Nasıl Ölüneceğini Öğrenmek – İrlanda Uyanışından Dersler

İnanmak istemedim. Gözlerimi bağlayıp kardeşlerimi ve beni “kaçırdığını”, en sevdiğim tema parkımız olan Camp Snoopy'ye tüm günlük bir gezi ile bizi şaşırttığını çok net hatırlıyorum.

Ve babamın bana elveda demek için son şansım olduğunu söylediğinde yüzündeki tanıdık olmayan ayık bakış olmasaydı muhtemelen inanmazdım. Finn’in ölümü hâlâ hayal ürünü gibiydi. Finn, ailemizin en sevilen amcasıydı. Sizi görüldüğünüzü hissettiren sevimli bir göz kırpması, onu şehirdeki her Katolik lisesinden atılmasına neden olan otoriteye karşı büyük bir hoşnutsuzluğu ve acımasız bir zekâsı vardı. Hatta kendi cenazesinde konukları karşılamak için dondurma aracı bile sipariş etti.

Ama Finn o gün farklı görünüyordu. Kardeşlerim, kuzenlerim, teyzelerim ve amcalarım yatağın başına yaklaşırken birbiri ardına izledim. Yüzünü çerçeveleyen mumlardan oluşan bir gölge yumuşak kehribar rengi bir parıltı yayıyordu. Sonunda, öne çıkma sırası bendeydi. Yüzünü inceledim. Çökük gözleri, oyuk yanakları, teyzelerimin sürdüğü kutsal yağlardan parıldayan şakakları vardı. Babamla birlikte soğuk dudakları üzerinden bir haç yaptım ve veda ettim. Nasıl öleceğimi öğrendiğimde 12 yaşındaydım.

İrlanda uyanışı, ailemizin ölüm ritüelidir. Sevdiklerimizin öldüğü yer bir an için kutsal bir anma törenine dönüşüyor, ardından hızla bir hikâye anlatıcısının sahnesine dönüşüyor. Masallar akşam geç saatlere kadar paylaşılır. Bunların bazıları gerçek, en süslü masallar. Sonra şarkılar geliyor. Hepsi ezbere söylenen anma şarkıları. Hepsi ezbere biliniyor çünkü ebeveynlerimiz onları ebeveynlerinin söylediği gibi bize söyledi. Sonunda, karınlarımız derin kahkahalardan ve çokça yenilen büyükannenin peynirli sıcak yemeklerinden dolayı ağrıyor ve sevgi bu kutsal alanın her köşesini dolduruyor.

Tıp fakültesine gitmeden çok önce, İrlanda uyanışı “iyi bir ölümün neye benzediğini” öğrendiğim yerdi. Birlikte her damla karmaşık duygunun yüzeye çıkmasına – pişmanlık, acı, rahatlama, kahkaha, minnettarlık – ve sonra bir tencere patates gibi kaynamasına izin verdik.

22 yaşımdayken yine bir cansız bedenin / kadavranın başında dikildim. Gergin bir şekilde steril laboratuvara girdim ve soğuk, gri bir figürün başını örten kanvas bir bezle yattığı Masa 8'e yaklaştım. Önümüzdeki 3 ay boyunca, neşterimi vücudun kösele derisinin her kıvrımından geçirerek, fasyal düzlemleri üstteki kaslardan ayırdım, sarı kıvrımlı yağlara daldım ve bükülmüş mor damarları dilimledim. Aylar süren akıllara durgunluk veren ezberleme ve stresli sınavlardan sonra, kursun kötü şöhretli baş-boyun bölümüne geldim. Netter'de (İnsan Anatomi Atlası) beni bu göreve hazırlayan hiçbir çalışma yardımı veya ders yoktu. Talimatlarda belirtildiği gibi kare, kesikli bir çene, ince kaşlar ve kıvrılmış bir üst dudağı ortaya çıkarmak için bezi dikkatlice geri soydum. 3 aydır ilk defa bir kişi gördüm.

