Meme kanseri aşısı ve yumurtalık kanseri aşısı hakkında

Kansere karşı bağışıklık sistemini aktifleştirmek için geliştirilen aşılara, “tedavi edici kanser aşıları” denilir. Sanıldığının aksine kanser aşılarının tarihi, Küba kanser aşısından çok daha öncelere dayanır… Yazımızda, klinik çalışmaları devam eden meme ve yumurtalık kanseri aşılarından bahsedeceğiz.

Bağışıklık sistemini kanser hücrelerine karşı uyarmak için pek çok yaklaşım mevcuttur ( İmmünoterapiler ve Kanser Aşıları başlıklı yazımızda oldukça detaylı bir şekilde immünoterapi çeşitlerini bulabilirsiniz). Kanser aşıları da bir çeşit immünoterapidir ve farklı yaklaşımlarla üretilen kanser aşıları mevcuttur. Bu yaklaşımlardan ikisi dendritik hücre aşıları ve tam tümör hücre aşılarıdır.

Dendritik hücre aşılarında, hastadan alınan bir çeşit bağışıklık sistemi hücresi olan dendritik hücreler kanser hücreleri ile laboratuvar ortamında karıştırılır. Bu sayede dendritik hücreler kanser hücrelerine ait özel yapılarla (antijenler) aktive olur ve hastanın vücuduna geri gönderildiklerinde kanser hücrelerinin tanınıp yok edilmesi amaçlanır.

Tam tümör hücre aşılarında, öncelikle hastadan alınan tümör hücrelerine genetik olarak müdahale edilir. Daha sonra bu hücreler radyasyon ile zayıflatılarak hastaya geri verilir. Bu durum hastanın T hücrelerinin harekete geçirerek kanser hücrelerine saldırmasını sağlar.

Dünya genelinde kanser aşısı alanında yürütülen bilimsel araştırmalar

Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere, kanser aşısı çalışmaları Küba’dan çok öncelere dayanmaktadır. Yukarıdaki resimde de görüleceği üzere, dünya genelinde şu an 1922 “kanser aşısı” araştırması mevcuttur ve bunun sadece 24 tanesi Küba’da sürdürülmektedir. Bir başka dikkat çekici nokta ise, kanser aşısı alanında bu kadar çok sayıda bilimsel çalışma olmasına rağmen, etkili olduğu kanıtlanmış ve kullanım onayı alan çok az sayıda kanser aşısı olmasıdır: ilk onay alan kanser aşısı 2008'de Rusya'da erken evre böbrek kanseri için Oncophage’dır. Oncophage aslında ABD’li bir firmaya aittir, fakat henüz ABD'de onay almamıştır. Tümörden alınan “heat shock protein gp96”dan üretilmektedir. Beyin tümörü gliomda faz-2 çalışması devam etmektedir. Daha sonra 2010'da FDA, prostat kanseri için, yaşam sürelerini ortalama 4 ay uzattığı gösterilen dentritik kanser aşısı Sipuleucel-T (piyasa adı Provenge)'e onay vermiştir. Son olarak da 2015'te cerrahi olarak çıkarılamayan cilt kanseri malign melanom için onkolitik virus aşısı, Talimogene laherparepvec (piyasa adı Lmlygic)’e onay vermiştir… Akciğer kanseri için denenen Küba aşısı CimaVax ve Racotumomab (piyasa adı Vaxira) ise FDA onayı almamıştır.

Peki, bunca emek ve çalışmaya rağmen, kanser aşıları neden beklendiği kadar etkili olamamaktadır:

Bunun en önemli sebebi, tümör mikroçevresi ve tümör ilişkili hücrelerdir. Bazı bağışıklık sistemi hücreleri (düzenleyici T hücreleri gibi), aşılarla aktif hale gelen T hücrelerini baskılar. Bu da aşının etkinliğini düşürür. Aynı zamanda tümör ilişkili makrofajlar da bu aşılara direnç gelişimini sağlar. Ayrıca aşının sunduğu bağışıklık sistemi aktivasyonu, çoğu zaman kısa süreli veya geçici olmaktadır. Bir başka sebep de kanserlerin aşılarla hedef alınandan çok daha fazla sayıda antijenlere sahip olmasıdır. Bu sebeple tek bir antijeni hedef alan kanser aşılarının tedavideki etkisi düşük olmaktadır.

