Depresyon Tedavisinin Kanser Hastalarının Yaşam Süresine Etkileri
Depresyon ile kanser hastalığı yakından ilişkilidir. Örneğin; depresyonu olan kanser hastalarının hastalık süreçlerinin, olmayanlara göre daha kötü seyrettiğini, kanser tanısından önce ya da sonra depresyon yaşamanın, kansere bağlı yaşam kaybı için risk faktörü olduğunu ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır. Yani depresyonun kanser hastalığının seyrine, tedavisi ve yaşam kalitesi üzerine önemli etkileri olduğu gösterilmiştir. Şimdiye kadar netleşmemiş olan ise, depresyonu tedavi ettiğimizde ya da depresyona sebep olan nedenleri ortadan kaldırdığımızda yaşam sürelerinin pozitif yönde değişip değişmeyeceğidir.
Esasen psikiyatrik ve psikolojik tedavilerin kanserli hastaların sağkalımını arttırıp artırmadığı konusu da uzun süredir tartışılmaktadır. 20 yıl öncesinde yayımlanan iki dikkat çekici klinik çalışma, bu tedavilerin sağkalımı artırdığını ileri sürmüştü. Ancak bu konunun sistematik yorumları net bir sonuç ortaya koyamadı ve sadece bazı hasta alt gruplarında veya kanser tanısı sonrası belirli zamanlarda küçük etkiler tespit edebildi. Bugüne kadar yapılan çalışmaların en büyük kısıtlılıkları ise, katılımcıların çok farklı psikiyatrik hastalarıklara sahip olması ve neyin tedavi edilmeye calışıldığı ile ilgili netliğin olmayışıydı.
Prof Michael Sharpe liderliğinde Oxford Universitesi Psikiyatri Departmanı çalışanlarınca yürütülen SMaRT Oncology - 2 [500 iyi prognozlu (ılımlı hastalık gidişatı) kansere sahip hasta] ve SMaRT Oncology - 3 (142 kötü prognozlu kansere sahip hasta) adlı iki çok merkezli randomize kontrollü çalışmada, "Depression Care for People with Cancer" adı verilen içerik ve sınırları belirlenmiş, psikiyatrist, psikololog ve onkoloji hemşirelerinin, kişinin aile hekimiyle birlikte çalışarak yürüttüğü, ilaç tedavileri ve psikoterapileri içeren bir tedavi programının etkinliği araştırıldı. Depresyon tedavi programı uygulanan grup ile, olağan bakım verilen grup karşılaştırıldığında, tedavi programı uygulanan hastaların depresyon, kaygı, ağrı ve halsizlik düzeylerinin uygulanmayan gruba göre belirgin daha az olduğu, işlevselliklerinin, yaşam kalitelerinin daha yüksek olduğu bulundu.
Oxford Üniversitesi araştırma grubu, SMaRT Oncology-2 çalışmasına dahil edilen 500 hastanın ortanca 5 yıl, SMaRT Oncology -3 çalışmasına dahile edilen 142 hastaların ise 1 yıl izlemi sonrasında elde edilen verilerin analiziyle, depresyon tedavisi programının sağkalıma etkisini araştırdı. Mart 2018'de The Lancet Psychiatry'de yayımlanan çalışmada, SMaRT Oncology-2 hastalarının %27'sinin, SMaRT Oncology-3 hastalarının ise %80'inin izlemde yaşamını kaybettiği ve depresyonu iyileştirdiği ve yaşam kalitesini arttırdığı gösterilen depresyon tedavi programının sağkalım üzerinde her iki çalışma grubunda da - istatistiksel anlamlılık gösteren - bir etkisi olmadığı tespit edildi.
Leicester Üniversitesi'nden Dr Alex Mitchell'in Lancet'in aynı sayısında yukarıdaki araştırmanın sonuçlarını yorumlayarak, yaşamda kalma üzerine negatif etkisi olan depresyonun, kanser tedavisinin etkinliğini değiştirmeyişini, gerçekten etkisiz olmasından ziyade, araştırma yöntemlerindeki yetersizliklerle açıklanabileceğini vurgulamıştır. Mitchell, bu çalışmada istatistiksel olarak yaşam kaybı üzerine etkinin gösterilebilmesi için daha geniş bir hasta grubun (örneğin 1500) ve daha uzun süre (örneğin 5 yıl) izlenmesi gerektiğini vurgulamış ve diğer yöntemsel sorunlara işaret etmiştir.
Sonuç
Kanser hastalığına eşlik eden depresyonun, kanser tedavi sürecine ve yaşamda kalıma negatif etkileri olduğu bilinmesine rağmen, şimdiye kadar yapılan çalışmalarda depresyon tedavisinin yaşamda kalıma anlamlı etkisini gösterilememiştir. Daha geniş örneklemli ve uzun izlemli çalışmalar gelecekte bu belirsizliği giderebilir. Ancak sağkalım üzerine etkisi gösterilememiş olsa da kansere eşlik eden depresyonun tedavi edilmesinin, başta kaygı, ağrı ve halsizlik olmak üzere birçok belirtiye üzerinden, yaşam kalitesini arttırdığı kanıtlanmıştır. Bu nedenle kanserde depresyonun farkedilmesi ve tedavisi önemlidir. Yaşam kalitesi, yaşamın kendisi kadar değerlidir!
İLGİLİ KONULAR
1. Prof Michael Sharpe, Jane Walker, Christian Holm Hansen, Paul Martin, Stefan Symeonides, Prof Charlie Gourley, Lucy Wall, Prof David Weller, Prof Gordon Murray, for the SMaRT (Symptom Management Research Trials) Oncology-2 Team.
Integrated collaborative care for comorbid major depression in patients with cancer (SMaRT Oncology-2): a multicentre randomised controlled effectiveness trial.
The Lancet, Sep 2014.
2. Walker J, Hansen CH, Martin P, Symeonides S, Gourley C, Wall L, Weller D, Murray G, Sharpe M; SMaRT (Symptom Management Research Trials) Oncology-3 Team.
Integrated collaborative care for major depression comorbid with a poor prognosis cancer (SMaRT Oncology-3): a multicentre randomised controlled trial in patients with lung cancer. Lancet Oncology, Sep 2014.
3. Amy Mulick, Jane Walker, Stephen Puntis, Katy Burke, Stefan Symeonides, Charlie Gourley, Marta Wanat, Chris Frost, Michael Sharpe.
Does depression treatment improve the survival of depressed patients with cancer? A long-term follow-up of participants in the SMaRT Oncology-2 and 3 trials.
Lancet Psychiatry, March 2018.
4. Alex J Mitchell.
Why doesn’t depression treatment improve cancer survival?
Lancet Psychiatry, March 2018.
