Yeni tip koronavirüsün yol açtığı Covid-19 ile diyabet / şeker hastalığı arasında da çift yönlü ilişki olduğu 12 Haziran'da yayımlanan ve dünya genelinde dikkat çeken bir NEJM makalesinde gözler önüne serildi. Diyabetin ciddi Covid-19 enfeksiyonu ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Öte yandan Covid-19 hastalığına yakalanan kişilerde de yeni diyabet geliştiği görülmüştür. Ayrıca daha önceden diyabeti olan Covid-19 hastalarda da şeker koması gibi ciddi metabolik rahatsızlıklar geliştiği gözlenmiştir.
Diyabet, kan şekeri yüksekliği ile seyreden ilerleyici bir hastalıktır. Dünya genelinde yaklaşık 422 milyon diyabet hastası bulunmaktadır. Diyabeti oluşturan birçok neden vardır. Enfeksiyonlar da diyabeti oluşturan nedenler arasındadır. Fakat bu etkileşim çift taraflıdır. Yani diyabetik hastalarda da bazı enfeksiyonlara karşı yatkınlık görülmektedir.
Covid-19 hastalığının etkeni SARS-CoV-2 adı verilen koronavirüstür. Bu virüs, akciğerlerde bulunan anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 (ACE2) reseptörlerine bağlanır ve bu sayede insanlarda şiddetli akciğer hastalığı yapabilmektedir. ACE reseptörleri aynı zamanda pankreas, yağ dokusu, ince bağırsak ve böbrek gibi çeşitli organ ve dokularda bulunmaktadır. SARS-CoV-2 virüsü bu organ ve dokulardaki ACE reseptörleri üzerinden, Covid-19 hastalarında yeni diyabet geliştirdiği veya mevcut diyabeti ağırlaştırdığı düşünülmektedir.
Ancak bu konu daha çok yenidir ve bu konuda cevaplanması gereken çok soru bulunmaktadır. Örneğin; "Hastalıkla başlayan şeker metabolizması değişiklikleri kalıcı mıdır yoksa Covid-19 hastalığı ile birlikte iyileşecek midir?" Covid-19'lu bir hastada yeni başlayan diyabet sıklığı nedir? Oluşan bu diyabet türü yeni midir ya da tip 1 veya tip 2 diyabet ile ilişkili midir? Eski diyabetiklerde Covid-19 sonrası hastalık seyrinde kalıcı bir değişiklik gelişmekte midir? gibi birçok soru yanıt beklemektedir.
Bu ve benzeri birçok sorunun cevabı için uluslararası diyabet araştırmacılarından oluşan bir grup, CoviDIAB Projesi başlatmıştır. Bu projede, tüm dünyadaki Covid-19 ile ilişkili diyabetli hastaların kayıtları oluşturulmaktadır (covidiab.e-dendrite.com). Bu proje sayesinde Covid-19 ile diyabet arasındaki ilişkinin nasıl geliştiği, hastalığın seyrindeki değişikleri ve hastalığın uygun tedavisini daha iyi anlıyor olacağız.
Sonuç olarak, diyabet gibi neredeyse tüm organ ve dokuları etkileyen bir hastalığın, Covid-19 ile ilişkili bulunması dikkat çekicidir. Bu pandemi süreci bizlere, Covid-19 veya başka bir enfeksiyon nedeniyle, hiç beklemediğimiz bir anda çok ciddi hastalıklarla hatta yaşam kaybıyla karşılaşabileceğimizi göstermiştir. Eğer gelecekte de sağlıklı olmak istiyorsak elimizden geldiğince sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirmeli ve bunu yaşam boyu sürdürmeliyiz. Sigara, obezite, hareketsiz yaşamdan bir an önce vazgeçmeli, enfeksiyonlardan korunmak için gerekli aşıları yaptırmayı ihmal etmemeliyiz.
*
Aşağıda, COVID-19 hastalığında etkilenen organlar ve hasarın mekanizması görülebilir. Şimdi bunlara bir yenisi daha eklendi: pankreas!
