Çalışanlar her gün yeni tip koronavirüsün neden olduğu COVID-19 hastalığı riski ile karşı karşıyalar. Mesleklerine, temas halinde oldukları insanlara ve çalışma ortamlarına bağlı olarak potansiyel bir tehlike altındalar. İşverenler çalışanlarının can sağlıklarını korumak adına uygun idari ve mühendislik kontrollerini, güvenli çalışma uygulamalarını ve kişisel koruyucu ekipman kombinasyonlarını kullanarak enfeksiyon kontrol stratejilerini uygulamalıdırlar. ABD’deki Mesleki Emniyet ve Sağlık İdaresi (OSHA), emniyetli ve sağlıklı bir çalışma alanının sağlanmasını düzenlemektedir. Bu kapsamda iş verenlerin, COVID-19 salgınında korunmasını sağlamak amacı ile bilgilendirmeler yapması gerekmektedir. Bu yazımızda OSHA ve T. C. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan ve çalışanların COVID-19’dan korunmak amacı ile alabileceklerin önlemlerden bahsedeceğiz.

Koronavirüse Karşı İş Sağlığında Temel Prensipler

1. Tüm işveren ve çalışanları için düzenlenen rehberde amaç, çalışma alanlarını COVID-19 da dahil olmak üzere solunum yolu rahatsızlıklarının yayılmasından korumaktır.

  • Eller düzenli olarak en az 20 saniye boyunca sabun ve su ile yıkanmalıdır. Bunların bulunmadığı zamanlarda en az %60 alkol içeren el temizleyiciler kullanılabilir.
  • Ellerinizi yıkamadan gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmaktan sakının.
  • Hasta olan insanlar ile temas kurmaktan kaçının.

2. Yeni koronavirüse (SARS-CoV-2) maruz kalma riski bulunan tüm işveren ve çalışanlar yukarıda belirtilen önlemlere ek olarak daha özenli olmalıdırlar. Bu iş gurubunda tüm sağlık çalışanları, diş hekimleri, laboratuvar çalışanları, havayolu çalışanları, katı atık ve atık su arıtım işletmeleri ve riskli bölgelere seyahat eden tüm çalışanlar bulunmaktadır. Belirtildiği gibi risk faktörü yüksek olan alanlarda çalışma sürdüren kişilerin güvenliklerini sağlamak için, işverenlerin risk faktörlerini belirlemesi ve gerekli korucuyu ekipmanları temin etmesi gerekmektedir. Bu çalışma alanlarında tüm çalışanları, ziyaretçileri ve diğer çalışma alanlarını korumak adına alınabilecek ilk önlem enfekte kişi veya kişileri diğerlerinden izole edilmesidir.

  • Mümkün olduğunca en kısa zamanda COVID-19 şüphesi bulunan kişi veya kişiler izole edilen odalara taşınmalı ve kapılar kapalı tutulmalıdır. Uçak içerisinde meydana gelmesi durumunda, şüpheli kişilerin diğer yolculardan ve kabin çalışanlarından uzak bir koltuğa oturtulması gerekir.
  • Solunum yolu ile diğer kişilere bulaşmasını engellemek amacı ile şüpheli kişilerin ağız ve burunlarını kapatacak şekilde yüz maskesi kullanılmalıdır.
  • COVID-19 şüphesi bulunan kişilerin, pozitif çıkan diğer hastalardan ayrı tutulması olası bir bulaşı engelleyeceği için son derece önemlidir.
  • Çalışanların şüpheli veya hasta kişiler ile yakın temas kurmamaları alınabilecek en önemli önlemlerin bir diğeridir. Buradaki yakın temas kavramı sağlık otoriteleri tarafından yaklaşık 2 metre olarak belirlenmiştir. Bu mesafeyi korurken kişilerin koruyucu ekipmanları da kullanmaları büyük önem taşımaktadır.

Çevre Temizliği

Koruyucu ekipmanlar ve kişiler arası mesafeler gibi tedbirler alındıktan sonra bir diğer dikkat etmemiz gerek nokta, bulunduğumuz, dokunduğumuz ortamların ve objelerin temizliğidir. İşverenler, herhangi bir temas bulaşına engel olmak için çalışma ortamlarının dezenfeksiyonuna büyük bir önem vermelidirler. Sağlık merkezlerinin dışında, kan veya vücut sıvısı ile kirlenme riski bulunmayan çalışma ortamlarında özel bir temizlik protokolünün izlenmesine gerek duyulmamaktadır. Diğer çalışma alanlarında çalışanların ise, işverenler tarafından belirlenen temizleme protokollerine uymaları gerekmektedir. Potansiyel olarak kontamine (virüs bulaşmış) olmuş yüzeyleri temizlemek için basınçlı hava veya su spreyleri kullanılmamalıdır. Çünkü bu teknikler hava yolu ile virüsün taşınmasına neden olabilir.

