damarlarının veya lenf bezlerinin alınması sonucu kanser hastalarının kol ve bacaklarında görülür.

Belirli bir tedavi yöntemi olmasa da lenfodem kontrol altına alınabilir.

Lenfodem belirtileri ve nedenleri nelerdir?

Lenfodeme bağlı gelişen en belirgin belirti, kol ve bacaklarda görülen ödemdir. Oluşan ödemle birlikte, cilt sert ve gergin gözükür. Bacakların hareket kabiliyetini kısıtlar, dirsekte veya diz arkalarında gerginlik ve hassasiyet oluşturur, kol ve bacaklarda his kaybı ve eklem sertlikleri meydana getirir.

Lenfodem belirtileri:

  • El ve ayak parmakları dahil bacaklarda veya ellerde ödem
  • Bacaklarda veya kollarda ağırlık, gerginlik
  • Kollarda veya bacaklarda sınırlı hareket kabiliyeti
  • Kollarda veya bacaklarda ağrı ve rahatsızlık hissi
  • Kollarda veya bacaklarda tekrarlayan enfeksiyon
  • Kollar veya bacaklardaki deride kalınlaşma ve sertleşme

Lenfodem nedenleri:

Lenfodem, lenf bezleri veya lenf damarlarının, lenf sıvısının akışını etkin sağlayamaması sebebiyle meydana gelir. Lenfodem, lenf kaynaklı (primer lenfodem) meydana geldiği gibi belirli bir hastalık ile de oluşabilir (seconder lenfodem).

  1. Primer Lenfodem Nedenleri: Primer Lenfodem, vücudunuzdaki lenf damarlarından kaynaklı problemler nedeniyle genetik durumlarla birlikte ender olarak ortaya çıkar. Bu tür durumlarda, hastalıktan kollardan çok bacaklar etkilenir.
  2. Sekonder Lenfodem Nedenleri: Lenf bezlerinin veya lenf damarlarının hasara uğraması sonucu oluşur;
  3. Ameliyat: Lenf bezleri ve lenf damarlarının alınması veya kesilmesi, kalan lenf bezlerinin ve lenf damarlarının alınanların görevlerini kompanze edememesi nedeniyle oluşur.
  4. Radyoterapi: Radyoterapi tedavisi sırasında oluşan yara veya iltihap nedeniyle lenf suyu akışının azalması sonucu oluşur.
  5. Kanser hücreleri: Lenf bezleri ve lanf damarlarına yakın bölgede bulunan lenfatik damarların, kanser hücreleri tarafından bloke edilmesi sonucu ortaya çıkabilir.
  6. Enfeksiyon: Lenf bezlerinin ve lenf damarlarının enfeksiyon kapması lenf suyunun akışını engelleyerek lenfodeme yol açabilir.
  7. Yaralanma: Yine, lenf bezlerinde veya lenf damarlarında oluşan herhangi bir hasar lenfödem oluşturabilir.

Lenfödemden nasıl korunabiliriz?

Öncellikle, ameliyatın herhangi bir lenf bezi veya damarı içerip içermediğini doktorunuza sorunuz. Lenfodem riskini azalmak için yapılması gerekenler:

Bacakları ve Kolları koruyun: Yanık, kesik gibi enfeksiyonu davet eden yaralanmalardan kaçınınız. Tıraş bıçağı gibi keskin aletler kullanmayınız. Elektrikli tıraş makinesi tercih edebilir, yemek pişirirken veya bahçeyle uğraşırken eldiven takabilirsiniz.

  • Sıcaktan Uzak durun: Sorun olan kolda veya bacakta ısıtıcı yastık kullanmayınız.
  • Havaya Kaldırın: Sorun olan bacak veya kolunuzu mümkünse sık sık havaya kaldırın.
  • Sıkı Kıyafetlerden Uzak durun: Sorun olan bacak veya kol için sıkı kıyafetler giyerek kan dolaşımını yavaşlatmayınız.
  • Kol veya bacağınızı temiz tutun: Sorun olan bacak veya kolunuzu günlük kontrol ederek temizleyiniz. Temizlemek, derinin enfeksiyon kapmasını engeller.

Uygun tedavi yöntemleri nelerdir?

Lenfodem tedavisi, ödemi azaltmak ve ağrıyı kontrol altına almak için yapılır.

Egzersiz

Sorun olan kolunuzla veya bacağınızla yapılacak hafif egzersizler, lenf sıvısının hareketini sağlar. Kol veya bacağınızda bulunan kasları yormadan, yumuşak ve hafif hareketler yapılmalıdır. Bu egzersiz hareketleri, tedavinizi yürüten fizyoterapistiniz tarafından hazırlanacak ve nasıl egzersiz yapacağınız konusunda size yardımcı olacaktır. Isınma, hafif germe, solunum ve pompalama egzersizleri en uygun olabilecek egzersizlerdir. Sıvı drenajına yardımcı olacak kas aktiviteleri, bandaj veya basınçlı çorap kullanılarak yapılmalıdır.

Bandaj

Egzersiz yaparken sorun olan bacak veya kola takılan bandaj, yüksek basınç sağlayarak bu bölgedeki lenf sıvısının akışını hızlandırır ve vücuda dağılmasını sağlar. Dinlenirken ise, düşük basınç uygulayarak lenf sıvısının sorunlu bölgede tekrar birikmesini engeller.

Manuel Lenf Drenajı

Bu, özel eğitimden geçirilmiş uzman bir fizyoterapist tarafından gerçekleştirilen özel bir masajdır. Hafif uygulanan baskı, lenf sıvısının sağlıklı lenf bezlerine akarak boşaltımını sağlar. Deride enfeksiyon, kanda pıhtılaşma, kalp sorunu veya aktif kanser hastalığınız varsa masaj yaptırmayınız.

Basınçlı giysi

Sorunlu bacak veya kolu örten basınçlı giysi, lenf sıvısının ödem bölgesinden dışarı akmasını sağlar. Bu giyişi, kişiye özel ölçü alınarak özel bir teknikle yapılmaktadır. Basınç ayarlaması adına alınacak ölçünün tam olması önemlidir.

Cilt Bakımı

Ödem olan bölgedeki deride, kuruma söz konusu olduğu için nemlendirici kullanılmalıdır. Kullanacağınız nemlendiriciyi doktorunuza danışmanızda fayda vardır. Ödemli bölgedeki ciltte, gelişebilecek mantar enfeksiyonu da yine doktorunuz tarafından takip edilecektir.

Şiddetli ağrılı lenfödem durumu söz konusu olduğunda ameliyat ödemi azaltmak için başvurulan bir yöntemdir. Ancak, tedavi durumu söz konusu değildir.

Kollarınızda veya bacaklarınızda şikayetleriniz artarsa, vakit kaybetmeden doktorunuza başvurunuz. Doktorunuzdan habersiz asla kendi başınıza kulaktan dolma tavsiyeleri uygulamayınız. Doktorunuz, gereken tetkikleri yaparak gerekli gördüğü ilaveleri ve/veya değişiklikleri yapacaktır.