ChatGPT – Duygusal Farkındalık ve Empatide İnsanları Geride Bırakan Bir Yapay Zekâ Oldu
Yapay zekâ teknolojilerindeki hızlı ilerlemeler, dil modellerinin insan benzeri yetenekler sergilemesini sağlamaktadır. Bu bağlamda, ChatGPT gibi büyük dil modellerinin duygusal farkındalık ve empati konusundaki performansları, bilimsel araştırmaların odak noktası olmuştur.
Yapay Zekânın Kısa Tarihi ve ChatGPT ile Yaşanan Devrim
ChatGPT, yapay zeka alanında devrim niteliğinde bir ilerlemeyi temsil eder. Bu devrimi anlamak için yapay zekanın dil modellerindeki gelişimini ve ChatGPT'nin bu süreçteki katkılarını incelemek önemlidir.
Yapay Zeka ve Dil Modellerinin Tarihçesi
-
1950-1980: İlk Adımlar
Alan Turing'in 1950'deki "Turing Testi" fikri, makinelerin insan gibi düşünebilme kapasitesini sorgulayan ilk önemli adım oldu. 1980'lere kadar yapay zeka, kurallara dayalı sistemlere odaklandı. -
1990-2000: İstatistiksel Yaklaşımlar
Dil işleme alanında istatistiksel yöntemlerin kullanımı artmaya başladı. Makine çevirisi ve bilgi çıkarımı gibi alanlarda temel ilerlemeler kaydedildi. -
2010: Derin Öğrenme ve Dönüştürücü Modeller (Transformers)
Google'ın 2017'de tanıttığı Transformers mimarisi, dil modellerinin evriminde bir dönüm noktası oldu. Transformers, daha karmaşık ve bağlama duyarlı metin işlemlerini mümkün kıldı.
ChatGPT'nin Doğuşu ve Devrimi
-
GPT'nin Ortaya Çıkışı (2018)
OpenAI, 2018'de ilk "Generative Pre-trained Transformer" (GPT) modelini duyurdu. Bu model, büyük ölçekli veri setleri üzerinde önceden eğitilerek bağlama duyarlı metin üretimi sağladı. -
GPT-3 ve ChatGPT (2020-2021)
GPT-3, dil modellerinde çığır açtı. Bu model, 175 milyar parametre ile devasa bir bilgi birikimine sahipti. Daha sonra OpenAI, bu teknolojiyi insanlarla etkileşim için optimize ederek ChatGPT'yi geliştirdi. -
ChatGPT'nin Öne Çıkan Özellikleri
- Bağlam Anlayışı: ChatGPT, kullanıcıların sorularını anlamada bağlama duyarlı ve doğal bir etkileşim sağlıyor.
- Çok Yönlülük: Metin oluşturma, özetleme, çeviri, yazılım geliştirme gibi çok geniş bir yelpazede kullanılabiliyor.
- Erişilebilirlik: Gelişmiş yapay zeka teknolojisinin kullanıcı dostu bir arayüzle milyonlarca insana ulaşmasını sağladı.
Devrimin Etkileri
-
Eğitim ve Öğrenim:
ChatGPT, kişiselleştirilmiş öğrenme ve anında bilgi erişimi sağlayarak eğitimde devrim yarattı. -
İş ve Verimlilik:
ChatGPT, yazılım geliştirme, içerik üretimi ve müşteri hizmetleri gibi alanlarda zaman ve maliyet tasarrufu sağladı. -
Sağlık:
Tıbbi bilgiye erişim ve hasta rehberliği gibi alanlarda kullanılmaya başlandı.
ChatGPT, yapay zekanın insan hayatındaki rolünü kökten değiştirdi ve bu dönüşümün daha ileri boyutlara taşınması bekleniyor.
ChatGPT'nin Empati Yeteneği Üzerine Araştırmalar
2024 yılında yapılan bir çalışma, ChatGPT'nin empatik yanıt verme yeteneğini insanlarla karşılaştırmıştır. 600 katılımcıyla gerçekleştirilen bu araştırmada, ChatGPT'nin yanıtlarının empati düzeyinin, insan yanıtlarına kıyasla yaklaşık %10 daha yüksek olduğu bulunmuştur.