Klinik çalışma aşamasına gelmiş meme ve kadın yumurtalık (over) kanseri aşıları:

HER2’yi hedef alan meme kanseri dendritik hücre aşısı

HER2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2) proteini, meme kanseri hücrelerinin büyümesinde ve çoğalmasında etkili en önemli proteinlerden biridir. Bazı meme kanseri hücreleri bu proteini yoğun bir biçimde üretir. Bu yüzden meme kanseri ilaç geliştirme çalışmalarında bu protein sıklıkla hedef alınır.

- İlginizi çekebilir: Meme kanseri türüne göre hedefe yönelik akıllı ilaç tedavileri

Bu aşı, özel bir T hücresi türü olan CD4 yardımcı T hücrelerini HER-2 proteinine karşı harekete geçiriyor. Bu aşıyla tedavi sonrası meme kanseri tekrarının önlenmesi amaçlanıyor.

TPIV 110 ve TPIV 200 kanser aşıları

Bu aşıların ortak özelliği, içeriklerindeki peptit antijenleri sayesinde T hücrelerindeki CD4 ve CD8 moleküllerini harekete geçirerek kanser hücrelerini hedef almalarıdır. Her iki aşı da şu an Faz 2 aşamasında çalışılmaktadır.

TPIV 110 aşısı peptit antijeni olarak HER2 proteininin bir parçası olan HER2/neu peptidini kullanıyor. Aşının meme kanserinde standart cerrahi müdahaleden 6 hafta önce verilmesi hedefleniyor.

TPIV 200 aşısı peptit antijeni olarak “folate receptor alpha” proteinini kullanıyor. Bu proteinin kadın yumurtalık (over) ve diğer bazı kanserlerde sıklıkla üretildiği biliniyor. Aşı hem üçlü negatif meme kanseri hem de yumurtalık kanseri alanında çeşitli çalışmalarda Faz 2 aşamasında çalışılıyor.

Nelipepimut-S (NeuVax) meme kanseri aşısı

Bir T hücresi aşısı çeşidi olan bu aşıda HER2 proteininin bir parçası olan nelipepimut-S peptidi kullanılmaktadır. Bu peptit T hücrelerini harekete geçirerek kanser hücrelerini hedeflemektedir. Meme kanseri tedavisi için en umut veren bu kanser aşısı su sıralar Faz 2 aşamasında bulunan iki çalışmayla HER2-pozitif meme kanseri üzerinde test edilmektedir.

Ad/HER2/neu meme kanseri dendritik hücre aşısı

Başka bir dendritik hücre aşısı olan bu aşıda, hastadan alınan dendritik hücreler, HER2/neu proteinini üretecek şekilde programlanırlar. Bu hücreler hastaya tekrar verildiğinde bağışıklık sistemi proteini tanıyarak kanser hücrelerine saldırır ve onları yok eder. Faz 1 aşamasındaki bu aşı meme kanseri üzerinde denenmektedir.

OncoImmune yumurtalık kanseri aşısı

Bu aşı için, remisyona girmiş yani tedavi sonrası herhangi bir hastalık bulgusu görülmeyen, 3. veya 4. evre yumurtalık kanseri hastalarından alınan sağlıklı kan hücrelerinin ve kanser hücrelerinin DNA’ları sekanslanarak aralarındaki en önemli genetik farklılıklara bakılır. Bu farklılıklar hastanın kanserinin “parmak izi”ni oluşturur (her hastanın kanseri birbirinden farklıdır). Çalışmaya göre bu farklılıklar dikkate alınarak hastaya özel aşı üretimi planlanmaktadır. Aşı şu an Faz 1 aşamasındadır.

Sonuç

Sonuç olarak yumurtalık ve meme kanseri için yapılan bu çalışmalar umut vadetmekle birlikte, bu kanser aşılar hâlâ deneme aşamasındadır ve ancak hastalığa özel kemoterapilerle birlikte veya ardışık uygulandıkları zaman etkili gözükmektedirler. Kanser aşılarıyla ilgili gelişmeleri sizler için araştırıyor ve paylaşıyor olacağız.