Karaciğer Enzimleri Nelerdir? Yüksekliğinin Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Karaciğer enzimlerinin yükselmesi, karaciğerde bir problem olduğunu işaret edebilir. Bu enzimlerin seviyelerini düşürmek, karaciğer işlevini iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Karaciğer, vücudun doğru bir şekilde işlevini yerine getirmesine yardımcı olan alanin transaminaz (ALT) ve aspartat transaminaz (AST) gibi çok sayıda farklı enzim üretir. Bu enzimler normal seviyelerini aştığında karaciğer, kişinin genel sağlığını etkileyecek şekilde işlev bozukluğuna işaret edebilir.

ALT ve AST yüksekliğinin çok sayıda sebebi vardır: hastalıklar, ilaçlar, alkol, alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı, siroz, bazı zehirlenmeler, mantar zehirlenmesi, travma vb. Hastalıklar veya başka bir etken söz konusu olduğunda bunu vücuttan uzaklaştırmak karaciğeri rahatlatabilir. Ancak bazı durumlarda dengeli beslenme ve düzenli egzersiz, kişinin bu yükselen karaciğer enzimlerini azaltma yollarından biridir.

Karaciğer Enzimleri Nasıl Düşer

Birçok faktör, karaciğer enzimlerinin yükselmesine yol açabilmektedir, bu nedenle belirti yaşar yaşamaz bir uzmana başvurmak önemlidir. Bunun dışında karaciğer enzimlerini düşürmeye yardımcı olabilecek başka şeyler de var.

Daha Fazla Egzersiz Yapmak

2015 yılında yayımlanan bir çalışmada, 8 haftalık aerobik antrenmanın ve direnç egzersizinin, alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı (AYKH) olan kişilerde karaciğer yağlanmasının azalmasına ve karaciğer enzimlerinin yükselmesine yardımcı olduğu bulundu.

Sağlıklı Beslenme

Sebze-ağırlıklı beslenme, yüksek karaciğer enzimlerini düşürebilir, ki bu da karaciğer hastalığına yakalanma riskini azaltır.

2019 yılında yapılan klinik bir araştırma ya göre 8 hafta boyunca düşük şekerli beslenme, standart beslenmeye kıyasla AYKH’sı olan genç erkeklerde karaciğer enzimlerini azaltmıştır. Genel olarak yağ ve karbonhidrat tüketimini azaltmak, yüksek karaciğer enzimlerinin yaygın nedeni olan AYKH’yı önlemeye yardımcı olabilir.

Sigarayı Bırakmak

2020 yılında yapılan bir araştırmada sigara içen kişilerin karaciğer hastalığına veya kansere yakalanma riskinin daha yüksek olduğu bulundu. Daha eski çalışmalarda ise ayrıca sigara içmenin karaciğer enzimlerinin gama-glutamil transferaz (GGT) ve alkalim fosfataz (ALP) düzeylerini artırabildiği bildirildi, ki bu da karaciğer hasarına yol açmaktadır.

Alkol Tüketiminin Azaltılması

Alkol tüketimini azaltmak veya tamamen bırakmak, kişinin karaciğer enzim sayısını kısa vadede bile iyileştirebilir.

2018 yılında yapılan bir çalışmaya göre 1 ay kadar kısa bir süre için bile alkolü bırakmak GGT düzeylerini önemli ölçüde azaltabilmektedir.

Kahve İçmek

2017 yılında yayımlanan bir değerlendirme makalesinde kahve içmenin, karaciğer enzimlerini düşürerek karaciğeri koruyabileceğini gösterdi. 2017’de yayımlanan bir başka makale ise günde 1 ila 4 fincan kahve içmenin karaciğer enzimlerini, özellikle ALT seviyelerini düşürdüğünü buldu. Burada içilen kahve türü de önemlidir. Türk kahvesi, espresso veya Americano gibi espresso türevlerinde fazla kafein olduğu ve çeşitli oranlarda robust çekirdek ihtiva ettikleri bilinmelidir. Sadece Arabic çekirdeklerden üretilen filtre kahvelerde ise kafein içeriği daha azdır ve günde 4 kupaya kadar tüketilebilir. Espresso türevlerinin fazla tüketilmesi bedeni zorlamaktadır.

Folat Tüketimini Artırmak

Beslenme düzenine folat bakımından zengin besinleri seçmek, yükselen karaciğer enzimlerini düşürmeye yardımcı olabilir.

2016 yılında yayımlanan bir çalışma, folat eksikliği ile artan ALT seviyeleri ve karaciğer hasarı ile bağlantılı olduğunu ve folik asidin karaciğer hasarı olan kişilerde ALT seviyelerini azalttığını buldu.

Folat bakımından zengin besinlere örnekler;

• Koyu yeşil yapraklı besinler
• Muz
• Fındık
• Fasulye ve fasulye çeşitleri
• Deniz ürünleri
• Yumurta
• Süt ürünleri

Kişi, besinler aracılığı ile yeterli miktarda folat almakta zorlanıyorsa, folat takviyesi de alabilir.

Karaciğer Enzimleri Nelerdir?

