Prostat Kanserinde Radyofarmasötiklerin Yükselişi – Yeni Atom Tedavileri
Atom tedavisi veya moleküler tedavi olarak da bilinen radyofarmasötikler, prostat kanseri tedavisinde son yıllarda artan bir ilgiyle karşı karşıya. Bu yenilenen ilgi, prostat kanseri hastalarının tedavi sonuçlarını önemli ölçüde iyileştirdi ve bu alanda yapılan araştırmalar çığır açıcı nitelikte. Radyofarmasötikler uzun zamandır prostat kanseri tedavisinde kullanılmakta olsa da, bu ajanlar hakkında öğrenilecek çok şey var. Güncel gelişmeler ışığında, bu tedavi modalitesinin potansiyeli daha yeni keşfedilmeye başlanmış olabilir.
Radyofarmasötik Nedir?
Radyofarmasötikler, radyoaktif maddeler içeren ve tıbbi görüntüleme veya tedavi amacıyla kullanılan ajanlardır. Bu ilaçlar, vücuttaki belirli hücreleri veya dokuları hedef alarak radyoaktif ışınların bu bölgelere iletilmesini sağlar. Özellikle kanser tedavisinde, tümör hücrelerine doğrudan radyasyon vererek hastalığı kontrol altına almak veya belirtileri hafifletmek amacıyla kullanılırlar.
Bu tedavilere "atom" veya "moleküler tedavi" denmesinin sebebi, radyoaktif maddelerin atomik seviyede hedeflenmiş olarak kullanılmasıdır. Radyofarmasötikler, belirli molekülleri (örneğin prostat kanseri hücrelerinde bulunan PSMA) veya hücreleri hedef alarak tümör hücrelerine radyasyon ileterek tedavi sağlar. Bu süreç, moleküler düzeyde etkileşimlerle tümörlere doğrudan zarar verir, bu yüzden atom veya moleküler tedavi olarak adlandırılır.
Radyofarmasötiklerin Tarihi: İlk Adımlar
Radyofarmasötiklerin prostat kanserinin yönetimindeki uzun bir tarihi vardır. Stronsiyum-89 klorür (Metastron) ve samaryum-153 (Quadramet) gibi ajanların uzun yıllardır prostat kanserinde ağrı tedavisi için kullanılmıştır. Bu iki ajan 1990’larda ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmıştı, ancak zamanla samaryum-153 piyasadan kaldırıldı.
2 FDA Onayı:
- 2013 yılında FDA, metastatik kastrasyon dirençli prostat kanseri (mKDPK) olan ve semptomatik kemik metastazları bulunan ancak viseral metastazları olmayan hastaların tedavisinde kullanılmak üzere radyum-223 (Xofigo)'yu onayladı.
- 2022 yılında, lutesyum Lu 177 vipivotide tetraxetan (177Lu-PSMA-617, Pluvicto), PSMA-pozitif mCRPC hastaları için, androjen reseptör yolak inhibitörü (ARPI) ve taksan bazlı kemoterapi tedavilerinden sonra kullanılmak üzere onay aldı.
Hedefe Yönelik Moleküler Radyonüklid Tedavilerin Etki Mekanizması
Lutesyum Lu 177 vipivotide tetraxetan, tümör hücrelerini hem görüntülemek hem de tahrip etmek için, prostat kanseri hücrelerinde bulunan prostat spesifik membran antijenine (PSMA) bağlanır.
Tedavide damar yolu ile verilen radyoaktif peptidler (Lutesyum Lu 177 vipivotide tetraxetan) hedeflenen kanser hücrelerinin üzerine yapışarak yüksek miktarda ışın yayarlar ve kanserli hücreleri tahrip edebilirler. Hastaların tedaviden sonra birkaç gün hastanede kalması gerekebilir. Tedavinin genellikle 4-6 siklus uygulanması gerekmektedir.
PSMA Hedefli Tedaviler: Etkililik ve Güvenlik
Son yıllarda, özellikle PSMA-617'nin (Lu 177) onaylanmasıyla radyofarmasötiklere olan ilgi yeniden canlandı. PSMA hedefli radyoligand tedavisinin, hormonal tedavi ve doksetaksel gibi gelişmiş tedaviler rağmen kanseri ilerleyen hastalarda genel sağkalımda iyileşme sağladı. Bununla birlikte, PSMA hedefli tedaviler, kemoterapiye kıyasla daha tolere edilebilir. Ana yan etkiler arasında ağız kuruluğu ve kemik iliği toksisitesi yer almakta olup, kemoterapide sıkça görülen bulantı, kusma ve nöropatiler bu tedavilerde genellikle gözlenmemektedir.
