Amalgam Diş Dolgusundan Kaynaklanan Sağlık Sorunları – Öncesi ve Sonrası

Diş amalgamı, uzun yıllardır diş çürüklerinin onarımında kullanılan bir materyaldir. Bu materyal, dayanıklılığı ve düşük maliyeti sayesinde popülerliğini korumaktadır. Ancak, içerdikleri saf cıva nedeniyle sağlık riskleri de beraberinde getirir.

Dünyanın dört bir yanında hala kullanılmaya devam eden amalgam dolguların olası risklerini araştıran çalışmalar da yapılmaktadır. "Bergen Amalgam Çalışması" gibi araştırmalar, amalgam dolgular ile belirli sağlık şikayetleri arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. 

Amalgam Dolgular

Diş amalgamı, sıvı cıva ile alaşım adı verilen metal tozun birleşiminden elde edilir. Karışımda kullanılan alaşım, esas olarak gümüş, kalay ve bakırdan oluşur. Oldukça dayanıklı olan bu diş amalgamı, hem ucuz hem de neme dayanklı olduğundan, 150 yılı aşlkın süredir diş çürüklerinin onarımında kullanılmaktadır. 

Ancak diş amalgamları, solunan ve kan dolaşımına emilen saf cıva buharı yayarlar. Solunan cıva buharının yaklaşık %80’ni emilir. Diş amalgam dolgularından, sürekli olarak cıva salındığından, kronik cıva toksisitesi açısından potansiyel bir risktir. Bu da bu ucuz ve dayanıklı diş materyalinin önemli bir dezavantajı olarak karşımıza çıkar. Günlük olarak, ortalama amalgam dolgusu olan bir kişinin, yaklaşık 5 – 9 μg cıvaya maruz kaldığı tahmin edilmektedir. 

Saf cıva buharına maruz kalmanın hem sistemik hem de bölgesel olarak etkileri olabilir. Ayrıca hem periferik hem de merkezi sinir sistemi üzerinde de etkileri vardır. Cıvanın, protein ve amino asitlere bağlanma konusundaki özel afinitesi de onu, insan sağlığı açısından önemli kimyasallardan biri haline getirmektedir. 

Diş amalgamlarının kullanılmasına bağlı riskler açısından farklı görüşler mevcuttur. Amalgama bağlı olduğu düşünülen sağlık problemleri spesifik değildir, bu da konu ile ilgili araştırmaları karmaşık hale getirmektedir. 

Diş amalgamının kullanımına ilişkin toksisite konusunda tartışmalar olmasına rağmen, dünyanın çeşitli yerlerinde bu konuya ilişkin bir endişe bulunmazken diş amalgamı da hala popüler bir tercih olmaya devam etmektedir.

Diş Amalgamına Bağlı Yan Etkiler – Bergen Amalgam Çalışması

Amalgam dolgularına bağlı olduğu düşünülen sağlık problemlerine sahip hastaların, genel olarak tıbbi açıdan açıklanamayan fiziksel belirtileri (TAFB) olan hastalar ile ortak belirtileri vardır. Bu iki hasta grubundaki sağlık şikayetlerinin benzerliği zaman içinde karşılaştırma yapılmasına olanak sağlamaktadır.

2012 yılında Norveç Sağlık Müdürlüğü tarafından, diş amalgamına bağlı subjektif sağlık şikayetleri olan hastaları kapsayan deneysel bir proje (Bergen Amalgam Çalışması) başlatıldı. Çalışma üç grup yer alıyordu: Amalgam kohortu (diş amalgamı olan bireyler), TAFB kohortu (tıbbi açıdan açıklanamayan fiziksel belirtileri olan bireyler) ve sağlıklı bireyler kohortu. Çalışmada hedef popülasyon, tüm amalgam dolguları çıkarılıp yerine diğer diş restoratif materyalleri kullanıldığında amalgam grubuydu. TAFB ve sağlıklı bireyler kohortu, karşılaştırma grupları olarak kullanıldı. 

Katılımcılar tedavi öncesinde ve 1 ve 5 yıl sonraki takiplerde sayısal derecelendirme skalasında 11 bölgesel ve 12 genel sağlık şikayeti belirttiler.

Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre;

• Tüm amalgam dolgularının çıkarılmasından 1 yıl sonra amalgam kohortunun 23 sağlık şikayetinin tamamında, ortalama belirti şiddeti, başlangıca göre daha düşüktü.  Etki büyüklükleri 0,36 ile 0,68 arasında değişen spesifik sağlık şikayetlerind, istatistiksel olarak anlamlı değişiklikler gözlemlendi.
• 5 yıllık takipte belirtilerin yoğunluğu, amalgamın çıkarılması öncesine kıyasla tutarlı bir şekilde düşük kaldı.
• Karşılaştırma gruplarında, belirtilerin yoğunluğunda anlamlı bir değişiklik gözlenmedi.

Araştırmacıların vardığı sonuca göre, tüm amalgam dolguların çıkarılmasının ardından hem bölgesel hem de genel sağlık şikayetleri azalmaktadır. Ancak körleştirilmiş bir çalışma olmadığından hem spesifik hem de spesifik olmayan tedavi etkileri (örneğin plasebo etkisi veya diğer tedavi etkilieri) birbirinden ayırt edilememiştir. 

Çalışma özellike uzun bir takip süresine sahip olması ile öne çıkan ilgi çekici bir araştırmadır. Ancak ne yazık ki çalışmanın tasarımı nedeni ile sonuçlar, amalgam dolgular ile belirtiler arasındaki nedensellik hakkında çok şey söylememektedir. 

Ek olarak çalışma, birbirinden tamamen farklı olan şu iki açıklama ile tutarlı bulunmuştur:

• TAFB nedeni, amalgamdır ve bu nedenle amalgamın çıkarılması ile sağlık sorunları kalıcı olarak tedavi edilmiştir.
• TAFB nedeni, amalgam değildir, ancak bu zehirli maddenin vücuttan uzaklaştırılması, TAFB’nin yok olması için yeterliydi.

Özetle çalışma, bu alandaki büyük bir boşluğu doldurmuş olsa da hala araştırılmaya ihtiyaç duyulan boşluklar vardır.