Kanserli Hastalar İçin Embriyo Dondurma ve Kısırlık Tedavisi Hakkında Bilgiler

Kanser veya tedavisi bazen hastanın çocuk sahibi olma yeteneğini etkileyebilir. Bununla birlikte kansere yakalanmanız mutlaka bir daha çocuk sahibi olamayacağınız anlamına gelmez. Bu yazımızda doğurganlığın etkileneceği durumlarda, tedaviden önce doğurganlığı koruma amaçlı en sık başvurulan yöntem olan embriyo dondurma seçeneklerini içeren bilgileri sizlerle paylaştık.

Anne karnında gelişimin 2 - 8. haftaları arasındaki dönemde yavruya embriyo adı verilir. Normal şartlarda annenin vücudunda gerçekleşen döllenme; vücut dışında, özel laboratuvarlarda da taklit edebilmektedir. Sonrasında oluşan embriyolar hamilelik için anne adayına nakledilebilir ya da sonra kullanmak üzere dondurulabilir. Embriyo dondurma gelecekte istenen gebelikler, başkalarına bağışlama amaçlı ya da araştırmalarda kullanmak üzere yapılabilir.

Embriyo Nasıl Oluşturulur?

Döllenme için kadındaki yumurta rezervinden belirli sayıda toplanması gerekir. İlaç ve hormon kullanarak kadınlardaki döllenmeye uygun potansiyeldeki yumurtaların üretimi artırılır. Çoğaltılan yumurtalar fertilizasyon için toplanır. Laboratuvarda hazırlanır.

Vücut dışında fertilizasyon iki şekilde yapılır: IVF (in vitro fertilizasyon) ve ICSI (hücre içine sperm enjeksiyonu). IVF’de toplanan yumurtalar ve laboratuvarda spermlerle karıştırılır. 16-20 saat sonra yumurtanın sperm içine girmesi beklenir. ICSI’de sperm doğrudan yumurtanın içine enjekte edilir. IVF’nin başarısız sonuçlar aldığı veya sperm hareketinde, yapısında bir bozukluk olduğu durumlarda daha çok ICSI tercih edilir.

Dondurma İşlemi Nasıl Gerçekleştirilir?

Amaç embriyoyu uzun süre muhafaza etmektir. Fakat en büyük problem hücrelerin içindeki sudur. Hücre içindeki su donarken kristal şeklini alır. Bu da hücrelerin patlamasına ve ölümüne yol açmaktadır.

• Kristalizasyonu önlemek için embriyo içindeki su, kriyoprotektan adı verilen, donmayı önleyici bir sıvı ile yer değiştirilir.
• Yavaş dondurma: Embriyo hasarı minimuma indirmek için ısı yavaşça düşürülür.
• Vitrifikasyon: Çok hızlı soğutma yapılır. Böylece su molekülleri kristal olmaya vakit bulamadan donarlar. Kullanmak için çözdürdüğümüzde daha az hasar oluşur. Yavaş dondurma yöntemine göre göreceli olarak daha başarılıdır.

Kimler Yaptırmalıdır?

Aslında bu yöntem her kadın için yapılabilecek bir uygulamadır. Özellikle belirli hasta grupları içinse daha faydalıdır. Over hiperstimülasyon sendromunda ve üremeyi etkileyen ilaçların kullanımında (kanser hastalarında kemoterapi ilaçları gibi) yapılması düşünülebilir.

Kanser her ne kadar genel olarak yaşlılık hastalığı olsa da, çalışma hayatı, geç evlenme vb nedenlerle günümüzde çocuk sahibi olma yaşı artmıştır. Bu da göreceli olarak, henüz çocuk sahibi olmadan kansere yakalanan kişi sayısının artırmıştır.

