Safra kanalı tıkanıklığı, pankreas başı, safra yolu ve karaciğer kanseri hastaları için yaygın ve ciddi bir sorundur. Bununla birlikte sadece bu kanserlerde değil, safra taşlarına bağlı da safra kanalı tıkanabilir. Tıkanıklıkla başa çıkmak için kullanılan biliyer stentler, hastaların yaşam kalitesini büyük ölçüde artırabilir. Ancak bu stentler ve bunların nasıl çalıştığı konusu genellikle bir muamma olarak görülür. Bu yazıda, biliyer stentin ne olduğunu, safra kanalı tıkanıklığının ne olduğunu, bu stentin nasıl yerleştirildiğini ve sonrasında neler yaşanacağını adım adım açıklıyoruz. Amacımız, bu sürecin daha anlaşılır olmasını sağlamaktır.
Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için safra yollarının basitleştirilmiş bir anatomik resmini aşağıda görebilirsiniz:
Biliyer Stent Nedir?
Biliyer stent, karaciğerin içinde bulunan safra yollarına yerleştirilen küçük bir tüptür. Bu tüp yardımı ile tıkalı safra kanalı açılarak safranın akması sağlanır ve safra kanalının tıkalı olması duruma bağlı bilirubin yüksekliği ve sarılık gibi belirtiler hafifletilir.
Karaciğer kanseri, safra yolu kanseri veya pankreas başı kanserlerinde, safra kanalı tıkanabilmektedir. Bu durum, karaciğerin ürettiği sindirim suyu olarak görev yapan ve safra olarak da bilinen sarımsı pigmentli bilirubinin birikmesine ve sarılığa yol açabilmektedir. Biliyer stent ile bu tıkanıklık açılarak ve sarılık belirtileri hafifletilerek kanser hastalarına yardımcı olunabilir.
PTK Nedir? Biliyer Stent ile Aynı mıdır?
Perkütan transhepatik kateter (PTK), karaciğere dışarıdan direkt olarak safra kanalına girerek tıkalı safra kanallarını açmak ve birikmiş safrayı vücut dışına yönlendirmek için kullanılan bir uygulamadı. Bu uygulama çoğunlukla ultrason (USG) eşliğinde girişimsel radyoloji uzmanı tarafından yapılır. PTK dren genellikle endoskopik müdahalelerin mümkün olmadığı durumlarda, tıkanıklığın sebep olduğu belirtileri hafifletmek amacıyla tercih edilir.
Biliyer stent ve perkütan transhepatik drenaj/kateter (PTD veya PTK) aynı şey değildir, ancak benzer hedeflere hizmet eden iki farklı girişimsel tıbbi uygulamadır. Her iki uygulama da tıkanmış veya daralmış safra yollarını tedavi etmeye yöneliktir ancak uygulama yöntemleri ve detayları farklıdır.
- Biliyer Stent: Bu uygulama genellikle endoskopik retrograd kolangiyopankreatografi (ERCP) yoluyla gerçekleştirilir. Stent, endoskop yardımıyla oral yoldan (ağızdan) yerleştirilir. Bu esnek tüp, tıkanıklığı atlamak ve safra akışını sağlamak için safra kanalına yerleştirilir.
- Perkütan transhepatik drenaj (PTD veya PTK): Bu, karaciğere üst kısmından cilt üzerinden girilerek ince bir tüp (kateter) yerleştirilerek yapılan bir işlemdir. Kateter, tıkalı safra kanallarını açmak ve birikmiş safrayı vücut dışına yönlendirmek için kullanılır. PTK uygulaması, genellikle biliyer stent yerleştirmenin mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir.
Her iki uygulamanın de belirli avantajları, riskleri ve komplikasyonları vardır ve hangi yöntemin kullanılacağına hastanın durumu, genel sağlık durumu ve diğer faktörlere bağlıdır. Bu nedenle, bu tür bir tıbbi uygulama önerilirse, bir sağlık profesyoneli ile tüm seçeneklerin ve potansiyel risklerin tartışılması önemlidir.
Aşağıda, her iki yöntem basitçe resmedilmiştir:
Safra Kanalının Tıkanması
Safra kanalı, karaciğerde üretilen safra olarak da bilinen bilirubinin taşınmasını sağlar. Bilirubin, sindirim sürecinde yağların parçalanmasına yardımcı olan ve bağırsaklarda emilimi kolaylaştıran önemli bir vücut sıvıdır.
Safra kanalının tıkanması ise genellikle safra taşı denilen küçük, katı oluşumların kanalın içinde birikmesi sonucunda meydana gelir. Ancak bazı diğer durumlarda da safra kanalı tıkanabilir;
- Karaciğer işlev bozukluğu,
- Bir tümörün, pankreas veya safra kanalına bası yapması
- Karaciğer kanseri
Genellikle tıkanıklık kendini şu belirtilerle gösterir;
- Şiddetli karın ağrısı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Sarılık (ciltte ve göz beyazlarında sararma)
- Kilo kaybı
Bilirubin kanda birikebilir ve cilt ve mukoza zarlarının sararması anlamına gelen sarılığa yol açabilir.
