Sigara, Kalın Bağırsak Kanserine Yol Açar mı?
Tütün ve tütün ürünleri, dünyada önlenebilir yaşam kaybı nedenlerinin başında gelmeye devam ediyor. Çoğu insan sigaranın akciğer kanserine yol açtığını bilse de, sigaranın kolon ve rektum kanseri gelişme riskini de yükselttiği daha az bilinir. Araştırmalar, düzenli sigara içen bireylerde kolorektal kanser gelişme olasılığının, hiç sigara içmemiş kişilere göre anlamlı derecede daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Sigara ve Kolorektal Kanser Arasındaki Bağlantı
Bilimsel çalışmalar, sigara içmenin kolon ve rektum kanseri riskini artırdığını net şekilde göstermektedir. Uzun yıllar boyunca sigara içmek, bağırsak hücrelerinde DNA hasarına yol açar. Bu hasar, kanserleşmeye giden süreçte mutasyonları tetikler.
- Sigara içen kişilerde kolorektal kanser riski %15–30 oranında daha yüksektir.
- Günde çok sayıda sigara içen ve uzun süreli (20 yıl ve üzeri) kullanım öyküsü olan bireylerde risk daha da artar.
- Sigara sadece kansere yakalanma riskini değil, aynı zamanda hastalık tanısı konulduğunda daha ileri evrede olma ihtimalini de yükseltir.
Risk Faktörleri ve Diğer Etkiler
Amerikan Kanser Derneği’ne (ACS) göre kolorektal kanser için diğer risk faktörleri şunlardır:
- Fazla kilo veya obezite
- Kırmızı veya işlenmiş etten zengin bir diyet
- Düşük D vitamini seviyeleri
- Orta ila yüksek düzeyde alkol tüketimi
- Tip 2 diyabet
- 50 yaşın üzerinde olmak
- Amerikan yerlisi, Alaska yerlisi, Afrika kökenli Amerikalı veya Aşkenazi Yahudi kökenine sahip olmak
- Safra kesesi ameliyatı (kolesistektomi) geçirmiş olmak
- Kolorektal kanser, kolorektal polipler, inflamatuvar bağırsak hastalığı (IBD) veya pelvik/abdominal radyoterapi öyküsü bulunmak
- Ailede adenomatoz polip veya kolorektal kanser öyküsü olması
- Kalıtsal sendromlara sahip olmak (ör. ailesel adenomatoz polipozis veya Lynch sendromu)
Sigara Bırakma ve Riskin Azalması
Sigara bırakmak, kolon ve rektum kanseri riskini azaltmanın en etkili yollarından biridir. Çalışmalar göstermektedir ki:
- Bırakıldıktan 5–10 yıl sonra kolorektal kanser riski belirgin şekilde azalır.
- Uzun süre bırakmış olanlarda risk, hiç sigara içmemiş kişilere yaklaşır.
- Sigara bırakmak diğer kanserler, kalp-damar hastalıkları ve KOAH riskini de düşürür.
Önleme ve Taramalar
Kolorektal kanserin önlenmesi ve erken tanısı için hem yaşam tarzı hem de taramalar önemlidir.
Yaşam Tarzı Önlemleri
- Sigara bırakmak
- Düzenli egzersiz
- Sağlıklı kilo
- Lifli beslenme, sebze-meyve tüketimi
- Kırmızı/işlenmiş eti sınırlama
- Alkolü azaltmak
Taramalar
- Ortalama risk grubunda 45 yaşında başlar.
- Yöntemler: Kolonoskopi, dışkıda gizli kan testi (FOBT), dışkı DNA testi.
- Aile öyküsü olanlarda daha erken yaşta tarama gerekir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Amerikan Kanser Derneği’ne (ACS) göre, kişiler düzenli kolorektal kanser taramasına 45 yaşında başlamalıdır.
Bununla birlikte, herhangi bir yaşta kolorektal kansere işaret edebilecek belirti veya semptomlar fark edilirse bir doktora başvurulmalıdır.
Bu belirtiler şunları içerir:
- Birkaç günden uzun süren bağırsak alışkanlıklarında değişiklik (örneğin kabızlık veya ishal)
- Dışkıda kan
- Siyah veya kırmızı renkli dışkı
- Temizlik sırasında parlak kırmızı kan görülmesi
- Dışkılama sonrası geçmeyen dışkılama isteği
- Karın ağrısı veya kramp
- İstenmeyen kilo kaybı
- Yorgunluk
- Sarılık (ciltte veya göz aklarında sararma)
Bu belirtilere çeşitli başka sağlık sorunları da yol açabilir. Kişi, belirtilerinin nedenini öğrenmek için mutlaka doktoruyla görüşmelidir. Kolorektal kanserin erken teşhisi ve tedavisi, hastalığın seyrini önemli ölçüde iyileştirebilir.
Özet
- Sigara sadece akciğer değil, kolon ve rektum kanseri riskini de artırır.
- Risk, içilen süre ve miktarla artar.
- Bırakmak riski zamanla azaltır.
- Yaşam tarzı değişiklikleri ve taramalar korunmada kritik rol oynar.
Amitay, E. L., et al. (2020). Smoking, alcohol consumption and colorectal cancer risk by molecular pathological subtypes and pathways. British Journal of Cancer, 122(2), 160–168. https://www.nature.com/articles/s41416-020-0803-0
Assimakopoulos, S. F., et al. (2018). The role of the gut barrier function in health and disease. Gastroenterology Report, 6(4), 309–314. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6089582/
Bai, X., et al. (2022). Cigarette smoke promotes colorectal cancer through modulation of gut microbiota and related metabolites. Gut, 71(12), 2439–2450. https://gut.bmj.com/content/71/12/2439
Botteri, E., et al. (2020). Smoking and colorectal cancer risk, overall and by molecular subtypes: a meta-analysis. American Journal of Gastroenterology, 115(12), 1941–1954. https://journals.lww.com/ajg/abstract/2020/12000/smoking_and_colorectal_cancer_risk,_overall_and_by.9.aspx
American Cancer Society. (n.d.). Colorectal cancer. https://www.cancer.org/cancer/types/colon-rectal-cancer.html
Genua, F., et al. (2021). The role of gut barrier dysfunction and microbiome dysbiosis in colorectal cancer development. Frontiers in Oncology, 11, 626154. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8082020/
Gram, I. T., et al. (2020). Smoking-related risks of colorectal cancer by anatomical subsite and sex. International Journal of Epidemiology, 49(3), 881–892. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7368133/
