Bazal Hücreli Karsinom – Tanı, Tedavi ve Önleme Yöntemleri

Bazal Hücreli Karsinom Nedir?

Bazal hücreli karsinom (BHK), cildin en yaygın ve en az tehlikeli kanser türüdür. Genellikle güneşe maruz kalan bölgelerde ortaya çıkan BHK, yavaş büyüyen ve çevreleyen dokulara sıklıkla yayılmayan bir tümördür. Bu yazıda, bazal hücreli kanserin tanı ve tedavi yöntemlerini, risk faktörlerini ve korunma yöntemlerini ele alacağız.

Not: Bazal hücreli karsinom ve bazal hücreli kanser, aynı şeyi ifade eden iki farklı terimdir. Karsinom, kökenini epitel hücrelerinden alan kanser türüdür. Epitel hücreleri, vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan ince tabakalı hücrelerdir ve deri, iç organlar, kan damarları ve vücut boşluklarında bulunur. Karsinomlar, kanser vakalarının büyük çoğunluğunu oluşturur ve meme, akciğer, prostat, kolon ve cilt kanserleri gibi yaygın kanser türlerini içerir.

Bazal hücreli karsinom (BHK) hakkında Türkiye istatistikleri için kesin verilere ulaşmak zor olsa da BHK dünya genelinde en sık görülen cilt kanseri türüdür ve Türkiye'de de durum benzerdir. BHK, ABD’de en yaygın görülen cilt kanseri türüdür ve her yıl yaklaşık 3,6 milyon yeni vaka teşhis edilmektedir. BHK çok nadiren metastaz yapar veya yaşam kaybına yol açar, ancak tedavi geciktirilirse yerel olarak tahrip edici olabilir ve cilt deformasyonuna neden olabilir. Risk faktörlerinin zamanında tanımlanması, teşhis ve tedavi, bakımın temel bileşenleridir.

BHK, yavaş büyüyen bir tümördür ve genellikle güneşe maruz kalan vücut bölgelerinde, özellikle yüz, omuzlar ve gövdede görülür. Tipik BHK lezyonları, belirgin inci benzeri bir görünüme sahip papül veya pembe-kırmızı renkte düz bir makül, yama veya ince plak şeklinde ortaya çıkar. Bu lezyonların dermoskopik özellikleri arasında beyaz çizgiler, düzensiz damarlanma ve saydamlık bulunur. Ana tümör ülsere olabilir ve üzeri kabuk bağlayarak lezyonun kenarlarının yuvarlak bir görünüm almasına neden olabilir.

Bazal Hücreli Karsinom Belirtileri

BHK belirtileri şunlardır:

• Ciltte yavaş büyüyen, parlak, sert bir nodül
• Ciltte düz, pullu, kırmızı bir lezyon
• Kanayan ve iyileşmeyen yaralar
• Lezyonun çevresinde kızarıklık ve iltihap

BHK'nın kesin teşhisi için biyopsi yapılmalıdır ve teşhis onayı alınana kadar tedavi ertelenmelidir. Patoloji raporunda yer alacak olan mikroskopik incelemede, BHK örneklerinde bazaloid keratinosit kümeleri görülür.

BHK, beyaz ırkta daha yaygındır ve BHK sıklığı ile koyu deri pigmenti arasında ters bir ilişki bulunmaktadır. Avrupa, Kanada ve Asya'da benzer insidans (yıllık yeni vaka) oranları görülürken, Avustralya dünya genelinde en yüksek BHK insidansına sahiptir. BHK, koyu tenli insanlarda pigmentli olma eğilimindedir ve yanlış teşhislere yol açabilir. Koyu renkli tene sahip insanlardaki cilt kanseri, daha zor tedavi edilebilecek ileri evrelerde teşhis edilme eğilimindedir.

Bazal hücreli karsinom (BHK) dışındaki yaygın cilt kanserleri şunlardır:

• Skuamöz (yassı) hücreli karsinom: Cildin üst tabakalarında bulunan skuamöz hücrelerden kaynaklanan bir cilt kanseri türüdür. SHK, genellikle güneşe maruz kalan bölgelerde ortaya çıkar ve BHK'dan daha agresif bir seyir izleyebilir.
• Melanom: Bu cilt kanseri türü, ciltteki melanosit adı verilen hücrelerden kaynaklanır ve cilt kanserleri arasında en agresif olanıdır. Melanom, deri lezyonları ve değişen benler olarak ortaya çıkabilir. Erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir, ancak ileri evrelerde metastaz yaparak diğer organlara yayılabilir.