Karaciğer enzimleri, vücuttaki kimyasal reaksiyonları hızlandıran maddelerdir. Bu kimyasal reaksiyonlardan bazıları, kanın pıhtılaşmasına, toksinlerin ve yiyeceklerin parçalanmasına ve enfeksiyonlara tepki verilmesine yardımcı olmak için safra ve diğer maddelerin salgılanmasını içermektedir.

Bu karaciğer enzimleri için örnekler;

• Alanin transaminaz (ALT)
• Alkalin fosfataz (ALP)
• Aspartat transaminaz (AST)
• Gama-glutamil transferaz (GGT)

Karaciğer yaralanmasında karaciğer, çoğunlukla ALT veya AST olmak üzere enzimlerini kan dolaşımına bırakır. Bu enzimlerin fazlalığı vücudun işleyişini engelleyebilir.

Karaciğer Enzimlerinde Yükselme Ne Anlama Gelir?

Karaciğer enzimlerinin yüksek olması, kandaki karaciğer enzimlerinin seviyesinin normalden daha yüksek olduğu anlamına gelir. Bu yüksek seviyeler geçici olabilse de kişinin hepatit (karaciğer iltihabı) veya karaciğer hastalığı gibi altta yatan tıbbi durumları olabileceğini de gösterebilir. Ayrıca, asetaminofen gibi bazı ilaçlar da karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.

Neden Karaciğer Enzimleri Kontrol Edilir?

Karaciğer yaralanması, hastalığı veya hasarına dair belirtiler varsa, doktorlar hastanın karaciğer enzim seviyesini ve karaciğerle ilgili diğer değerlerini kontrol eder. Genellikle bu enzimler, karaciğer fonksiyon testi (KFT) ile kontrol edilecektir.

KFT, karaciğeri hepatit gibi enfeksiyonlara karşı tarayan, tedavinin ne kadar iyi çalıştığını belirleyen ve ilaçların yan etkilerini kontrol eden bir kan testidir.

Bununla birlikte, KFT'ler genel olarak AST, ALT, ALP, total bilirubin ve albümini içerir. Bu değerlerin yüksek olması, altta yatan hastalığın ne olduğunu belirlemeye tek başına yeterli değildir.

Yüksek Karaciğer Enzimlerinin Nedenleri

Karaciğer fonksiyon testinin sonucu, kişinin karaciğer enzimlerinin yükseldiğini gösteriyorsa, olası nedenleri belirlemek gerekir. Ayrıca kişinin yaşam tarzı ve yeme alışkanlıkları hakkında daha fazla ayrıntı veren başka testler de gerekebilir.

Araştırmalara göre, karaciğer yağlanması hastalığı, karaciğer enzimlerinde yükselmenin en yaygın nedenidir ve yüksek karaciğer enzimleri tanısı alan kişilerin yaklaşık %25-51'inde karaciğer yağlanması görülür.

Yüksek karaciğer enzimlerine neden olabilecek diğer sağlık durumları şunlardır;

• Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı
• Metabolik sendrom
• Hepatit
• Siroz (karaciğer dokusunda yaralanma)
• Alkol veya uyuşturucu kullanım bozukluğu

Yüksek karaciğer enzimlerinin daha az yaygın bazı nedenleri şunlardır;

• Otoimmün hepatit
• Çölyak hastalığı
• Karaciğer kanseri
• Mononükleoz
• Sepsis veya kan zehirlenmesi
• Wilson hastalığı
• Hemokromatoz (vücutta çok fazla demir emilimi)
• Polimiyozit (kas iltihabı)

Ağrı kesiciler (asetaminofen) gibi bazı ilaçlar yüksek karaciğer enzimlerine neden olabilir. Karaciğer enzim yüksekliği çok büyük değerlere ulaşmadan çoğunlukla belirti vermez.

Karaciğer Enzimlerinin Yükselmesinde Karaciğere Bağlı Olmayan Nedenler

Bazen karaciğer enziminin yükselmesi aşağıdakiler gibi karaciğere bağlı olmayan bir durumdan kaynaklanabilir;

• Kalp krizi
• Hipotiroidizm
• Kalp yetmezliği
• Polimiyozit (kas iltihabı)

Özet

Karaciğer enzim seviyeleri yüksekse, karaciğer hasarı veya yaralanma riski daha yüksektir. Karaciğer sağlığını etkileyebilecek çeşitli temel durumlar vardır. Bu nedenle uzmanlar, yüksek karaciğer enzimlerinin belirtilerini kontrol etmek için özel bir kan testi (KFT) kullanırlar.

Karaciğer enzimlerinin yükselmesi genellikle belirtilere neden olmaz, bu nedenle uzmanlar karaciğer enzim seviyelerinin artmasına neden olabildiği bilinen diğer durumların belirtilerini kontrol edebilirler. Karaciğer enzimlerinin yükselmesi, karaciğer hastalığı, karaciğer hasarı veya bir ilacın yan etkisi gibi çeşitli durumlardan kaynaklanabilir. Ayrıca bu durum geçici de geçici olabilir.

Karaciğer fonksiyon testi karaciğer enzim seviyesinin yükseldiğini gösteriyorsa bir uzmana başvurulmalı. Uzmanlar, karaciğer enzimlerinin yükselmesinin olası nedenleri ve bunlarla en iyi nasıl başa çıkılacağı ile ilgili hastaları bilgilendirecektir.