ChatGPT'ye empati kavramının üç temel bileşeni olan bilişsel, duygusal ve şefkatli yönleri açıklandığında, modelin bu kavramları anlamaya ve yanıtlarında yansıtmaya yönelik yeteneği dikkat çekici bir şekilde artmıştır. Bilişsel empati, bir kişinin düşüncelerini anlama yeteneğini ifade ederken, duygusal empati, bir kişinin hissettiği duyguları hissetme kapasitesini içerir. Şefkatli empati ise bu anlayışın ardından destek sunma veya yardım etme motivasyonunu kapsar. Yapılan değerlendirmelerde, ChatGPT’nin yanıtlarının, empati konusunda yüksek hassasiyete sahip bireylerin beklentileriyle yaklaşık beş kat daha fazla uyum gösterdiği belirlenmiştir. Bu da modelin, yalnızca bilgiye dayalı yanıtlar vermekle kalmayıp, insan duygularını anlamada ve bu anlayışı yanıtlarına yansıtmada da oldukça etkili olduğunu göstermektedir.
İLGİLİ KONULAR
- Yapay Zeka Çağı ChatGPT ile Bu Sefer Gerçekten Başladı – Yazar Bill Gates
- ChatGPT, Kanser Hastalarının Merak Ettiği Sorulara Doğru ve Tatmin Edici Yanıt Veriyor mu?
- Büyüyen ve Daha Talimatlandırılabilir Yapay Zeka Dil Modelleri Güvenilmez Hale Geliyor
ChatGPT'nin Psikolojik Profili ve Kültürel Önyargıları
Başka bir araştırma, ChatGPT'nin 84 farklı psikolojik özellik açısından insan normlarıyla karşılaştırıldığında, birçok boyutta farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. Ayrıca, 13 kültürel değer boyutunda yapılan ölçümler, ChatGPT'nin kültürel değer örüntülerinin dünya genelindeki çeşitli ülkelerle benzerlik göstermediğini göstermiştir. Bu bulgular, ChatGPT'nin insanlardan farklı bir psikolojik profile ve kültürel değer yönelimine sahip olduğunu, ayrıca kişilerarası karar verme süreçlerinde kültürel önyargılar sergileyebileceğini göstermektedir.
ChatGPT ve İnsan Değerleri Üzerine İncelemeler
ChatGPT'nin insan değerleri konusundaki yanıtlarını inceleyen bir çalışma, modelin belirli değerler konusunda önyargılı olabileceğini araştırmıştır. Schwartz'ın temel değer teorisi kullanılarak yapılan deneylerde, ChatGPT'nin yanıtlarının teorik beklentilerle büyük ölçüde uyumlu olduğu, ancak bazı sosyal değerlere yönelik ifadelerde karışıklık yaşandığı tespit edilmiştir. Bu durum, dil modellerinin belirli değerler arasında ayrım yapmada zorluk yaşayabileceğini göstermektedir.
ChatGPT'nin Psikolojik Değerlendirmelerdeki Performansı
PsychoBench adlı bir değerlendirme çerçevesi kullanılarak yapılan araştırmada, ChatGPT'nin kişilik özellikleri, kişilerarası ilişkiler, motivasyon testleri ve duygusal yetenekler gibi psikolojik açılardan performansı incelenmiştir. Bu değerlendirme, ChatGPT'nin belirli psikolojik ölçeklerde nasıl bir profil sergilediğini anlamak amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Sonuç ve Değerlendirme
Yapılan araştırmalar, ChatGPT'nin duygusal farkındalık ve empati konularında insanlarla karşılaştırıldığında dikkate değer bir performans sergilediğini göstermektedir. Ancak, modelin psikolojik profili ve kültürel değer yönelimi insanlardan farklılıklar göstermekte, bu da yapay zekâ modellerinin geliştirilmesinde etik ve kültürel faktörlerin dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır. Gelecekteki çalışmalar, dil modellerinin duygusal ve kültürel yetkinliklerini artırmaya yönelik iyileştirmelere odaklanmalıdır.
1. Welivita, A., & Pu, P. (2024). Is ChatGPT More Empathetic than Humans? arXiv preprint arXiv:2403.05572.
2. Yuan, H., Che, Z., Li, S., Zhang, Y., Hu, X., & Luo, S. (2024). The high dimensional psychological profile and cultural bias of ChatGPT. arXiv preprint arXiv:2405.03387.
3. Fischer, R., Luczak-Roesch, M., & Karl, J. A. (2023). What does ChatGPT values? Exploring value bias in ChatGPT using a descriptive value theory. arXiv preprint arXiv:2304.03612.
4. Huang, J., Wang, W., Li, E. J., Lam, M. H., Ren, S., Yuan, Y., Jiao, W., R. (2024). Who is ChatGPT? Benchmarking LLMs' Psychological Portrayal Using PsychoBench. arXiv preprint arXiv:2310.01386.