Eğitmenim kumaşın saygıdan dolayı oraya yerleştirildiğini söyledi. Ancak bu kişinin kimliğini maskelemek konusunda hiçbir şey saygılı hissetmiyordu. Kanvas kumaş, tıp uygulamasının eskimiş bir ilkesine giriş yapmamdı. Bir kişinin insanlığının "gerçek" doktorluk işinden uzaklaşabileceğini kabul etmek. Talimat verildiği gibi yüzünü hızla tekrar kapattım.

28 yaşımdayken yine bir cansız bedenin üzerinde durdum ama bu sefer risk daha yüksekti. Boynuma asılmış yeni bir stetoskopla tıbbi yoğun bakım ünitesinde (YBÜ) 30 saatlik bir vardiyadaydım. Ama o sabah midemi karıştıran 30 saatin yorgunluğu değildi, Bayan A.'nın öleceğini biliyor olmamdı.

Bayan A. neredeyse benim yaşımdaydı ama organları daha yaşlı görünüyordu. Kan hastalığıyla doğmuştu ve şimdi alyuvarlarının çoğu oraklaşıyordu ve ana organları artık perfüze edilemiyordu (kan dolaşımı yoktu). O gençti ve ailesi umutluydu. Ancak kan nakli artık işe yaramıyordu. Hastanede yatış noktasına geldiğimizde, yılların birikmişliği ile sahip olduğumuz tüm tıbbi bilgilere ve son teknoloji ilaç ve ekipmana erişime rağmen ileriye giden tek bir yolun olduğu noktaya ulaşmıştık. Bayan A. ölecekti.

Ailesine belki de hayatlarının en kötü haberini anlatmaya gittiğimde Saat 02:00’idi. Bayan A.’nın yoğun bakım odasının dışına adım attım. Enfeksiyona engel olması amaçlanan ama daha çok yüzümdeki hüznü ve korkuyu saklamaya çalışıyormuş gibi hissettiren maskeyi ve plastik elbiseyi metodik olarak taktım. Bayan A.'yı benden ayıran direk demetleri, düğümlü teller, borular, iğneler ve kanalların olduğu odanın içine baktım. Hastaneler tıbbi müdahaleler için çok iyi donanıma sahipler, ancak duygusal ve ruhsal ölüm sürecini idare edecek kadar donanımlı değiller. Bir süre daha Bayan A.’nın odasının dışında durdum ve ailesiyle yüzleşmek için güç topladım.

Bayan A.’nın ölümünü düşündüğümde, kendimi Finn’in başucunda otururken görüyorum. Çocukken hiç düşünmeden zahmetsizce sevgi veriyorsun. Ancak soğuk kadavra laboratuarlarından fiziksel olarak zorlu, korkunç kodlara kadar yıllarca süren titiz tıp eğitimi sayesinde sevgiyi özgürce bırakmak, ölmekte olan bir kişinin yüzünü örtmek, maskenizi takmak daha kolay hale geliyor. Yine de tıpta kalın dış cephemizi çatlatan anlar var.

Haberi Bayan A.'nın ailesiyle paylaştığımda şaşırdım, önce sessizliklerine, sonra minnettarlıklarına. Her nasılsa, o darmadağın, steril hastane odasında sıkışmış, düşünülemez bir kaybın ortasında, hareketsiz, kutsal bir anı paylaştık.

Amcalarım buna katılmasa da herkesin ölmekte olan sahnesinin İrlanda uyanışı gibi görünmesi ya da büyükannemin sıcak yemeklerini içermesi gerekmiyor. Ancak İrlandalılar bir şeyi doğru anladı, ölmekte olan süreci paylaşmak geride kalanları iyileştirmeye yardımcı olabilir. Ölüme tanıklık etmek zordur, özellikle de iş tanımınız "şifa sunmayı" olmayı içeriyorsa. Yine de belki sağlık hizmetleri topluluğu bu çocuksu eşlik etme becerisini yeniden öğrenebilir. Ve bunu yaparak, kendimizi iyileştirmek için yer bile bulabiliriz.

*