Metabolik ve Alkolle İlişkili Karaciğer Yağlanması ve Kanser Riski – Yeni Bulgular

Metabolik Disfonksiyon ve Alkolle İlişkili Karaciğer Yağlanmasının Artan Kanser Riskiyle Bağlantısı

Karaciğer yağlanması ve buna bağlı metabolik disfonksiyon (MASLD= Metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease) ile alkol tüketiminin artışı (MetALD= MASLD with increased alcohol intake), dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak dikkat çekiyor.

20 Eylül 2024'te Alimentary Pharmacology & Therapeutics dergisinde yayımlanan bir araştırma, bu hastalıkların sadece karaciğer sağlığı üzerinde değil, aynı zamanda kanser gelişim riskinde de kritik bir rol oynayabileceğini ortaya koyuyor. Özellikle karaciğer ve gastrointestinal (mide-bağırsak) kanserler başta olmak üzere, diğer kanser türlerinde de artış gözlemleniyor. Bu çalışma, bu bağlantıyı detaylandırarak önleme stratejilerine ışık tutmayı hedefliyor.

MASLD (Metabolic Dysfunction–Associated Steatotic Liver Disease) Nedir?

MASLD, Metabolik Disfonksiyonla İlişkili Karaciğer Yağlanması Hastalığı olarak tanımlanır. Bu terim, daha önce Non-Alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD) olarak bilinen bir durumu tanımlar, ancak 2023 yılında yapılan güncellemelerle bu isim değiştirilmiştir. MASLD, karaciğerde aşırı yağ birikimi ile karakterize edilen bir hastalıktır ve bu durum alkol tüketiminden bağımsız olarak ortaya çıkar.

MASLD’nin Özellikleri

• Nedeni: Genellikle obezite, insülin direnci, diyabet, hipertansiyon gibi metabolik sendrom bileşenleri ile ilişkilidir.
• Etkileri: Karaciğer dokusunda yağlanma (steatoz), iltihaplanma (steatohepatit), fibrozis ve hatta siroza yol açabilir.
• Risk Faktörleri:
  • Obezite
  • Tip 2 diyabet
  • Metabolik sendrom
  • Sedanter yaşam tarzı
  • Hiperkolesterolemi

Sağlık Üzerindeki Etkileri

MASLD yalnızca karaciğer hastalıkları için bir risk faktörü değildir; aynı zamanda kardiyovasküler hastalıklar ve bazı kanser türleri (özellikle karaciğer ve gastrointestinal kanserler) ile ilişkilidir.

MetALD (MASLD With Increased Alcohol Intake) Nedir?

MetALD, Metabolik Disfonksiyonla İlişkili Karaciğer Yağlanması ve Artan Alkol Tüketimi durumunu ifade eder. Bu terim, MASLD'nin bir alt kategorisi olarak tanımlanır ve metabolik disfonksiyonun yanı sıra alkol tüketiminin de karaciğer yağlanmasında rol oynadığı bir durumu ifade eder.

MetALD’nin Özellikleri

• Nedeni: MASLD’nin alkol tüketimi ile birleşmesi sonucu ortaya çıkar. Alkol, karaciğer üzerindeki yükü artırarak hem steatozu hem de inflamasyonu tetikleyebilir.
• Etkileri:
  • Hızla ilerleyen karaciğer hasarı
  • Alkolik hepatit riskinin artışı
  • Fibrozis ve siroz gelişimi
• Risk Faktörleri:
  • MASLD’nin tüm nedenleri (obezite, diyabet vb.)
  • Günde erkeklerde 20 gramdan, kadınlarda 10 gramdan fazla alkol tüketimi

Sağlık Üzerindeki Etkileri

MetALD, MASLD’ye kıyasla karaciğer hasarı ve kanser riski açısından daha tehlikeli bir durumu ifade eder. Özellikle karaciğer kanseri riskini artıran güçlü bir faktördür.