BHK, bazı durumlarda şu benzer durumlar veya hastalıklarla karıştırılabilir:

• Seboreik keratoz: Bu iyi huylu cilt lezyonları yaşlılıkla ilişkilidir ve ciltte kahverengi veya siyah kabarık lekeler şeklinde görülür. Genellikle zararsızdırlar ve tedaviye gerek kalmadan kalabilirler.
• Aktinik keratoz: Güneşe maruz kalmış cilt bölgelerinde gelişen, pürüzlü ve kabuklu alanlarla karakterize bir cilt durumudur. Aktinik keratoz, skuamöz hücreli karsinoma dönüşme riski taşıdığı için tedavi edilmelidir.
• Dermatofibrom: Sert, kahverengi veya kırmızımsı deri nodülleriyle görülen iyi huylu bir cilt tümörüdür. Genellikle tedavi gerektirmez, ancak kozmetik nedenlerle veya rahatsızlık vericiyse çıkarılabilir.
• Pigmente nevüsler (benler): Bu cilt lezyonları çoğunlukla iyi huylu olup renk, şekil ve boyut açısından değişkenlik gösterebilir. Bununla birlikte, melanom riski nedeniyle düzenli olarak kontrol edilmeleri önemlidir.

BHK Sıklığı Artıyor

BHK insidansı artmaktadır ve 1976-1984 ile 2000-2010 arasında %145 artmıştır. BHK insidansı erkeklerde kadınlardan daha yüksektir. UV radyasyon maruziyeti, çocukluk dönemi güneş yanıkları, 50 yaşından büyük olmak, açık ten, sarı veya kızıl saç, açık göz rengi, cilt kanseri öyküsü, çevresel maruziyet ve genetik faktörler BHK gelişimi için bilinen risk faktörleridir.

Kanserde insidans, belirli bir zaman diliminde, genellikle bir yıl içinde, belirli bir toplumdaki yeni kanser vakalarının sayısını ifade eder. İnsidans oranı, kanserin ne sıklıkla ortaya çıktığını gösteren önemli bir ölçüttür. İnsidans oranı, genellikle 100.000 kişi başına düşen yeni kanser vakalarının sayısı olarak rapor edilir.

Bazal Hücreli Karsinom (BHK) ve Nedenleri

Bazal hücreli karsinom (BHK) gelişimi için bilinen risk faktörleri arasında UV ışınlarına maruz kalma, çocuklukta güneş yanığı, 50 yaşından büyük olma, açık ten, sarı veya kızıl saç, açık göz rengi, cilt kanseri öyküsü, çevresel maruziyet ve genetik faktörler yer almaktadır. Aşağıda BHK risk faktörlerini gösteren bir liste bulunmaktadır:

• Ailede cilt kanseri öyküsü
• Sarı veya kızıl saç rengi
• UV maruziyeti
• Vücutta daha fazla ben sayısı
• Çocuk/ergenken güneş yanığına karşı yüksek hassasiyet
• Hayat boyu ciddi/kabarcıklı güneş yanıklarının yüksek sayısı
• Genetik faktörler
• Çevresel maruziyet

Araştırmalar, BHK riskinin UV radyasyon maruziyetinin zamanlaması, yoğunluğu ve süresiyle ilişkili olduğunu göstermektedir. Bir çalışmada, BHK ve güneş yanığı olayları arasında güçlü bir pozitif ilişki bulunmuştur. Plajda geçirilen saatlerle ölçülen güneş maruziyeti, BHK gelişimiyle pozitif doğrusal bir ilişki gösterirken, açık hava çalışmasıyla ölçülen kronik güneş maruziyeti, skuamöz hücreli karsinom gelişimiyle yakından ilişkilidir.

UV ışınlarının 3 tipi arasında, UV-B ışınları cilt hücrelerinin DNA'sına doğrudan zarar verebilir ve cilt kanseri gelişimiyle en yakından ilişkilidir. BHK için en önemli önleyici strateji, koruyucu giysiler giymek, UV ışınlarının en yoğun olduğu saatlerde güneş ışığından kaçınmak ve güneş koruyucu kullanarak UV ışınlarına aşırı maruz kalmaktan kaçınmaktır.

Solaryum kullanımından kaynaklanan UV maruziyeti de BHK için bir risk faktörüdür. Solaryum kullanımına ilişkin bir meta-analizde, BHK'nın yoğun, aralıklı UV maruziyetine toplam kümülatif UV maruziyetinden daha güçlü bağlantılı olduğu belirlenmiştir. Solaryum kullananlarda BHK riski 1,29 kat daha fazladır (95% CI, 1,08-1,53).

Çevresel ve Genetik Risk Faktörleri

BHK için diğer risk faktörleri arasında, iyonize radyasyona veya arseniğe (kirli su, gıda veya ilaçlar yoluyla) maruz kalma, kronik immün baskılanma (HIV enfeksiyonu veya solid organ naklinden sonra immünsupresif ilaç kullanımı), fotosensitizan ilaç kullanımı ve genetik yatkınlık bulunmaktadır.

MC1R gen polimorfizmleri BHK riskiyle bağlantılıdır ve somatik PTCH1 gen mutasyonları BHK'ların %70-75'inde bulunur. Ayrıca, TP53 genindeki somatik inaktive edici mutasyonlar da BHK'larda sıklıkla görülür. BHK riskiyle ilişkilendirilen genetik sendromlar arasında xeroderma pigmentosum, bazal hücreli nevus sendromu (Gorlin sendromu olarak da bilinir), çoklu herediter infundibulokistik, Bazex-Dupre-Christol sendromu ve Rombo sendromu bulunmaktadır.

