Serviks (Rahim Ağzı) Kanseri Önleme ve Erken Tanı Kılavuzu Yenilendi!

Serviks (rahim ağzı) kanseri dünyada kadınlarda en sık görülen dördüncü kanserdir. Ayrıca kansere bağlı yaşam kayıplarında da serviks kanseri kadınlarda dördüncü nedendir. Düşük ve orta gelirli ülkelerde daha sık görülen serviks kanseri, yüksek gelirli ülkelerde daha az görülmektedir. Buna neden olarak gelişmiş ülkelerde öncelikle aşılanma oranının yüksek olması ve kadınların düzenli muayene ile birlikte PAP smear testi ve HPV DNA testi yaptırması gösterilmektedir. Kanserle mücadelede Dünya Sağlık Örgütü tarafından birincil (primer) koruma ve ikincil (sekonder) koruma olarak iki önemli strateji belirlenmiştir.

Kanser yapıcı etkileri bilinen organizma veya maddelerden korunmayı hedefleyen çalışma ve öneriler “birincil korunma”, kanserin nedeni yerine kanserin erken tanısına yönelik çalışmalar ise “ikincil koruma” olarak adlandırılmaktadır.

Human PapillomaVirüs (HPV) enfeksiyonu, serviks kanseri gelişiminde ana etkendir ve bu kanserlerde %99,7 oranında tespit edilmektedir. Serviks kanseri için birincil koruma hedefinde gelecekte HPV enfeksiyonu bulaşma ihtimaline karşı koruyucu olarak geliştirilen aşı uygulaması bulunmaktadır. Düzenli jinekolojik-kadın doğum muayeneleri ve doku örneğinden tarama amaçlı bakılan PAP smear ve HPV kanser tarama testi ise ikincil koruma olarak planlanmıştır.

ASCO’nun (Amerika Klinik Onkoloji Cemiyeti) 2014 yılında serviks kanseri için HPV aşısı ile birincil koruma önerisi WHO (Dünya Sağlık Örgütü) önerileriyle eşzamanlı olarak kılavuzlarda yer almıştır. Yine aynı kılavuzda ikincil korumada ise düşük ve yüksek gelir düzeyli tüm ülkeler arasında HPV testi taramasının temel tarama olarak belirlenmesi önerilmiştir. Ancak HPV testi yüksek maliyeti nedeniyle düşük ve orta gelir düzeyi olan ülkelerde gerektiği kadar uygulanamamaktadır. Son yıllarda yapılan geniş çaplı araştırmalar sonucunda asetik asit ile görsel muayenenin yapılması (VIA), serviks kanserinin erken evrede tanınmasını kolaylaştırıp, yaşam kayıplarını azalttığı yönünde bilgiler ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler ışığında yakın zamanda ASCO ikincil koruma önerisini, özellikle az ve orta gelişmiş ülkelere tavsiyeleri ağırlıkta olmak üzere güncelledi. Buna göre, HPV tabanlı tarama yine ilk tercih olmakla birlikte, VIA'nın, ülkelerde sağlık ile ilgili altyapı oluşturma sürecinde HPV testi yapılamıyorsa temel test olarak kullanılması önerilmektedir.

ASCO kılavuzu son güncellemesi HPV tabanlı olan her bir tarama katmanında yer alması gereken en az standartı özetlemektedir. Ek olabilecek testler veya daha sıklıkla taramalar doktor tarafından tercih edilebilmektedir. Örneğin HPV testi ve Pap smear birlikte alınırsa daha az sıklıkla (daha uzun süre aralığı ile) tarama gerektirirken, yalnız HPV bakılması daha sık tarama gerektirecektir. Tarama katmanları arasındaki önerilerin temel farkları, bir kadının hayat boyu kaç kez taranması gerektiği ve hangi yaş aralığında taranması ve HPV pozitif sonuçların yönetimi ile ilgilidir. Tüm bu öneriler aşağıdaki tabloda listelenmiştir.

Kısaltmalar: HPV, insan papillomavirüs; Pap, Papanicolaou (boya maddesidir, smear ile serviks kanser taramasında kullanılmaktadır); VAT, tedavi için görsel değerlendirme; VIA, asetik asit ile gözle muayene; Kolposkopi: rahim ağzındaki lezyonun kazınması; sitoloji hücre tipi belirlenmesi

Not: Bu tablo www.asco.org/rs-cervical-cancer-secondary-prev-guideline adresinden uyarlanmıştır.

(*) : HPV16 ve HPV18 veya HPV16, HPV18 ve HPV45.

(“) : Hangi tedavinin uygun olduğunu belirleyin.

(‡) : Ülkelerde sağlık hizmeti altyapısının geliştirilme sürecinde HPV testi kullanılamıyorsa veya hazır olana kadar VIA ile başlanabilir

Özetle, serviks kanserinin gelişmiş ülkelerde daha az görülmesinin nedenleri, aşılanma oranının yüksek olması ve kadınların düzenli muayene ile birlikte PAP smear testi ve HPV DNA testi yaptırmasıdır. Gelişmiş ülkelerde, sahip olduğu imkanlar neticesinde (düzenli muayene, koruyucu aşı uygulaması ve HPV testlerinin kanser taramasında kullanabilmesi) serviks kanserinin daha az görülmesi, bu kanserin büyük oranda önlenebilir kanserler arasında olduğunu göstermektedir. Düşük ve orta gelir düzeyine sahip, az gelişmiş ülkelerde yaşayan kadınların düzenli olarak HPV testini yaptırması ancak testin maliyetinin daha makul olması ile mümkün olacak gibi gözükmektedir. Kanser tarama ve önleme çalışmalarında ülkelerin sağlık politikaları yanında ekonomik ve tıbbi imkanlarının da önemli rolü olduğu da açıktır.