Rusya koronavirüs tedavisi buldu mu? Meflokin nedir, COVID-19'a iyi geliyor mu? Yan etkileri

Meflokin 1970'lerde geliştirilen, 1980'lerden sonra aktif kullanılan, ama manşetlerde "Rusya'nın bulduğu" yazılan eski ve iyi bilinen bir sıtma ilacı. Putin'in canı sıkılmış ve "Bu ne, adımız hiç geçmiyor, patlatın şu bizim Sputnik News'den bir bomba haber" demiş olabilir mi?

Yeni (?) tedavinin eski tarihi!..

Meflokin, 1970’de kininin sentetik analoğu olarak geliştirmiş bir bileşiktir. Kinin ise sıtma tedavisinde ilk kullanılan ilaçtır ve 1820'lerde kınakına bitkisinden izole edilmiştir.

Meflokinin, enterohepatik (bağırsak-karaciğer) dolaşımı ve çeşitli dokularda birikmesi nedeniyle yarı ömrü çok uzundur (20 gün). Nöropsikatrik yan etkileri nedeniyle sıtma tedavisinde öncelikli bir ilaç değildir. Diğer ilaçlara direnç varsa meflokin tercih edilebiliyor. Epilepsisi (nöbet) olanlarda kullanımı uygun değildir.

COVID-19 tedavisinde meflokinin yeri var mı?

Öncelikle belirtelim ki, yeni tip koronavirüse bağlı gelişen COVID-19 hastalığına özgü bir tedavi şu an mevcut değil, bununla birlikte çok sayıda yeni-eski ilaç ve yöntem COVID-19'da denenmektedir. Hatta şu an dünyanın tartışmasız en büyük önceliği koronavirüs tedavisi ve koruyucu bir aşıdır. Bununla birlikte meflokin, koronavirüs tedavi denemeleri denince, akla ilk gelen ilaçlardan biri kesinlikle değil!

Bugün Rusya Federal Biyomedikal Ajansı'nın yaptığı açıklamada, COVID-19'a karşı "meflokin bazlı" bir ilaç geliştirildiği iddia edildi. Yapılan açıklamada ilacın, "salgının pik noktasının aşılmasını ve gelecekte de kontrol altında tutulmasını sağlayacağını" ileri sürüldü.

Öncelikle koronavirüs hastalığı tedavisinde denenen ilaçların bir özetini sunalım, sonra meflokinle ilgili yapılan - fakat ilginç bir şekilde Rusya kökenli olmayan - Çinli bilim insanlarını yayınladıkları bir derlemeden bahsedelim:

Peki neden başka bir alanda kullanılan eski bir ilacın farklı amaçla kullanımı için bilimsel çalışmalar yapılmaktadır?

Sıfırdan ilaç geliştirme birçok yönden oldukça meşakatli bir süreçtir. Kullanım izni olan bir ilacın hayvan modellerinde farmakokinetik özelliklerinin bilinmesi, klinik faz çalışmalarda denenmiş olması ve en önemlisi insanda güvenli olduğunun bilinmesi pek çok avantaj sağlamaktadır. Bunun yanında kimyasal sentez basamakları ve üretim süreçleri yönünden de kısa yol oluşturulmuş olur. Mevcut ilaçlardan ek değer üretmek; sıfırdan ilaç geliştirmeye göre stratejik, zaman kazandıracak ve daha düşük maliyetli bir çözümdür. Dünya çapında hızla yayılan bir salgınla baş etmede akılcı bir çözüm olarak düşünülmektedir.

