Kemoterapiye Bağlı El ve Ayak Yan Etkileri için Soğutma Eldiveni Nedir?
Soğutma eldivenleri, kemoterapiye bağlı oluşan periferik nöropati etkilerini azaltmaya yardımcı olabilecek eldivenlerdir.
Periferik nöropati, merkezi sinir sistemi dışındaki sinirleri temsil eden periferik (uç) sinirlerin hasarıdır. Kemoterapiye bağlı olarak meydana gelen sinir hasarı, uzmanlar tarafından Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati (KBPN) olarak tanımlanmaktadır.
Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati (KBPN), ellerde ve ayaklarda
- ağrı,
- karıncalanma,
- uyuşukluk,
- zayıflık ve yanma hissi gibi belirtilere neden olabilir.
Soğutma eldivenleri de bu belirtilerin hafifletilmesi için bazı hastalar tarafından tercih edilmektedir.
Bu yazıda, KBPN'nin yönetilmesinde potansiyel bir araç olan soğutma eldivenlerini ele alacağız. Bu eldivenler, kemoterapi sırasında ortaya çıkan belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir. Peki, bu eldivenler gerçekten işe yarıyor mu? İşte bilmeniz gerekenler.
Ne Sıklıkta Görülür?
KBPN sıklığı, kullanılan spesifik kemoterapi ajanlarına, tedavi süresine ve hastanın bireysel yanıtına bağlı olarak değişebilir. Genel olarak, literatüre göre, kemoterapi gören hastaların yaklaşık %30-40'ı KBPN geliştirme riski altındadır. Ancak, bazı daha kemoterapilerde, bu oran %70-100 arasında bile olabilir. Bu, KBPN'nin kemoterapi gören hastalar için önemli bir sorun olduğunu göstermektedir ve bu yan etkilerin yönetimi, hastaların yaşam kalitesini korumak için kritik bir öneme sahiptir.
İLGİLİ KONULAR:
Aerobik Egzersizin, Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati Belirtilerini Azalttığı Bulundu
Yoga, Kemoterapinin Yan Etkisi Olan Nöropatik Ağrıyı Azaltabilir
Soğutma Eldiveni Nedir?
Soğutma eldivenleri, çok düşük sıcaklıkları kullanarak kriyoterapinin bir formunu oluşturan eldivenlerdir.
Soğutma eldivenleri, kriyoterapi prensipleri üzerine çalışır. Bu terapi, kemoterapi sırasında yan etkileri azaltmak amacıyla vücudun belirli bölgelerindeki kan damarlarını daraltır. Soğutma eldivenlerinin temel işlevi, ellerdeki kan damarlarını geçici olarak daraltmak ve böylece kemoterapi ilaçlarının ellerdeki dokulara ulaşımını sınırlamaktır. Bu, kemoterapiye bağlı periferik nöropati (KBPN) gibi yan etkilerin şiddetini azaltabilir. Eldivenler, belirli bir süre için düşük bir sıcaklığa soğutulur ve kemoterapi seansı sırasında giyilir, bu da ellerdeki damarların daralmasına ve potansiyel yan etkilerin önlenmesine yardımcı olur.
Ayrıca ayakları etkileyen belirtiler için soğutma çorapları veya kemoterapi nedeniyle saç kaybını önlemeye yardımcı olabilecek soğutma şapkası (kemokep) da kullanılmaktadır.
Soğutma Eldivenlerinin Etkinliği Üzerine Araştırmalar
2020 yılında yapılan bir incelemede araştırmacılar, periferik soğutmanın KBPN'yi önleyip önleyemeyeceğinin henüz bilinmediği sonucuna vardıklarını belirttiler.
Araştırmacıların KBPN için soğutma terapilerinin etkilerini tam olarak anlamalarına yardımcı olmak için daha büyük randomize kontrollü çalışmaların gerektiğini ifade ediyor.
