Dokuz Eylül Üniversitesi’nde bir grup araştırmacı tarafından, "iki doz Sinovac sonrası destekleyici koronavirüs aşısı olarak BioNTech ya da Sinovac mı tercih etmeli" sorusu için, Türkiye’deki sağlık çalışanları arasında destekleyici dozlar sonrası antikor düzeyleri analiz edildi. Bulgular, 6. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi'nde sunuldu.

Türkiye'de Koronavirüs Aşılamasının Özet Tarihini Hatırlayalım

13 Ocak 2021 tarihinde koronavirüse karşı inaktif bir aşı türü olan Sinovac’ın Türkiye’de uygulanması için acil kullanım onayı verildi. Uluslararası öneriler doğrultusunda ilk olarak sağlık çalışanları ve yüksek risk grubu altındaki bireylerin aşılanmasına karar verildi.

1 Temmuz 2021 tarihinde ise sağlık çalışanları için Sinovac ya da BioNTech ile üçüncü doz aşı uygulamalarına başlandı. Böylece inaktif aşı şemasının tamamlanmasından yaklaşık 5 ay sonra homolog (2 Sinovac sonrası Sinovac) / heterolog (2 Sinovac sonrası BioNTech) destekleyici dozlar uygulandı.

Aşının Tutup Tutmadığını Tahmin Etmek

Nötralize edici antikor seviyelerinin ölçümü, aşılamadan sonra semptomatik koronavirüs hastalığına (belirti gösteren Covid-19) karşı bağışıklık korumasının yüksek oranda tahmin edilmesini sağlar ancak pratikte kullanımı teknik olarak zordur. Bunun yerine, spike (diken) proteininin reseptör bağlanma bölgesine (RBD) karşı geliştirilen immunoglobulin G (IgG) antikorları, aşı etkinliğinin değerlendirilmesinde tahmin aracı olarak kullanılabilir.

Çalışmada, Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi'nde görevli sağlık çalışanlarından iki doz Sinovac aşısı olan kişilerde 3 ay anti-RBD IgG seropozitiflik* oranı ve antikor seviyesindeki kantitatif değişiklik ile birlikte sonrasında heterolog (BioNTech ile) ve homolog (Sinovac ile) destekleyici dozun etkisi değerlendirildi.

*Not: Seropozitiflik, bir bireyde belli bir mikroorganizmaya karşı antikorların bulunma durumudur.

Yaş ortalamasının 38 olduğu ve 548 sağlık çalışanının katıldığı bu çalışmada, 146 katılımcının (%26,6) en az bir kronik rahatsızlığı vardı ve 17’si (%3,1) immünosupresif (bağışıklık baskılayıcı) modülotör tedavi alıyordu.

Çalışmanın Sonuçları

İki doz Sinovac uygulanmasından sonra, ilk ay yüksek seropozitiflik (%98,9) saptandı. Sinovac üzerine yapılan diğer etkinlik çalışmalarında ise bu oran %98,2 ile %99,6 arasında değişiklik gösterdi. Ancak mRNA (BioNTech) ve viral vektör aşılarında bu oran %99,5’ten büyüktür.

Beslenme, yaş ve cinsiyet gibi faktörler aşının etkinliğini etkileyebilir. Cinsiyetin erkek olması, ileri yaş durumu (>65 yaş), yüksek vücut kitle indeksine sahip olmak (≥25 kg/m2), immünosupresif tedavi görmek, kanser ve böbrek hastalığı, Covid-19 aşısına karşı düşük bağışıklık yanıtı ile ilişkili faktörler olarak saptanmıştır. Özellikle immünosupresif tedavi alan sağlık çalışanlarında diğer Sinovac çalışmaları da benzer sonuçlar verdiği için mutlaka destekleyici dozlar önerilmektedir.

Ayrıca obezite de aşı etkinliğinde önemli faktördür. Yapılan bir başka çalışmada, düşük ve normal kilolara sahip bireylerde pre-obez bireylere göre BioNTech için daha yüksek antikor seviyeleri tespit edildi. Yani, obezite, aşının etkinliğini azaltıyor. 

Çalışmada, dördüncü ay ile ilk ay elde edilen antikor seviyeleri karşılaştırıldığında, %61 oranında bir düşüş olduğu ve hatta %10 oranında seronegatiflik durumu gözlemlendi. Benzer şekilde birçok çalışmada da hem Sinovac hem BioNTech sonrasında ilk aylardan sonra antikor seviyelerinde düşüş gözlendi.

Destekleyici Doz Sinovac mı BioNTech mi Olmalı?

5 ay sonra tekrar Sinovac veya BioNTech ile aşı olan (destekleyici doz) katılımcılarda, antikor seviyelerinde artış tespit edildi. Sonuçlar, destekleyici dozun etkinliğine bakan sınırlı sayıdaki diğer çalışmalar ile tutarlıydı. Asıl merak edilen soru ise iki Sinovac aşı sonrası hangi aşı ile (BioNTech mi, Sinovac mı) destekleyici doz almak daha yüksek antikor seviyesine sahip olunmasına katkı sağlayacaktır?

Çalışmaya göre destekleyici doz aşısını BioNTech olan bireylerde, antikor seviyesi anlamlı olarak daha yüksekti.

Bu çalışma, iki Sinovac aşı devamında homolog veya heterolog destekleyici doz sonrası oluşan antikor yanıtlarının karşılaştırıldığı sınırlı sayıdaki çalışmaları desteklemektedir.  

Özetle öne çıkan çarpıcı sonuçlar şu şekilde;

  1. İki doz inaktif Sinovac ile seropozitiflik oranı oldukça yüksekti.
  2. Kronik hastalığa sahip olmak ve pre-obezlik durumu düşük antikor yanıtına sebep oldu.
  3. İkinci doz Sinovac’tan sonraki 4 ayda antikor seviyelerinde önemli düşüş vardı.
  4. İkinci doz Sinovac’tan yaklaşık 5 ay sonra hem homolog hem de heterolog destekleyici doz uygulaması ile antikor seviyelerinde artış tespit edildi.
  5. Heterolog destekleyici doz (BioNTech), homolog destekleyici (Sinovac) doza kıyasla antikor yanıtında belirgin bir artış sağladı.

Araştırmacılar, inaktif aşı şeması tamamlanan ve özellikle risk faktörlerine sahip bireylerin destekleyici doz olarak mRNA aşısını tercih etmelerini öneriyor.