Yukarıdaki tabloda bir yeni koronavirüsü için, çeşitli düzey çalışmalarla değerlendirilen ilaçları görüyoruz. Ancak bilinmesi gerekir ki yeni koronavirüs dışında insanlarda hastalık yapan başka virüsler için de benzer uzun bir liste mevcut. International Journal of Infectious Diseases’de (Uluslararası enfeksiyon Hastalıkları Dergisi) yayınlanan kapsamlı derleme yazısında 120 antiviral ilacın geniş spektrumlu ajan olarak kullanımlarını ve ilaçlarla ilgili yapılan araştırmaların niteliğini değerlendirmişler. “Geniş spektrumlu antiviral ajan” tek bir virüsü veya virüs ailesini değil birden çok virüsü veya virüs ailesini hedef alan ilaçlar için kullanılan tabirdir. Farklı virüslerin konak hücreye girmek ve etki oluşturmak için benzer yolaklar kullanmaları gerçeği üzerinden geniş etki spektrumlu antiviraller üzerinde durulmuş. Meflokin gibi ilk geliştirdiğinde antiviral tedavide kullanılmayan ancak daha sonra antiviral etkinlik açısından da deney konusu olan ilaçlar söz konusudur. Meflokin örneği; yukarda bahsettiğimiz gibi antiparaziter ilaç olarak sıtma tedavisinde kullanılan bir ilaç iken farklı bir alanda kullanımı araştırılıyor. Listede meflokin dışında çok sayıda ilaç var. Bunlar; bakteri enfeksiyonu tedavisi (antibakteriyel/antibiyotik ilaçlar), kanser tedavisi, immunsupresan tedavi, psikoz tedavisi, kardiyak aritmi tedavisi gibi farklı alanlarda kullanım onayı olan ilaçlardır. Bu kullanımları dışında çeşitli virüs hastalıklarında kullanımı açısından çalışmaları mevcuttur.

Bilimsel literatür tarandığında, yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) ilişkili COVID-19 tedavisinde meflokinin araştırıldığı çalışma sayısının yok denecek kadar az olduğu görülmekte; özellikle son aylarda yeni koronavirüs hakkında binlerce bilimsel yayın olduğu düşünülürse bu azlık dikkat çekici. Chinese Medical Journal adlı dergide 6 Mart 2020' de yayınlanan çalışmada, laboratuvar ortamında pangolin adlı memeli hayvanın invitro hücre kültürleri (invitro hücre kültürü: söz konusu hücrelerin elverişli bir laboratuvar düzeneğinde çoğaltılarak elde edilmesi) üzerinde piyasada mevcut olan çok sayıda ilaç denenmiş ve sefarantinin, selamektin ve meflokin adlı ajanların labaratuar ortamındaki pangolin hayvanı hücrelerindeki koronavirüs üzerine etkili olduğu, bunlar içinde de sefarantinin adlı ajanın en etkili gözüktüğü ve insanlarda denenebileceği belirtilmiş.

Sonuç olarak meflokinin, "insanlarda" yeni tip koronavirüsün tedavisinde etkili olduğuna dair bilimsel kanıt değerinde elde edilen veri bulunmamaktadır. Sadece invitro hücre kültüründe yapılmış çok az sayıda çalışması mevcut olup, bir sonraki basamak olan hayvan çalışması dahi bulunmamaktadır.

Peki Rusya, elinde gösterebileceği hiçbir bilimsel verisi yokken veya bulduklarını söyledikleri tedaviyi bilimsel bir şekilde yayınlamak yerine neden basın aracılığı ile duyurdu?

Rusya'nın koronavirüsle mücadelesi herkese örnek mi yoksa seçim ve ticari kaygılarla yapılan bir propaganda mı?

Rusya tarafından bildirilen düşük vaka ve ölüm oranları gerçek mi yoksa sayılar gizleniyor mu? Zira şimdiye kadar toplam 1264 vaka ve 228 ölüm bildirildi. Buna karşın sosyal medyada birçok Rus, ülkenin Çernobil Faciası geçmişini de hatırlatarak, şeffaf davranılmadığını belirtiyor. Birçok vakanın COVID-19 ile ilişkili olmayan zatürreden öldüğü şeklinde raporlama yapıldığı belirtiliyor. Ayrıca bu tür söylemleri dile getiren Rus muhalif vatandaşlara dair çok sayıda tutuklama haberleri var. Bir de işin Rusya başkanlık seçimi boyutu var. Koronavirüs Pandemisi olmasa idi, Rusya'da Putin'e ömür boyu başkanlık yetkisi verme ihtimali yüksek bir seçim olacaktı. Fakat salgının ülke çapında yayılması ile seçim iptal edildi. Önümüzdeki hafta ülke çapında tatil ilan edildi. 

- TÜM KORONAVİRÜS YAZILARIMIZ -