Tip 1 Diyabet Hastalığı için İlk Hücresel Tedavi FDA Onayı Aldı: Lantidra

Diyabet (şeker hastalığı), dünya genelinde yaşam kalitesini düşüren önemli bir hastalıktır ve türlerinden biri olan Tip 1 diyabet, daha  erken yaşlarda başlaması ve özellikle ciddi yüksek ve düşük kan şekeri dalgalanmaları yaşayan hastalar için yönetilmesi zor olabilir. Ancak yeni bir FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) onayı, bu durumdaki hastalar için önemli bir umuttur. FDA, Tip 1 diyabetli hastaların tedavisinde kullanılan ilk hücresel tedaviyi onayladı. Bu onay, diyabet tedavisinde önemli bir adımdır ve ilerleyen zamanlarda hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilecektir.

FDA'dan Tarihi Onay: Lantidra

28 Haziran 2023'te, FDA, Tip 1 diyabet tedavisi için yaşamını kaybetmiş donör (verici) pankreas hücrelerinden yapılan ilk allojenik pankreatik adacık hücreli terapi olan Lantidra'yı onayladı. Yoğun diyabet yönetimi ve eğitimine rağmen ciddi hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) atakları nedeniyle hedeflenen glikolize hemoglobin (ortalama kan glikoz düzeyleri) seviyelerine ulaşamayan Tip 1 diyabetli yetişkinlerin tedavisi için Lantidra onaylandı.

Ciddi hipoglisemi, bilinç kaybı veya nöbetlerden kaynaklanan yaralanmalara yol açabilen tehlikeli bir durumdur. Bu onay, Tip 1 diyabetli hastaların tedavisi için ilk hücre terapisidir. Tip 1 diyabetli ve tekrarlayan ciddi hipoglisemi yaşayan bireylere hedef kan glikoz seviyelerine ulaşmayı sağlamak için ek bir tedavi seçeneği sunuyor.

Tip 1 diyabet, yaşam boyu bakım gerektiren kronik bir otoimmün hastalıktır; kişinin bağışıklık sistemi, insülin üreten pankreas adacık hücrelerine saldırır. Diyabetli kişilerin her gün kan glikoz düzeylerini kontrol etmeleri ve insülin kullanmaları gerekir. Ancak, bazı Tip 1 diyabetli kişiler, hiperglisemi (yüksek kan şekeri) oluşumunu önlemek için her gün ihtiyaç duydukları insülin miktarını yönetmekte zorlanabilirler. Lantidra, bu hastalar için potansiyel bir tedavi seçeneği sunar.

Lantidra'nın Etki Mekanizması

Lantidra'nın temel etki mekanizması, allogeneik (başka bir bireyden elde edilen) islet beta hücrelerinin hastaya verilmesi ve bu hücrelerin insülin salgılamasıdır. Bu hücreler, Lantidra ile vücuda enjekte edilir. Bazı hastalarda, bu hücreler yeterli miktarda insülin üretebilir, bu da hastanın kan şekerini kontrol etmek için haricen insülin almasına (injeksiyonlar veya pompalar aracılığıyla) gerek kalmamasını sağlar.

Bu allogeneik islet beta hücreleri, yaşamını kaybeden donörlerden (verici) alınan pankreatik hücrelerden elde edilir. Lantidra vücuda, özellikle karaciğer portal venine infüze edildiğinde, bu islet beta hücrelerinin kan dolaşımına girip karaciğere ulaşmasına olanak sağlar.

Lantidra'ya FDA Onayı Getiren Klinik Araştırma 

Lantidra'nın güvenliği ve etkinliği, hipoglisemi farkındalığı olmayan toplam 30 tip 1 diyabet hastası katılımcının en az bir ve en fazla üç infüzyon aldığı iki adet randomize olmayan, tek kollu çalışmada değerlendirildi.

