Doktorlar, bazı kronik ve akut ağrılar, ve özellikle kanserle ilişkili ağrıları tedavi etmek için opioidleri reçete eder. Opioidlere, narkotik analjezik de denmektedir ve kırmızı-yeşil reçete ile alınabilmektedir. Opioidler, ağrı kesici olarak çok etkiliyken, bu ilaçlar kabızlığa ve diğer yan etkilere neden olabilir.
İnsanlar farklı ağrı türlerini yönetmek için opioid alırlar. Opioid kaynaklı kabızlık sık görülür ve kişinin yaşam kalitesini etkileyebilecek daha fazla rahatsızlığa neden olabilir.
Yazımız opioid kaynaklı kabızlık tedavilerini, doğal yöntemleri, ve ilaçları içerir.
Opioidler Nasıl Kabızlığa Neden olur?
Opioidler, opioid reseptörleri adı verilen vücuttaki spesifik proteinlere bağlanarak etkilerini gösterir. Beyin, omurilik ve mide-bağırsak sisteminin tümü bu reseptörleri içerir.
Opioidler bu reseptörlere bağlanarak beynin ağrıyı algılama yeteneğini bloke eder. Bununla birlikte, opioidler ayrıca merkezi sinir sistemini baskılar veya yavaşlatır.
Beynin dahil olduğu merkezi sinir sistemi vücudun ağrıya nasıl tepki verdiğini denetler. Ayrıca sindirim sistemindekiler de dahil olmak üzere istemsiz düz kas hareketlerini kontrol eder.
Bu nedenle opioid almak, bu düz kasları gevşeterek kabızlığa neden olabilir.
Not: Opioidlerin ağrı kesici etkisine ve yan etkilerine zamanla tolerasyon gelişir; ağrı kesici özelliğin korunması için doz artımı gerekebilir veya bulantı ve uyuşukluk gibi yan etkiler zamanla azalır. Bunun istisnası kabızlıktır; opioid kullanan kişilerde her zaman kabızlık beklenir.
Hangi İlaçlar Opioid İlişkili Kabızlığa Neden Olur?
Opioid Kaynaklı Kabızlığa (OKK) neden olan ilaçlar morfin, kodein, oksikodon ve metadon gibi maddeler içerir.
OKK'ya en sık neden olan ilaçlar şunlardır (önce etken madde, parantez içinde ise piyasa/kutu isimleri):
- buprenorfin (Suboxone, Transtec)
- kodein (Fenokodin)
- fentanil (Actiq, Duragesic)
- meperidin (Aldolan)
- morfin (Morfia tablet, M-eslon kapsül, Morphine ampul)
- oksikodon (Oxopane)
- tramadol (Contramal, Contratek, Madol, Tradolex, Tramosel, Ultramex)
Opioid kaynaklı kabızlığın (OKK) yaygın mide-bağırsak belirti ve şikayetleri şunlardır:
- karında hassasiyet
- karında şişkinlik, gerginlik
- sık idrara çıkma
- kabızlık ve ishal atakları
- ıkınma, zorlama ve ağrıya neden olabilen dışkılama zorluğu
- kuru, sert dışkı
- mide bulantısı ve kusma
- yorgunluk ve uyuşukluk
- kilo kaybı
Opioid Kaynaklı Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?
Çeşitli tedaviler bu narkotik analjeziklere (ağrı kesicilere) bağlı gelişen kabızlığa yardımcı olabilir. Bunlar yaşam tarzı değişiklikleri, doğal yöntemler ve ilaçları içerir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Yaşam tarzı değişiklikleri, diyet ve davranış değişikliklerini içerebilir. Bazı yaşam tarzı değişiklikleri kabızlığı hafifletmeye yardımcıdır. Bunlar;
- daha fazla sıvı içmek,
- daha fazla lif tüketmek (bakınız Ne kadar lif-posa tüketmeliyiz?),
- egzersiz yapmak, eğer yapılıyorsa biraz daha fazla egzersiz yapmak
İlaçlar
Reçetesiz ve reçeteli ilaçlar da kabızlığa yardımcı olabilir. Kanser tedavi rehberlerine göre, bir hastaya opioid türü bir ağrı kesici reçete ediliyorsa, yanında kabzılık önceliyi ilaçların da reçete edilmesi önerilir.
Reçetesiz de alınabilen kabızlık ilaçları şunlardır:
- Kitle oluşturan laksatifler: Bu sindirilemeyen lif takviyeleri vücutta hareket eder ve sindirim sistemindeki sıvıyı emerek bağırsaktan geçmesi daha kolay bir dışkı oluşturur. Örnekler arasında metilselüloz, polikarbofil (FiberCon) ve psilyum (Metamucil, Konsyl) bulunur.
- Ozmotik laksatifler: Ozmotik laksatifler, kolonun daha fazla su tutmasına yardımcı olarak çalışır, bu da dışkıyı yumuşatabilir - geçişi kolaylaştırır - ve bağırsak hareketlerinin sıklığını artırır. Bir örnek magnezyum hidroksittir (Magnesie Calcinee Saba toz).