Ancak soğutma eldivenlerinin KBPN belirtilerini hafiflettiğini düşünenler de var. Bu nedenle kişiler, soğutma eldivenlerinin kendileri için uygun olup olmadığını belirlemede bir uzmandan yardım alabilirler. Hastanın durumuna benzer araştırmalar doğrusunda uzman ile birlikte faydalı olup olmayacağına karar verebilirler.
Mevcut Araştırmaların Bulguları
2020 yılında yayınlanan bir çalışmada, kansere bağlı kemoterapi alan 180 kişi de soğutma eldivenlerinin etkileri incelendi. Katılımcılar iki gruba ayrıldı: kanser tedavisi sırasında her iki eline de soğutma eldiveni giyenler ve giymeyenler.
Katılımcıların %34'ü, büyük ölçüde rahatsızlık nedeniyle soğutma eldivenleri ile olan tedaviyi durdurdu. Aşırı üşüme gibi uzun süreli yan etki yaşadıklarını bildirdiler.
Çalışma, kemoterapi tedavisi sırasında soğutma eldivenleri giyen katılımcılarda KBPN’nin alt ölçeklerinde önemli bir iyileşme bulamadı. Ancak eldiven giyen katılımcılar, giymeyenlere göre daha iyi işlev ve yaşam kalitesi bildirdi.
2020 yılında yapılan bir başka küçük boyutlu çalışmada ise kemoterapi alan 64 kişi üzerinde sürekli akış termoregülatör cihazı olan Hilotherm’in etkileri incelendi. Cihaz, elleri ve ayakları sürekli 10°C’de tutacak soğutma manşetleri ve tüpler içeriyordu.
Aşağıda, Hiloterm cihazı görülebilir:
Sonuçlar, eldivenler ve çoraplarla sürekli soğutmanın KBPN belirtilerini önlemeye veya azaltmaya yardımcı olabileceğini gösterdi. Araştırmacılar ayrıca soğutma cihazlarının güvenli ve tolere edilebilir olduğunu söyledi.
Soğutma Eldivenleri vs. Buz Torbaları
Kriyoterapinin bir diğer formu da, ellere ve ayaklara ezilmiş buzun topikal olarak uygulanmasıdır. Ancak, soğutma eldivenleri tüm eli sarmalarken, topikal buz uygulaması bunu başaramayabilir. Kişiler, soğutma eldivenlerini dondurup giyerek buz soğuğunu da ellerine uygulayabilirler.
Soğutma Eldivenleri ve Çorapları Nasıl Kullanılır?
Eldivenin tarzı ve soğutma süresi değişebilir.
Örneğin, 2020 yılında yapılan çok merkezli bir çalışma, elleri bileğe kadar tamamen kaplayan ve tek parmaklı soğutma eldivenleri kullandı.
Eldivenler kullanılmadan önce -20°C derecede 3 saat boyunca donduruldu. Katılımcılar eldivenleri kemoterapi almadan önce 15 dakika boyunca, tedavi sırasında 1-2 saat boyunca ve tedavi sonrasında 15 dakika boyunca giydiler. Eldivenler 45 dakikada bir değiştirildi ve bu süreç her kemoterapide tekrarlandı.
2020 yılında yapılan bir başka çalışmada ise katılımcıların ellerine ve ayaklarına sıcaklığı sürekli 10°C olan soğutma manşetleri taktıldı. Kemoterapi tedavisine başlamadan önce manşetler 30 dakika boyunca ve tedavi sonrasında 60 dakika boyunca takıldı.
KBPN yaşayan kişiler, uzmanlar ile birlikte kendileri için en iyi soğutma eldivenini ve kullanımını belirleyebilirler.
Ne Zaman Doktora Başvurmalı?
Kişi, kanser tedavisinden önce KBPN gibi potansiyel yan etkiler üzerine doktoru ile konuşabilir..