Çalışmaların etkinlik sonuçları şu şekilde idi:

• 21 katılımcı bir yıl veya daha fazla süreyle insülin almak zorunda kalmadı;
• 11 katılımcı bir ila beş yıl ve 10 katılımcı beş yıldan fazla süreyle insülin ihtiyacı duymadı.
• 5 katılımcı hiçbir zaman insülin bağımsızlığına ulaşamadı.

Lantidra ile ilişkili yan etkiler, her katılımcının aldığı infüzyon sayısına ve takip süresine bağlı olarak değişti ve pratikte gözlemlenen oranları yansıtmayabilir. En yaygın yan etkiler arasında bulantı, yorgunluk, anemi, ishal ve karın ağrısı yer alıyordu. Katılımcıların çoğu, Lantidra'nın karaciğer portal venine infüzyon işlemi ve islet hücrelerinin yaşamasını sağlamak için gerekli olan immünosupresif (bağışıklık sistemi baskılayıcı) ilaçların kullanımı ile ilgili en az bir ciddi yan etki yaşadı. Bazı ciddi yan etkiler, immünosupresif ilaçların kullanımının durdurulmasını gerektirdi, bu da islet hücre fonksiyonunun ve insülin bağımsızlığının kaybına neden oldu. Bu yan etkiler, her hasta için Lantidra'nın faydalarını ve risklerini değerlendirirken göz önünde bulundurulmalıdır.

Lantidra'nın onayı, CellTrans Inc. firmasına FDA tarafından verildi.

*

Pankreas Islet (Adacık Hücre) Nakillerinin Kısa Tarihi

Pankreas adacık hücre nakli konsepti aslında yeni bir fikir değildir. İlk araştırmalar, İngiliz cerrah Charles Pybus gibi araştırmacılar tarafından 19. yüzyılın sonlarında gerçekleştirilmiştir. Ancak modern islet (pankreas adacık hücresi) nakli araştırmaları, genellikle Paul Lacy'nin 1960'ların sonlarında başlatılan çalışmalarına dayanmaktadır. Lacy'nin ekibi, isletleri ayırmak için kollajenaz temelli bir yöntem geliştirdi, bu da gelecekteki in vitro ve in vivo islet deneylerinin yolunu açtı. İzleyen çalışmalar, nakledilen isletlerin hem kemirgenlerde hem de insan dışı primatlarda diyabeti tersine çevirebileceğini gösterdi.

İnsanlarda islet hücre naklinin ilk başarılı denemesi, 1990 yılında Pittsburgh Üniversitesi'nde gerçekleştirildi. Ancak, uygulamalardaki sürekli iyileştirmelere rağmen, 1990'ların sonunda islet alıcılarının yalnızca yaklaşık %10'u normal kan glikozu seviyelerine (euglisemi) ulaştı.

2000 yılında, Dr. James Shapiro ve meslektaşları, steroid (kortizon) içermeyen bir protokol ve çok sayıda donör islet kullanarak islet nakli sonrası euglisemiye ulaşan yedi kişi hakkında bir rapor yayınladı. Bu protokol, "Edmonton protokolü" olarak anılır ve dünya çapındaki islet nakli merkezleri tarafından benimsenmiştir, bu da islet nakli başarısını büyük ölçüde artırmıştır.

Bu tarihsel perspektif ışığında, Lantidra'nın, önceki islet nakli çabalarından farkı, FDA tarafından onaylanmış ilk hücresel tedavi olması ve potansiyel olarak daha geniş bir hasta popülasyonuna uygulanabilir olmasıdır. Ayrıca, Lantidra'nın islet hücrelerini karaciğer portal venine infüze etme yöntemi de belirli bir önem taşır. Ancak, her iki yöntemin de bağışıklık sistemini baskılamak için immünosupresif ilaçların kullanılmasını gerektirdiğini ve bu ilaçların yan etkileri olabileceğini unutmamak önemlidir.

*