- Tuzlu laksatifler: Bunlar, suyu bağırsaklara çekerek bağırsak hareketlerini teşvik eder. Magnezyum sitrat takviyeleri bir örnektir.
- Dışkı yumuşatıcılar: Bunlar, dışkıların emdiği su miktarını artırarak daha yumuşak ve geçişini kolaylaştırır. Örnekler, dokusat sodyum ve dokusat kalsiyumu içerir.
- Yağlayıcı laksatifler: Yağlayıcı laksatifler, dışkıyı yumuşatmak ve yağlamak için bağırsak duvarlarını ve dışkıyı kaplar. Bir tür mineral yağdır.
- Uyarıcı katartikler: Bu ilaçlar (Dulcolax, Sennalax) bağırsaklarda hareketi teşvik eder.
Bitkisel veya doğal ilaçlar
Daha fazla su içmenin, daha fazla lif yemenin ve mümkün olan yerlerde egzersiz yapmanın yanı sıra, bazı doğal maddeler de OKK'yı rahatlatmaya yardımcı olabilir. Bunlar şunları içerir:
Bazı ilaçlarla etkileşime girebilecekleri veya bunların etkinliğini azaltabilecekleri için bitkisel ürünleri almadan önce bir sağlık uzmanına veya eczacıya danışın.
Müshillerin Yan Etkileri Nelerdir?
Laksatifleri, belirtildiği şekilde ve kısa sürelerle alındığında genellikle güvenli ve etkili olarak değerlendiririz. Bununla birlikte, tüm ilaçlar gibi, bir kişi opioid kaynaklı kabızlığı tedavi etmek için müshil kullanmaktan dolayı yan etkiler geliştirebilir. Müshillerin en sık yan etkileri şunlardır:
- ishal
- sıvı kaybı
- mide bulantısı
- şişkinlik
- kusma
- şişkinlik
- karın krampları
Opioid kaynaklı kabızlık için müshil alan bir kişi, kabızlık belirtileri düzelmezse veya müshil kullanımına bağlı belirtiler yaşarsa, sağlık ekibiyle konuşmalıdır.
Özet
Opioid ağrı kesici, sinir sistemi aktivitesini azalttığı için kabızlığa ve diğer sindirim sorunlarına neden olabilir. Opioid kaynaklı kabızlık, ağrıyı gidermek için opioid alan kişiler arasında yaygın bir şikayettir.
Bol su içmek, yüksek lifli yiyecekler yemek ve mümkünse aktif kalmak, bu yan etkiyi azaltmaya yardımcı olabilir.
Bu doğal yollar opioid kaynaklı kabızlık için rahatlama sağlamıyorsa, doktorunuz müshil, doğal takviyeler veya reçeteli ilaçlar gibi ek tedavi seçenekleri önerebilir.
*
Konstipasyon tedavisi için beslenme önerilerimiz;
- Her gün aynı saatte yemek yemeye çalışın,
- Her gün aynı saatte tuvalet ihtiyacınız için zaman ayırın,
- Her gün 8-10 bardak su tüketiminin yanında ılık içecekler tüketilmelidir,
- Tedavinizi yöneten doktorlarında bilgisi dahilinde yüksek lifli gıdalar (yulaf, buğday rüşeymi, kuru erik, armut, narenciyeler, şeftali, elma, kayısı, brokoli, mısır, bezelye, domates, kabak, ananas, kiraz, şalgam, pancar, brokoli, karnabahar, havuç, badem, mercimek, soğan, fındık, ceviz vb…) tüketilebilir,
- Kahvaltıda sıcak içecekler ve yüksek lifli gıdaları bir arada tüketilmesi konstipasyonun yönetimi açısından faydalıdır,
- Ara öğünlerde sıcak limon suyu tüketilebilir,
- Az ve sık besin tüketin,
- Her gün hafif düzeyde de olsa egzersiz yapmaya çalışın, egzersiz yapamayan bireyler için yatak içinde karın kasını çalışmaya yönelik egzersizler yapılabilir,
- Pirinç ununun bulunduğu yiyecekler tüketilmemelidir,
- Bağırsaklarda herhangi bir nedenle tıkanıklık (obstrüksiyon) oluşmuşsa doktorunuz yüksek lifli diyet önermeyecektir, hatta hastaneye yatıp yemeyi bir müddet kesmek gerekebilir
- Yemeklerden 1 saat kadar önce ılık ya da sıcak içecekler tüketilmelidir,
- Meyve kompostuları tüketilmelidir,
- Yağlı tohumların (kuruyemiş) tüketimi dirençli nişata içeriğinden dolayı aynı zamanda prebiyotik görevi görmektedir ve bağırsak hareketliliğini arttıracağından günlük gereksinim duyulan miktarda tüketilmelidir.
- Tüketilen çorbalara buğday rüşeymi veya yulaf kepeği ilave edilerek çorbaların posa miktarı arttırabilir,
- Dışarıdan alınan paketlenmiş ürünlerde 5gr/porsiyon posa içerdiğini gösteren ifade mevcutsa yüksek posa içeriyor demektir.