İlgili konu: Bir cilt kanseri öyküsü: X-Men’in yaraları gerçek hayatta kolay iyileşmiyor

Bazal Hücreli Karsinom Riski Azaltılabilir mi? Korunma

Bazal hücreli karsinom (BHK) riskini azaltmak ve korunmak için bir dizi önleyici strateji vardır. İşte bazı önemli adımlar:

1. Güneşten korunun ve güneş koruyucu kullanın

2. Solaryum (bronzlaşma yataklarından) kaçının

3. Cildinizi kontrol edin: Özellikle ben sayısı fazla kişiler yıllık dermatoloji uzmanı kontrolüne gitmeli

4. Sigarayı bırakın: Sigara kullanımı, cilt kanseri riskini artırabilir. Sigarayı bırakarak BHK riskini azaltabilirsiniz.

5. Nikotinamid takviyeleri: Bazı çalışmalar, oral nikotinamid takviyelerinin (vitamin B3 formu) bazal hücreli karsinom riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Bu takviyelerin kullanılması için bir doktorun reçetesi ve önerisi gereklidir.

Nikotinamid (B3 vitamini) ile Cİlt Kanseri Riskini azaltma Hakkında

2022 yılında nikotinamidin cilt kanseri önlemedeki etkisini değerlendirmeyi amaçlayan bir sistematik inceleme ve meta-analiz yayımlandı. Bu çalışmaya göre, nikotinamid cilt kanserlerinde (tüm tipler) önemli bir azalma ile ilişkilidir (yüksek güçlü kanıt). Nikotinamid, bazal hücreli karsinomlar (BHK) ve yassı hücreli karsinomlar üzerinde de önemli bir azaltıcı etkiye sahiptir. Bununla birlikte, nikotinamid sindirim sistemi ile ilgili yan etkileri riskinde artışa da neden olabilir.

Nikotinamid, vitamin B3'ün bir formudur ve enerji üretimi ve hücre onarımı gibi vücuttaki birçok önemli süreçte rol oynar. Son araştırmalar, oral nikotinamid takviyelerinin bazal hücreli karsinom gibi cilt kanseri türlerinin önlenmesinde faydalı olabileceğini göstermektedir.

Sonuç olarak, nikotinamid, özellikle daha önce bazal ve yassı hücreli cilt kanseri öyküsü olan veya organ nakli yapılan hastalarda cilt kanseri riski azaltıcı bir takviye olarak düşünülebilir (zayıf öneri; orta kaliteli kanıt). Nikotinamidin, DNA hasarını onararak ve UV maruziyetine bağlı immünosupresyonu azaltarak kanser önleyici etki gösterdiği düşünülmektedir.

Çalışmalardan alınan bilgilere göre, önerilen nikotinamid takviye dozu değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte, cilt kanseri önleme çalışmalarına odaklanan çalışmalarda, özellikle Chen 2015 ve Chen 2016 çalışmalarında, nikotinamidin 500 mg'lık oral dozunun günde iki kez kullanılması önerilmektedir. Bu doz, cilt kanseri riski olan hastalarda yaygın olarak önerilen bir dozdur.

Bazal Hücreli Karsinom Tedavisi

Ameliyatla tümörlü bölgeyi çıkarmak (cerrahi eksizyon, Mohs cerrahisi veya küretaj ve elektrodesikasyon) çoğu BHK vakası için en etkili seçenektir. Bazı durumlarda, kriyoterapi (dondurarak tahrip etme), radyasyon veya topikal tedavi düşünülebilir.

BHK genellikle iyi bir hastalık gidişatına ve yüksek iyileşme oranına sahiptir. Ancak, metastatik BHK'lı hastaların küçük bir alt kümesi için, hedefli Hedgehog (HH) inhibitörleri (vismodegib, sonidegib) ve bağışıklık kontrol noktası inhibitörleriyle (ör. cemiplimab) ikinci basamak tedavi düşünülebilir. Topikal kemoterapi ajanları (aminolevulinik asit hidroklorür, fluorourasil ve imikimod) da kullanılabilir.

Sonuç

Sonuç olarak, bazal hücreli karsinom (BHK), dünya genelinde en yaygın cilt kanseri türüdür ve erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir kanserdir. BHK gelişimi için bilinen risk faktörlerine dikkat ederek ve güneşten korunma önlemleri alarak BHK riskini azaltabiliriz. Ayrıca, düzenli cilt kontrolleri ve benlerin takibi, erken teşhis için önemlidir. Nikotinamid takviyeleri ve sağlıklı yaşam tarzı seçenekleri gibi bazı önleyici stratejiler de BHK riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Genel olarak, BHK'ya karşı bilinçli olmak ve uygun koruyucu önlemler almak, bu yaygın cilt kanseriyle mücadelede kilit rol oynamaktadır.