Bu tedavi genellikle hafif hematolojik toksisiteye (kan hemogram değerlerinde düşüklükler) neden olur ve bu ajanı alan hastalar, çoğunlukla son evre tedavi almalarına rağmen yaşam kalitelerini koruyarak aileleriyle vakit geçirebilirler. Ancak, bazı hastalarda 177Lu-PSMA-617 tedavisine direnç gelişebilir veya tedaviye karışık yanıtlar gözlemlenebilir. Ayrıca, özellikle böbrek hasarı riski taşıyan hastalarda tedavi uygulanırken dikkatli olunması gerekmektedir.
Multidisipliner Yaklaşım ve Tedavi Güvenliği
Radyofarmasötik tedavilerin güvenli bir şekilde uygulanabilmesi için mutlaka multidisipliner bir yaklaşım gerekli. Tedavi sonrası, özellikle infüzyon tamamlandıktan sonra, diğer insanlarla olan etkileşimlerin sınırlandırılması gerekiyor. Bunun da sebebi, 177Lu-PSMA-617 gibi tedavilerin radyoaktif bileşenler içermesi ve bununla ilgili FDA’nın belirlediği detaylı güvenlik yönergeleri. Ayrıca, bu tedavilerin tıbbi onkoloji, nükleer tıp ve girişimsel radyoloji uzmanları işbirliğiyle uygulanabiliyor olması, hasta bakımının koordinasyonunu bazen zorlaştırabiliyor. İşte bu nedenle, radyasyon güvenliğinin sağlanması ve sorunsuz bir tedavi akışı için, tüm ekiplerin dahil olduğu bir planlama süreci büyük önem taşıyor.
Yeni Ajanlar ve Kombinasyonlar: Gelecek İçin Umut Verici Çalışmalar
Araştırmacılar, PSMA-617 gibi ajanların başarısını artırmak amacıyla yeni radyonüklidler ve ligandlar üzerinde yoğun çalışmalar yapmaya devam ediyor. Aktinyum-225 ve kurşun-212 gibi yeni radyonüklidler, tümör hücrelerinin daha iyi hedeflenmesini sağlayacak daha etkili ligandlarla birlikte test ediliyor. 2024 ESMO’da sunulan bir çalışma, yeni bir radyofarmasötik olan 177Lu-PNT2002'nin, metastatik kastrasyon dirençli prostat kanseri (mKDPK) hastalarında hastalığın ilerlemesini geciktirdiğini gösterdi. Bu tür kombinasyon tedavileri, hastaların sağkalım süresini uzatma potansiyeline sahip.
Buna ek olarak, kemik metastazı olan mKDPK hastaları için radium-223'ün enzalutamid ve kemik koruyucu ajanlarla kombinasyonunu inceleyen PEACE-3 çalışması, radyolojik progresyonsuz sağkalım ve genel sağkalım açısından umut verici sonuçlar elde etti. Bu bulgular, özellikle kemik metastazı bulunan hastalar için yeni ve etkili tedavi seçeneklerinin kapıda olduğunu gösteriyor.
- İlginizi çekebilir: Türk Onkologlar, Yeni Tanı 4. Evre Prostat Kanseri için Yol Haritası Belirliyor
Erken Kullanımın Önemi: Yeni Klinik Çalışmalar
Radyofarmasötiklerin prostat kanseri tedavi paradigmasında daha erken kullanılmasına yönelik ilgi de giderek artıyor. UpFrontPSMA çalışması, yeni tanı almış metastatik hormon-duyarlı prostat kanseri (mHDPK) hastalarında, 177Lu-PSMA-617’nin doksetaksel ve androjen baskılama tedavisiyle birlikte kullanımının, klinik sonuçlarda iyileşme sağladığını gösterdi. Ayrıca, hastaların prostat spesifik antijen (PSA) düzeylerinde anlamlı düşüşler kaydedildi. Bu sonuçlar, radyofarmasötiklerin daha erken aşamada kullanımının potansiyelini göstermekte.
Radyofarmasötiklerin Geleceği: Hâlâ Öğrenecek Çok Şey Var
Radyofarmasötiklerin uzun vadeli böbrek hasarı riskleri konusunda hâlâ yeterli veriye sahip değiliz ve bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyduğumuz kesin. Bu ajanların mikroskobik düzeydeki emilim dozlarını daha iyi anlamamız, tedavi etkinliğini artırmak adına kritik bir önem taşıyor. PSMA hedefli tedavilerde elde ettiğimiz gelişmelerin henüz başlangıçta olduğunu söyleyebilirim ve bu alanda önümüzde daha büyük keşifler olduğunu düşünüyorum.