Tıkanmış bir safra kanalı sarılığa neden oluyorsa, biliyer stent sarılığı rahatlatmaya yardımcı olabilir. Biliyer stent safra kanalındaki tıkanıklığı açar ve yerleştirildikten sonraki 1-2 hafta içinde sarılık belirtilerini giderebilir.
Mümkün olan en kısa sürede biliyer stent takılması sarılık belirtilerinin şiddetini azaltabilir. Bununla birlikte, bu yöntem bazı durumlarda, örneğin karaciğer kanserinin ilerlemiş olduğu durumlarda uygun olmayabilir.
Kanser Tedavileri için Total Bilirubin Seviyesi Yüksek Olmamalı
Total bilirubin seviyesi, kanda bulunan bilirubin miktarını ölçer. Bilirubin, karaciğerin kırmızı kan hücrelerini parçalarken ürettiği bir atık ürünüdür ve genellikle safra yoluyla vücuttan atılır. Ancak bazı durumlarda, safra yolu tıkanabilir veya karaciğer bu atık ürünü düzgün işleyemez, sonuç olarak kanda ve dokularda bilirubin seviyeleri yükselir. Bu, sarılığa ve ciltte ve gözlerde sararmaya neden olabilir.
Kandaki total bilirubin seviyesi genellikle 0.1 ila 1.2 miligram / desilitre (mg/dL) arasında olmalıdır. Ancak, bazı kanser türleri veya tedavileri, özellikle safra yolu veya karaciğerle ilgili olanlar, bilirubin seviyelerinin normalden daha yüksek olmasına neden olabilir.
Kanser tedavisi görmekte olan hastalarda, genellikle total bilirubin seviyesinin 5 mg/dL'nin altında olması hedeflenir. Bu değer, genel olarak, tedavinin etkinliği ve güvenliğinin yanı sıra hastanın genel sağlık durumunun göstergesi olarak kabul edilir. Bilirubin seviyeleri bu hedef değerin üzerine çıktığında, özellikle karaciğer işlevlerini etkileyebilecek tedavilerde, potansiyel riskler artabilir. Bu sebeple, total bilirubin seviyesinin 5 mg/dL'nin altında olması, tedavi kararı için önemlidir.
Bu durumda, biliyer stentin önemi ortaya çıkar. Biliyer stent, tıkanmış safra kanalını açar, böylece safra akışını sağlar ve bilirubin seviyelerini düşürmeye yardımcı olur. Bu prosedür, bilirubin seviyelerini hızlı ve etkin bir şekilde düşürerek, kanser tedavisinin başlamasını ve sürecin en etkin şekilde ilerlemesini mümkün kılar. Bu yüzden biliyer stent uygulaması, bilirubin seviyeleri yüksek olan kanser hastalarında kritik bir öneme sahip olabilir.
Biliyer Stent Operasyonu
Bu tıbbi uygulama, yerleştirilen stentin plastik mi yoksa metal mi olduğu gibi stentin tipi, yerleştirileceği yer ve ne kadar süre kalacağı gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
İşlem Sırasında Sizi Ne Bekliyor?
Biliyer Stent Takılmadan Önce
Biliyer stent uygulaması öncesi aşağıdaki hususlara dikkat edilmesinin nedeni genellikle anestezi ve komplikasyon risklerini en aza indirmektir.
- Alerjiler: Bazı kişilerde, kullanılan malzemelere veya uygulanan ilaçlara karşı alerjik reaksiyonlar olabilir. Bu, anestezi sırasında veya sonrasında beklenmedik bir reaksiyona neden olabilir.
- İlaçlar ve takviyeler: Bazı ilaçlar ve takviyeler, ameliyat sırasında veya sonrasında kanama riskini artırabilir veya diğer komplikasyonlara neden olabilir.
- Sigara ve gıda alımı: İşlemden 8 saat önce yemek yemek, içecek içmek ve sigara içmek, genel anestezi sırasında mide içeriğinin akciğere kaçma riskini (aspirasyon) artırabilir. Bu ciddi bir komplikasyon olabilir.
- Sakız çiğnemek: Sakız çiğnemek, mide asidinin salgılanmasını uyarır, bu da yemek yeme ve içme yasağının aynı sebeplerle sakız çiğneme için de geçerli olmasına neden olur.
İşlem Sırasında
Girişimsel radyolog veya gastroenterologlar tarafından uygulanan biliyer stent operasyonu, endoskopik retograd kolanjiyopankreatografik (ERCP) bir tıbbi işlemdir.
