Kemoterapinin Sessiz Yan Etkisi – Sinir Hasarını Belirlemede Yeni Bir Biyobelirteç

Kemoterapi, kanser tedavisinde kritik bir rol oynar; ancak, bu tedavinin getirdiği yan etkilerden biri de kemoterapiye bağlı periferik nöropati (KBPN) olarak bilinen sinir zedelenmesidir.

Belirtileri Nelerdir?

Periferik nöropati genellikle ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, ağrı ve anormal duyu hisleri şeklinde belirtilerle kendini gösterir. Sinir hasarı nedeniyle, duyusal hassasiyet azalabilir veya artabilir, bu da günlük işlerde zorluklara yol açabilir. İleri durumlarda, kas zayıflığı ve motor fonksiyon kaybı gibi daha ciddi semptomlar ortaya çıkabilir.

Ne Sıklıkta Görülür?

Kanser hastalarının yaklaşık %30 ila %40'ı kemoterapi sırasında çeşitli derecelerde sinir hasarı yaşar. Bu durum, özellikle platin bazlı ilaçlar, taksanlar, vinca alkaloidleri ve bazı antimitotik ilaçlar gibi belirli kemoterapi türlerinde daha sık görülmektedir. Hastalar genellikle tedavinin başlangıcından sonraki ilk birkaç siklusta bu tür sinir zedelenmesi belirtileri göstermeye başlar, ancak bu durum kullanılan ilacın türüne ve dozuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Önlenmesi ve Tedavisi

Kemoterapiye bağlı periferik nöropati (KBPN) için tedavi seçenekleri arasında, belirtileri hafifletmeye yönelik çeşitli ilaçlar bulunur. Bu tedaviler genellikle tam bir iyileşme sağlamaz, ancak belirtilerin şiddetini azaltmaya yardımcı olur. 

• KBPN için ilaçlar genellikle antidepresanlar, antikonvülsanlar ve bazı ağrı kesiciler içerir; örneğin, gabapentin ve duloksetin KBPN yönetiminde sıkça kullanılır.
• Tamamlayıcı tedavi yöntemleri ve önleyici tedbirler arasında,
  • Akupunktur,
  • D vitamini takviyesi,
  • Aerobik egzersiz ve
  • Soğutma eldivenleri bulunur. Bu yöntemler farklı araştırmalarda olumlu sonuçlar vermiştir.

Bu yan etkiyi yönetmenin zorluğu sebebiyle, erken teşhis ve uygun doz ayarlamaları, KBPN'nin yönetilmesinde kritik öneme sahiptir.

Erken Dönemde Sinir Zedelenmesini Belirleyebilen Bir Belirteç: Nörofilament Hafif Zincir

Yeni bir araştırmaya göre, nörofilament hafif zincir (NfL) seviyeleri, KBPN'nin bir işaretçisi olabilir.

Nörofilament hafif zincir (NfL), sinir hücrelerinin iskelet yapısını oluşturan nörofilament proteinlerinin bir alt tipidir. NfL seviyeleri, sinir hasarı veya nörodejeneratif hastalıkların varlığında kan ve beyin omurilik sıvısında artış gösterebilir.

Araştırmacılar, kanser hastalarında paklitaksel kemoterapisinin ilk uygulamasını takiben NfL seviyelerinin arttığını ve bu artışın tedavi sonrası 6 ile 12 ay arasındaki sinir zedelenmesi şiddeti ile bağlantılı olduğunu buldular. Bu bulgular, kan proteininin erken dönem KBPN belirteci olarak kullanılabileceğini öneriyor.

Bu araştırmaya göre tek bir tedavi döngüsünden sonra NfL seviyeleri, aksonal yıkımı tespit edebilir. NfL'in ölçülmesi, KBPN'ye hassas hastalarda ortaya çıkan nörotoksisiteyi klinik olarak faydalı bir şekilde belirlemede kullanılabilir görünüyor.

Bu bulgular, Peripheral Nerve Society (PNS) 2024 Yıllık Toplantısı'nda 24 Haziran'da sunuldu.

Mevcut çalışmanın amacı, nörotoksik bir kemoterapi olduğu bilinen paklitaksel alan hastalarda NfL ile akson yıkımının nörofizyolojik belirteçleri arasındaki olası bağlantıyı belirlemekti.

Aşağıda, yazının özeti bir zihin haritası diagramı görülebilir:

Çalışma 93 kanser hastasını kapsadı. Tüm hastalar tedavinin başında, ortasında ve sonunda değerlendirildi. KBPN, NfL kan örnekleri ile, Total Neuropathy Score (TNS), Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTCAE) nöropati ölçeği ve Avrupa Kanser Araştırma ve Tedavi Organizasyonu Yaşam Kalitesi Anketi-Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati Modülü (EORTC-CIPN20) kullanılarak değerlendirildi.

Sonuçlar

• Çalışmaya katılanların neredeyse tamamı (%97) kadın, çoğunluğu (%66) meme kanseri ve %30'u jinekolojik kanserdi.
• Hastaların çoğu (%73) paklitaksel ile haftalık tedavi rejimi alıyordu, geri kalanlar ise her üç haftada bir takstanlar ve platin ile tedavi ediliyordu.
• Tedavi sonunda hastaların %82'si KBPN geliştirdi, bu durum %44'ünde hafif, %38'inde orta/seviyede ağır şekildeydi.
• NfL seviyeleri, kemoterapiye başlangıçtaki temel değerlere kıyasla ilk dozdan sonra önemli ölçüde arttı. Bu, sinir hasarının tedavinin en başından itibaren meydana geldiğini gösteriyor.
• Çalışmanın en önemli sonucu olarak, tek bir paklitaksel tedavisinden sonra daha yüksek NfL seviyelerine sahip olan hastaların tedavi sonunda daha şiddetli nöropati yaşadıkları (daha yüksek EORTC ve TNS puanları) saptandı.

Sonuç olarak bu veriler, NfL'nin uzun vadeli akson hasarı için bir belirteç sağlayabileceğini ve NfL testlerinin, onkologların paklitaksel tedavisinin erken dönemlerinde uzun vadeli toksisite riskini değerlendirmelerine olanak tanıyabilir.