Uzman, kemoterapi sırasında KBPN belirtileri açısından kişiyi takip edecektir. Bu nedenle kişinin KBPN belirtisi yaşaması veya kötüleşmesi durumunda uzmanı bilgilendirmelidir. Bu önemlidir çünkü buna bağlı olarak uzman kemoterapi dozajını değiştirmek isteyebilir, tedaviyi erteleyebilir veya ilaç değişikliği yapabilir. Uzun süreli veya kalıcı bir hasarı önlemek açısından kişinin ve uzmanın bu konuda dikkatli olması önemlidir.
Eğer günlük aktiviteleri zorlaştıran KBPN belirtileri yaşanırsa, işlevselliği artırmak veya rahatsızlık ve ağrıyı yönetmek için uzmana başvurulmalıdır. Ayrıca güvenli egzersiz düzeni ve faydalı olabilecek herhangi bir egzersiz hakkında da bir uzman ile görüşmek yararlı olacaktır.
Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati için Alternatif Tedaviler
KBPN belirtilerinin hafifletilmesi için diğer potansiyel tedaviler de mevcuttur. Amerikan Kanser Derneği kemoterapiye bağlı periferik nöropati için alternatif olarak şu tedavi seçeneklerini listeliyor:
- Lokal anestezik veya narkotik ağrı kesiciler gibi ağrı kesici ilaçlar
- Elektriksel sinir stimülasyonu
- Fizik tedavi
- Mesleki terapi (Kişilerin günlük yaşam becerilerini geliştirmeye, bağımsızlıklarını artırmaya ve yaşam kalitelerini yükseltmeye odaklanan bir sağlık hizmeti ve rehabilitasyon alanıdır.)
- Rahatlama terapisi
- Akupunktur
- Yönlendirilmiş imgeleme (kişinin zihinsel bir yolculuğa çıkmasına yardımcı olmak amacıyla görsel ve sözel yönlendirmelerin kullanıldığı bir terapi veya rahatlama yöntemidir.)
- Biyogeribildirim (Kişilerin vücutlarının fizyolojik süreçlerini izleyerek ve farkındalığını artırarak kendilerini iyileştirmelerine yardımcı olan bir terapi yöntemidir.)
Özetle Kemoterapiye Bağlı Periferik Nöropati
Belirli kemoterapi ilaçları, bir yan etki olarak periferik nöropatiye neden olabilir. Bu da eller ve ayaklarda karıncalanma, uyuşukluk veya ağrıları içerebilir. Soğutma eldivenleri ve çorapları ise ellere ve ayaklara ulaşan kemoterapinin miktarını sınırlamak için soğuk kullanan kriyoterapinin bir türüdür.
Bazı araştırmalar soğutma eldivenlerinin KBPN belirtilerini iyileştirmeye yardımcı olabileceğini iler sürmektedir. Ancak bazı kişiler soğutma eldivenlerinin soğukluğunu tolere edemeyebilir.
Soğutma eldivenlerinin KBPN belirtilerini önlemek veya azaltmak için etkili bir yol olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
1. Hanai, A., Ishiguro, H., Sozu, T., Tsuda, M., Yano, I., Nakagawa, T., ... & Matsuoka, A. (2018). Effects of Cryotherapy on Objective and Subjective Symptoms of Paclitaxel-Induced Neuropathy: Prospective Self-Controlled Trial. Journal of the National Cancer Institute, 110(2), 141-148. DOI: 10.1093/jnci/djx178.
2. Griffiths, C., Kwon, N., Beaumont, J. L., & Paice, J. A. (2018). Cold therapy to prevent paclitaxel-induced peripheral neuropathy. Supportive Care in Cancer, 26(10), 3461-3469. DOI: 10.1007/s00520-018-4224-8.
3. Scotté, F., Tourani, J. M., Banu, E., Peyromaure, M., Levy, E., Marsan, S., ... & Dauchy, S. (2008). Multicenter study of a frozen glove to prevent docetaxel-induced onycholysis and cutaneous toxicity of the hand. Journal of Clinical Oncology, 26(19), 3224-3229. DOI: 10.1200/JCO.2007.14.7456.