İşçi Eğitimi

Tüm çalışanlara COVID-19 ile ilgili bilgilendirme yapılması salgının önüne geçilmesinde en önemli adımlardan biridir. Virüse maruz kalma kaynakları, söz konusu maruziyetle ilişkili tehlikeler, maruz kalma riskini önlemek veya azaltmak için alınabilecek önemler ve çalışma ortamı içerisinde uyulması gereken kurullar ve uygulanması gerekenler protokoller, ve şüpheli kişilerin nasıl izole edilecekleri hakkında bilgilendirme yapılmalıdır. Kişisel koruyucu ekipmanların kullanımı ile bilgili bilgilendirme mutlaka eğitimlere eklenmelidir. Böylece çalışanların, ne zaman ve hangi durumlarda kullanmaları gerektiği, nasıl kullanmaları gerektiği, kullandıktan sonra ne yapmaları gerektiği ve bu ekipmanların koruma konusundaki sınırlarının ne olduğu hakkında bilgi sahibi olmaları sağlanır. Aşağıda, farklı meslek gruplarında çalışanlar ve işverenler için alınabilecek tedbirler özetlenmiştir.

Sağlık Alanında İşveren ve Çalışanlar

Sağlık alanında çalışan kişiler gün içinde pek çok hasta ile temas halinde oldukları için büyük risk altındadırlar. Bu nedenler pek çok farklı tedbirin alınması çalışanların mağduriyetini azaltacaktır. T.C. Sağlık Bakanlığı, 26 Mart tarihinde, COVID-19 Teması Olan Sağlık Çalışanlarının Değerlendirilmesi ve COVID-19 Temaslı Sağlık Çalışanı Takibi başlıklı iki rehber yayınladı:

Sağlık kurumlarının inşaatı sırasında dikkat edilecek noktalar ileride meydana gelebilecek COVID-19 salgını gibi durumlar için son derece önemlidir. Örneğin negatif basınçlı odaların olması, hastaların tek başlarına izole edilmesinde kullanılmaktadır. Bu odaların havası saatte 6 veya 12 defa değişmektedir. Eğer mevcut hastanelerde negatif basınçlı oda bulunmuyorsa ise alınabilecek en iyi önlem kapının sürekli kapalı tutulmasıdır. COVID-19 şüphesi bulunan veya test sonucu pozitif olan hastaların muhafaza edildiği odaların kapılarına uyarıcı işaret konulması, personelin dikkati açısından önemlidir. Böylece temizlik ve yemek servisi gibi farklı amaçlar ile odaya girecek personel sayısı azaltılabilir ve gerekli önlemleri almaları sağlanabilir. - İlgili konu: Koronavirüs salgınında İŞVEREN ve ÇALIŞANLARA ne düşüyor?

Cenaze Hizmetleri Çalışanları

Bu bölümde belirtilen tedbirler tıbbi muayene uzmanları, otopsi teknisyenleri, cenaze işlemlerinde görev alanlar ve diğer morg çalışanları için hazırlanmıştır. Bu alanlarda çalışan kişilerin yukarıda belirtilen standart, temasa karşı ve hava kaynaklı enfeksiyonlara karşı alınması gereken tedbirlere uymaları gerekmektedir. COVID-19 nedenli yaşam kaybı yaşayan kişilerin cenaze işlemleri ile ilgilenen kişilerin kendilerini kan ve diğer vücut sıvılarından koruması çok önemlidir. Otopsi yapılması durumunda, odanın negatif basınçlı olması bunun imkan dahilinde olmadığı durumlarda havalandırmanın çok iyi olduğu filtreli havalandırma sistemlerinin kullanıldığı odaların kullanılması tercih edilmelidir. Otopsi işlemi süresince odada bulunacak kişi sayısı olabildiğince sınırlandırılmalıdır. İşlemi gerçekleştirecek kişilerin kişisel koruyucu ekipmanları kullanmaları gerekmektedir. Bunlar arasında:

  • Kesilmeye dayanıklı sentetik örgü eldiveni yerleştirilmiş çift cerrahi eldiven kullanımı
  • Koruyucu önlük kullanımı
  • Gözlük veya yüz maske kullanımı
  • Tüm ayağı kapatan ayakkabı kullanımı
  • Ameliyat şapkası kullanımı bulunmaktadır.

İşlem sırasında havayolu ile bulaşmayı engellemek için işlemi gerçekleştiren personelin maske kullanması gerekmektedir. Tek kullanımlık N95 maskeler veya elektrikli hava temizleyici solunum cihazlarının kullanılması önerilmektedir. İşlem sırasında ölüden incelenmek üzere alınan parçaların veya işlem sonrası bedenin uzaklaştırılması için görevli olan kişilerin eldiven kullanması, kesilme tehlikesi varsa mevcut eldiven üzerine koruyucu ek bir eldiven kullanması, kıyafetlerinin bulaş olmasını engellemek için önlük giymesi, yüz, göz, ağız ve burnu korunmak için maske kullanması ve gerekli olduğu durumlarda N95 gibi solunum yoluyla bulaşı önlemek için maske kullanmaları önerilmektedir.