Pek çok kemoterapi ilacının fertilite üzerine olumsuz etkileri bulunmaktadır. Yumurtalık ve testis üzerine toksik etki bırakabilmektedir. Yumurtalar dondurularak bu tarz bir kemoterapi görmüş, görecek hastaların (örneğin genç yaşta meme kanseri tedavisi gören kadın hasta) ileride çocuk sahibi olmaları sağlanabilir. Embriyo üretilirken genetik açıdan değerlendirilmesi de yapılabilir.

Embriyodan izole edilen bir miktar DNA ile kromozomal anomaliler ve mutasyonlar saptanabilir. Genetik yapısı daha düzgün embriyolar seçilip implante edilebilir ancak yapılması etik açıdan hâlen tartışılmaktadır.

Genellikle yan etki olarak saydığımız bazı durumlar yumurta toplama işlemi sırasında gerçekleşmektedir. Kramp ve şişkinlikler, tokluk hissi, kanama, enfeksiyon, aşırı yumurta üretimi gibi istemediğimiz etkiler görülebilir ancak bunlar sık görülmemektedir ve hafif şekilde izlenirler.

Embriyolar Ne Kadar Süre Donmuş Kalabilir? Donmuş Embriyo Mu Taze Embriyo Mu?

Teoride embriyolar -196 ℃’de, yani biyolojik olayların neredeyse durma noktasına geldiği bir sıcaklıkta süresiz saklanabilir. Pratikte bunu kanıtlayacak bir süreye ulaşılmamıştır zira yöntem 1983’te hayatımıza girmiştir. Tarihi yenidir.10 yıllık embriyolarda başarılı gebelikler elde edilse de bu konuda daha fazla çalışma yapılması gereklidir.

Embriyoların hemen ya da sonra kullanımı arasında fark olup olmadığı araştırma konusudur. International Journal of Reproductive Medicine adlı bilimsel yayında rapor edilen 1000 kişiyi içeren çalışmanın sonuçlarına göre ikisi arasında fark yoktur. Aksini iddia eden, donmuş embriyoların anne ve bebek açısından daha yararlı olduğunu ve gebelik şansını yükselttiğini iddia eden çalışmalar da mevcuttur.

Embriyo dondurma terimini gelecekte tıpta ve özellikle onkolojide daha çok duyabiliriz. Öyle ki gelecekte donmuş embriyoların taze embriyoların yerini alacağı tartışılan konular arasındadır. Daha çok çalışma bu alanda gereklidir.

Erkek Kanser Hastalarında Doğurganlığın Korunması İçin Sperm Saklama

Sperm bankacılığı, erkekler için fertilitenin korunması için en iyi tanımlanmış yöntemdir. Sperm bankası çeşitli insanlardan toplanan spermlerin saklandığı bir laboratuvardır. İleride kullanılmak üzere spermleri depolamak için oldukça kolay ve başarılı bir yoldur. Genelde kanser tedavisi öncesi genç erkeklere önerilir (e sık testis tümörü tedavisi öncesi). Önemle belirtmek gerekir ki ülkemizde, sperm ve yumurta hücresinin sahibinden başka çiftlere verilmesi yasaktır. Ve ülkemizde hastalık halleri dışında spermlerin saklandığı sperm bankaları yoktur.

Kanser tedavileri her geçen gün çok daha fazla sayıda kişinin yaşamını kurtarmaktadır. Fakat böylesi hayati tedavilerin hiçbir yan etkisinin olmayacağını düşünmek doğru değildir. Tıpta geldiğimiz noktada, ilaçları çok iyi uygulamayı öğrendiğimiz kadar, tedavi yan etkileri de yönetme konusunda deneyim sahibiyiz. Özellikle tıbbi onkologların bilgi ve tecrübelerinin önemli bir kısmını tedavi yan etkilerini yönetmek oluşturur... Hastalık sürecini ve kaygılarınızı onkoloğunuzla konuşmaktan çekinmeyin. Kanserde erken tanı ne kadar önemli ise, tedavi yan etkilerine erken müdahale etmek, ve örneğin kısırlık gibi bir konuda çeşitli önlemler almak hem mümkün hem de bazen tedavinin kendisi kadar hayatidir.