
Onkogenler 1976 – Kanserleşmeyi Anlamak
Hücre bölünmesi süreci, genlerimizde bulunan bilgilerin uygun şekilde işlenmesini içeren belirli bir olay dizisine dayanır. Bu süreç bozukluk gösterdiğinde düzensiz hücre büyümesi veya kanser meydana gelebilir. Hücrenin kanser durumuna ilerlemesini kolaylaştıran iki genel mekanizma mevcuttur. Birincisi, normal aktivitesi sağlıklı hücre çoğalmasını desteklemek olan protoonkogenleri içerir. Protoonkogen, genetik dizideki mutasyon nedeniyle oluşabilecek değiştirilmiş bir formda, aşırı hücre büyümesini teşvik eden bir onkogen haline gelir. Mutasyonlar ise radyasyon, kimyasallar veya başka yollarla tetiklenebilir.
Öte yandan tümör baskılayıcı (TB) genler, kanserli bir duruma neden olan olayları engeller. Örneğin, bazı faydalı TB gen ürünleri, anormal hücrelerin apoptoza (normal ve faydalı bir hücre ölümü süreci) yol açmasına neden olabilir. Arabaya benzetecek olursak, onkogenler köklenmiş gaz pedallarıdır, TB genleri ise frenlerdir. Pedal veya frenlerden herhangi biri arızalanırsa, araç çılgınca kontrolden çıkabilir.
1976'da Amerikalı Biyolog J. Michael Bishop ve Harold E. Varmus, onkogenlerin insanlar dahil birçok organizmada bulunan kusurlu protoonkogenler olduğunu gösterdiler. Bishop, protoonkogenleri kansere neden olan ajanların etki edebileceği materyale, "çeşitli kanserojenlerin oynayabileceği klavyelere"benzetmiştir.
Kansere neden olan genler ilk olarak virüslerde keşfedildi ve normal hücresel genlerin kopyaları olduğu gösterildi. Kısacası viral onkogenler, virüslerin içine biraz değiştirilmiş biçimde katılan protoonkogenlerdi. Virüs, bir konakçı hücreyi istila ettiğinde, bir de viral onkojenik genler eklendiğinde, bunlar mevcut protoonkogen aktivitesini tehlikeli bir şekilde artırabilmektedir. Bu onkovirüslerin neden olduğu kanserler, bazen virüse karşı aşılarla önlenebilir ve kanser hücrelerindeki bazı onkogenik proteinler, monoklonal antikorlartarafından hedeflenebilir. Ek olarak onkogenlerin ekspresyonu bazen mikroRNA adı verilen küçük RNA molekülleri tarafından baskılanabilir. Öte yandan, bu tür mikroRNA'lardaki (oncomir) mutasyonlar onkogenleri aktive edebilir.
Yazı Görselinin Açıklaması: Bir DNA ipliğine bağlanan tümör baskılayıcı protein p53'ün moleküler modeli. Normalde "genomun koruyucusu" görevi gören bu proteini etkisiz hale getiren mutasyonlar kanserlere neden olabilir. Onkogenler gaz pedalı gibi iken p53, fren gibidir.
Yazıda Geçen Tarihi Kişiler: John Michael Bishop (d. 1936), Harold Elliot Varmus (d. 1939)
- Önceki konu: Ölüme Yakın Deneyimler 1975 – Ölümün Eşiğindeki Neler Oluyor?
- Sonraki konu: Koklear İmplantlar 1977 – Biyonik Kulak
Oncogenes 1976. Page 498. The Medical Book: From Witch Doctors to Robot Surgeons, 250 Milestones in the History of Medicine. 2012.