Laboratuvar Çalışanları

Şüpheli veya test sonucu COVID-19 için pozitif çıkan hastalardan alınan örnekler ile çalışması gereken laboratuvar personelinin kendilerini enfeksiyona karşı korumaları büyük önem taşımaktadır. Bu örnekler ile çalışan laboratuvarların standart tedbirleri uyguluyor olması gerekmektedir. Rutin olarak güvenlik ve sağlık prosedürleri gözden geçirilmeli, çalışanların kurallara uyup uymadığı denetlenmelidir. Laboratuvar içinde COVID-19 hastalarından alınan numunelerle çalışma sırasında meydana gelen bir kaza geç kalınmadan yetkili kişilere bildirilmelidir. Çalışanların sağlıklarını korumak için biyogüvenlik kabinlerinin kullanılması şarttır. Bu kabinler özel havalandırma filtreleri içermektedirler. Böylece, hem çalışan sağlığı korunmakta hem de incelenen örneğin dışarıdan kontamine olması engellenmektedir. Koruyuculuğunu arttırmak için, biyogüvenlik kabinleri kullanılmaya başlanmadan önce çalıştırılmalı ve hava akımının standart olması beklenmelidir. Teknik prosedürler sırasında aerosol ve damlacık oluşumunu azaltacak protokoller tercih edilmelidir. Bütün işlemler bittikten sonra, kullanılan malzemeler bertaraf edilmeden önce otoklav kullanılmalı ardından her bir malzeme uygun çöp bidonuna atılmalıdır. Çalışmayı gerçekleştiren bilim insanlarının eldiven, gözlük ve laboratuvar önlüğü kullanmalıdır. Hava yolu ile bulaşma riskine karşı N95 gibi koruyucu maskeler kullanılmalıdır.

Havayolu Çalışanları

Başta kendi sağlıkları olmak üzere diğer yolcuların da sağlıklarını korumak için dikkat etmeleri gereken temel nokta düzenli el temizliğidir. Hasta olan yolcuları tespit etmeliler ve bu yolcuları diğerlerinden ayrı olacak şekilde oturmalarını sağlamaları gerekmektedir. Ayrıca maske temin ederek, hava yolu ile bulaşma riskini azaltabilirler. Bu yolcular ile temas etmeleri gerekirse mutlaka eldiven kullanmalı ve işleri bittikten sonra başka hiçbir yere dokunmadan eldivenleri çıkartmaları gerekmektedir. Uçuş sonrasında yapılacaklar da son derece önemlidir. Başta şüpheli veya hasta kişilerin oturduğu koltuklar ve dokunma olasılıklarının bulunduğu yüzeyler olmak üzere her yer uygun temizleyiciler ile temizlenmelidir. Kullanmış olma risklerine karşı tuvalet, kapılar ve lavabolar iyice temizlenmeli, yastık gibi malzemeler atılarak uçaktan uzaklaştırılmalıdır. Temizlik işlemleri sırasında uçak içi havalandırma sistemi çalıştırılmalı ve personel eldiven, maske, gözlük gibi kişisel koruyucu ekipmanları kullanmalıdır.

Pasaport Kontrolü Çalışanları

Bu alanda çalışan kişiler için yukarıda belirtilen standart tedbirler dışında ek önlemler bulunmamaktadır. Bu alanlarda özel odaların tasarlanması, özellikle COVID-19 salgınının yoğun olduğu bölgelerden gelen ve şüpheli olarak belirlenen yolcuların izole edilmesi için son derece önemlidir.

Katı Atık ve Atık Su Tesis Çalışanları

Medikal atıklar gibi katı atıkların uzaklaştırılmasında görevli kişiler yukarıda belirtilen eldiven, maske, gözlük ve uygun önlük/kıyafet kullanımına uymak zorundadırlar. Koronavirüs, sağlık ortamında diğer virüsler için uygulanan dezenfeksiyon prosedürlerine hassastır. Bu nedenle mevcut yöntemlerin atık su yönetiminde yeterli olması beklenmektedir. Örneğin hipoklorit (klorlu ağartıcı) ve perasetik asit ile oksidasyon veya ultraviyole ışınlara maruz bırakma virüslerin inaktive olmalarını sağlayacaktır. Tüm çalışanların ve işverenlerin yukarıda belirtilen kurallara uyması ve gerekli tedbirleri alması COVID-19 ile mücadele için son derece önemlidir. Her birey bu sorumluluğu üstlenmeli ve kendi payına düşeni yerine getirmelidir.