MASLD ve MetALD’nin Sağlık Açısından Önemi

• Küresel Yaygınlık: MASLD, dünya çapında en sık görülen kronik karaciğer hastalıklarından biridir ve erişkinlerin yaklaşık %25’ini etkiler.
• Kanser Riski: MASLD ve özellikle MetALD, karaciğer ve gastrointestinal kanser türlerinde artışa neden olabilir.
• Önlenebilir Risk Faktörleri: Yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz) ve alkol tüketiminin azaltılması, her iki durumda da hastalık ilerlemesini yavaşlatabilir ve kanser riskini azaltabilir.

Güncel Araştırma

Katılımcı Profili ve Metodoloji

Araştırma, Güney Kore’deki Ulusal Sağlık Sigortası Hizmeti (NHIS) veri tabanında 40-69 yaş arası 3,6 milyon kişiyi kapsayan geniş bir kohort çalışması olarak yürütüldü. Tüm katılımcılar sağlık taramasından geçirildi ve şu dört gruba ayrıldı:

• MASLD (Metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease)
• MetALD (MASLD ve artan alkol tüketimi kombinasyonu)
• Diğer kombinasyon etiolojileri
• Steatoz hepatit olmayan grup (kontrol grubu)

Araştırmanın ana odağı, bu gruplar arasında kanser gelişimi riskinin farklılığını incelemekti. Takip süresi boyunca kanser gelişimi birincil sonuç olarak belirlendi.

Sonuçlar: Sayılarla Kanser Riski

Genel Bulgular

Toplam kohortun %39,3’ü steatoz hepatit tanısı alırken, bu grup içinde MASLD, MetALD ve diğer kombinasyonlar şeklinde alt kategorilere ayrıldı. 33,9 milyon kişi-yıllık takip süresince toplamda 285.845 (%7,9) kişi kanser geliştirdi.

• MASLD Grubu: Kanser gelişimi riski %2 artış gösterdi (SHR: 1.02).
• MetALD Grubu: Bu grupta kanser riski %7 artışla daha belirgindi (SHR: 1.07).

Karaciğer Kanseri

Karaciğer kanseri riskinde özellikle dikkat çekici bir artış tespit edildi:

• MASLD: %16 artış (SHR: 1.16)
• MetALD: %106 artış (SHR: 2.06)

Gastrointestinal Kanserler

Mide, kolorektal, pankreas ve safra yollarını içeren gastrointestinal kanser riskinde de anlamlı artışlar gözlendi:

• MASLD: %13 artış (SHR: 1.13)
• MetALD: %17 artış (SHR: 1.17)

Diğer Kanserler

MASLD grubu, akciğer ve hormon duyarlı kanserlerde (meme, rahim, yumurtalık) mütevazı bir risk artışı ile ilişkilendirildi.

Sonuçların Klinik Anlamı

Araştırmacılar, MASLD ve MetALD’nin yönetiminin sadece karaciğer sağlığı için değil, aynı zamanda kanser riskini azaltmak için kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Alkol tüketiminin azaltılması ve metabolik disfonksiyonun kontrol altına alınması, kanser önleme stratejilerinde etkin bir yaklaşım olabilir.

Bu bulgular, hem sağlık profesyonelleri hem de toplum için metabolik sağlığın önemi konusunda bir farkındalık çağrısı niteliği taşımaktadır.

Sınırlamalar ve Dikkate Alınması Gerekenler

1. Tanı Yöntemleri: Çalışma, karaciğer yağlanması tanısını sadece yağlı karaciğer indeksine (FLI ≥ 30) dayandırdı. Radyolojik veya histolojik verilerin eksikliği, steatoz hepatitin tanımında bir sınırlama oluşturabilir.
2. Popülasyonun Homojenliği: Çalışma sadece Koreli bireyleri kapsadığından, sonuçların farklı etnik gruplar için genelleştirilmesi zordur.

Gelecek Perspektifi

Bu çalışma, karaciğer sağlığı ve kanser arasındaki bağlantıyı daha iyi anlamak için önemli bir başlangıç noktasıdır. Gelecekte, daha geniş popülasyonlarda radyolojik ve histolojik verilerle desteklenen benzer çalışmalar, metabolik disfonksiyon ve kanser arasındaki ilişkiyi daha da netleştirebilir.

Unutulmamalıdır ki, metabolik sağlık yalnızca bireysel yaşam kalitesini artırmakla kalmaz, aynı zamanda halk sağlığı açısından büyük bir fark yaratabilir.