- Uzman, küçük bir kamera ile esnek, ışıklı bir endoskopu ağızdan içeriye, yemek borusundan midenin ötesine ve duodenuma kadar ilerletir. Duodenum, ince bağırsakların en üst kısmıdır. Bu şekilde, safranın genel olarak sindirim sistemine girdiği duodenal duvardaki açıklık görüntülenebilir.
- Bir tel ve kateter bu açıklıktan ana safra kanalına yavaşça girer.
- Stent tel boyunca safra kanalına kayar ve uzman, stenti, tıkanıklığı atlayacak şekilde konumlandırır. Stent, safranın karaciğerden boşalması için tıkalı olmayan açık bir yol sağlar.
- Uzman, stentin doğru yerde olup olmadığını kontrol etmek için X-ışınları veya floroskopi gibi görüntüleme taramaları kullanabilir.
Bazı durumlarda, tıkanıklığı açmak için safra kanalının bir kısmını bir balonla genişleten bir uygulama olan biliyer dilatasyon da uygulanabilir.
Biliyer Stent Takıldıktan Sonra
İşlemden sonra, kişinin takip amaçlı hastanede kalması gerekebilir. Hasta kendini toparlayana kadar birkaç gün yatak istirahatine ihtiyaç duyacaktır.
Uzmanlar, hastanın tam anlamıyla iyileştiğinden emin olana kadar, hayati fonksiyonlarını (oksijen seviyesi, kan basıncı, nabız ve ateş gibi) takip edecektir.
Bir ERCP operasyonundan sonra, hasta şunları yaşayabilir:
- 1-2 gün boğaz ağrısı
- Yutma güçlüğü
- Şişkinlik
- Mide bulantısı
Hastalar yutkunmada artık güçlük çekmediğinde, genel diyetlerine geri dönebilirler. Taburcu olan hastaların dinlenmeye devam etmeleri önerilmektedir.
Biliyer Stent veya PTK Dren Belli Aralıklarla Değiştirilmeli mi?
Safra kanalı tıkanıklıklarının tedavisinde kullanılan biliyer stentler, belirli aralıklarla değiştirilme ihtiyacı gerektirebilir. Bu değişimin ne sıklıkta olması gerektiği, hastanın genel durumuna, hastalığın ciddiyetine ve stentin türüne bağlıdır.
Biliyer stentler, genellikle plastik veya metal olabilir. Özellikle malign (kanserli) durumlarda kullanılan plastik stentler genellikle 3-6 ayda bir değiştirilmesi önerilir, çünkü bu süre zarfında tıkanıklığın tekrarlanma olasılığı vardır. Ancak, bu sürenin bazen daha kısa olabileceği de belirtilmiştir. Benign (iyi huylu) hastalıklarda plastik stentin ne zaman değiştirilmesi gerektiği konusunda kesin bir bilgi yoktur, ancak bir çalışma, bu durumda stentin 6 aydan sonra değiştirilmesinin mümkün olabileceğini ve uzun kalabileceğini belirtmiştir.
Kansere bağlı biliyer darlıkların tedavisinde kullanılan biliyer stentler veya perkütan transhepatik kateterler (PTK), genellikle cerrahi müdahale mümkün olmayan durumlarda safra akışını sağlamak için kullanılır. Bu durumda, stent değişiminin zamanlaması, hastanın genel sağlık durumu ve kanserin evresi gibi faktörler dikkate alınarak belirlenir.
Özetle Safra Yolarına Biliyer Stent Uygulaması
Biliyer stent, karaciğer kanseri hastalarında tıkalı safra kanalını açmak için kullanılan bir tüptür. Bu stent sayesinde safra akışı sağlanarak sarılık belirtileri hafifletilir. Safra kanalının tıkanması genellikle safra taşları veya tümörler sonucunda oluşur.
Safra kanalı tıkanıklığının çözümünde biliyer stentin kullanılması konusu, kapsamlı bir bilgi ve deneyim gerektirir. Bu süreçte, başarı; ekip çalışması, doğru bilgiye erişim ve bu bilginin uygun şekilde kullanılması ile yakından ilişkilidir. Tüm bu bilgiler ve uygulamalar, biliyer stentle ilgili daha fazla bilgiye sahip olmak isteyen kişiler için bir kaynak olabilir.
Sonuç olarak, biliyer stent uygulaması, safra kanalı tıkanıklığının yönetiminde kritik bir rol oynayabilir. Kanser hastalarında bu uygulama hem belirti-şikayetleri hafifletir hem de tedavi sürecini kolaylaştırır. Bunun yanı sıra, bu uygulamanın total bilirubin seviyelerini düşürme yeteneği, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir. Ancak her tıbbi işlem gibi, bu uygulamanın da riskleri ve komplikasyonları vardır ve bu nedenle uygulama öncesinde ve sonrasında yakın tıbbi gözetim gereklidir.