Sonuç olarak şu an için net olan bir şey var ki, radyofarmasötikler prostat kanseri tedavisinde devrim yaratıyor. Gelecek yıllarda bu tedaviyle daha fazla hastaya umut ışığı olabileceğimiz açık. Yeni ajanların geliştirilmesi, tedavilerin erken aşamada kullanılması ve multidisipliner yaklaşımlar sayesinde bu tedavi modalitesinin başarıya ulaşacağına inanıyorum.
1. Tori Rodriguez, MA, LPC, AHC. Radiopharmaceuticals in Prostate Cancer: Key Considerations and New Developments. 26 Sep 2024. https://www.cancertherapyadvisor.com/features/radiopharmaceuticals-in-prostate-cancer/
2. Ramnaraign B, Sartor O. PSMA-targeted radiopharmaceuticals in prostate cancer: Current data and new trials. Oncologist. 2023;28(5):392-401. doi:10.1093/oncolo/oyac279
3. Metastron (strontium chloride SR-89). US Food and Drug Administration. Drugs@FDA: FDA-Approved Drugs. Updated December 20, 2013. Accessed on September 24, 2024.
4. Quadramet (samarium SM-153 lexidronam pentasodium). US Food and Drug Administration. Drugs@FDA: FDA-Approved Drugs. Updated September, 21, 2017. Accessed on September 24, 2024.
5. Xofigo (radium RA-223 dichloride). US Food and Drug Administration. Drugs@FDA: FDA-Approved Drugs. Updated December 10, 2019. Accessed on September 24, 2024.
6. Pluvicto (lutetium LU-177 vipivotide tetraxetan). US Food and Drug Administration. Drugs@FDA: FDA-Approved Drugs. Published March 23, 2022. Accessed on September 24, 2024.
7. FDA approves Pluvicto for metastatic castration-resistant prostate cancer. US Food and Drug Administration. Published March 23, 2022. Accessed on September 24, 2024.
8. Locametz (gallium GA-68 gozetotide). US Food and Drug Administration. Drugs@FDA: FDA-Approved Drugs. Published March 23, 2022. Accessed on September 24, 2024.
9. Sathekge MM, Lawal IO, Bal C, et al. Actinium-225-PSMA radioligand therapy of metastatic castration-resistant prostate cancer (WARMTH Act): A multicentre, retrospective study. Lancet Oncol. 2024;25(2):175-183. doi:10.1016/S1470-2045(23)00638-1
10. Sartor O, Jiang DM, Smoragiewicz M, et al. Efficacy of 177Lu-PNT2002 in PSMA-positive mCRPC following progression on an androgen-receptor pathway inhibitor (ARPI) (SPLASH). Presented at ESMO 2024. September 13-17, 2024. Barcelona, Spain. Abstract LBA65.
11. Gillessen S, Choudhury A, Saad F, et al. A randomized multicenter open label phase III trial comparing enzalutamide vs a combination of radium-223 (radium-223) and enzalutamide in asymptomatic or mildly symptomatic patients with bone metastatic castration-resistant prostate cancer (mCRPC): First results of EORTC-GUCG 1333/PEACE-3. Presented at ESMO 2024. September 13-17, 2024. Barcelona, Spain. Abstract LBA1.
12. Azad AA, Bressel M, Tan H, et al. UpFrontPSMA: A randomised phase II study of sequential 177Lu-PSMA-617 and docetaxel (D) versus docetaxel in metastatic hormone-sensitive prostate cancer (mHSPC). Presented at ESMO 2024. September 13-17, 2024. Barcelona, Spain. Abstract LBA66.
13. Tagawa ST, Sartor O, Saad F, et al. PSMAddition: A phase 3 trial to compare treatment with 177Lu-PSMA-617 plus standard of care (SoC) and SoC alone in patients with metastatic hormone-sensitive prostate cancer.J Clin Oncol. 2023;41(16_suppl):TPS5116-TPS5116. doi:10.1200/JCO.2023.41.16_suppl.TPS5116
14. Morris MJ, Castellano D, Herrmann K, et al. ¹⁷⁷Lu-PSMA-617 versus a change of androgen receptor pathway inhibitor therapy for taxane-naive patients with progressive metastatic castration-resistant prostate cancer (PSMAfore): A phase 3, randomised, controlled trial. Lancet. Published online September 15, 2024. doi:10.1016/S0140-6736(24)01653-2
15. Kiess AP, O’Donoghue J, Uribe C, et al. How can radiopharmaceutical therapies reach their full potential? Improving dose reporting and phase I clinical trial design. J Clin Oncol. 2024;42(15):1734-1737. doi:10.1200/JCO.23.01241
