Prostat kanseri batılı ülkelerdeki erkeklerde en sık görülen kanser türüdür. Her yıl dünyada yaklaşık 1.3 milyon yeni prostat kanseri vakası meydana gelmektedir. Dünya Kanser İstatistikleri verilerine göre her yıl yaklaşık 310.000 kişi prostat kanserinden yaşam kaybına uğramaktadır. Bu sebeple prostat kanserinde etkili tedavi yaklaşımlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Ocak 2019’de Nature Communications’da yayımlanan çalışmada prostat kanserine karşı etkili bir tedavi yöntemi geliştirildi. Çalışma, 10 yıllık preklinik araştırmaların klinik pratiğe yansımalarını içeriyor.
Araştırma, Norveç Oslo Üniversitesi Biyobilimler departmanında görev yapan ve kendi laboratuvarı bulunan Türk Profesör Fahri Saatçioğlu liderliğinde gerçekleştirildi. Profesör Saatçioğlu 2015 yılında prostat kanseri hücrelerinde biri aktif diğeri inaktif olmak üzere 2 sinyal yolağı keşfetmişti. Bu çalışmada, keşfedilen aktif sinyal yolağı IRE1'in aynı zamanda onkogenlerin (kanserle ilişkili genlerden biri) aktivasyonunda da önemli olduğu keşfedildi. Buna göre, IRE1'in, C-MYC adlı kanser ilişkili proteinin aktivasyonundan sorumlu olduğu görüldü. Ekibin bu sinyal yolağı keşfi hücrelerin karsinojenlere karşı gösterdiği tepkilerde önemli bir rol oynayan endoplazmik retikulum organeliyle ilişkilidir. Vücudumuzdaki hücreler farklı şekillerde "hücresel streslere / karsinojenlere" maruz kalırlar. Kanser hücreleri, normal hücrelere göre daha fazla hücresel stres altındadır. Bunun sebebi, hızlı çoğalmaları için yeterince oksijen ve besin bulmak zorunda olmalarıdır. Kanser hücreleri hücrelerin normal stres tepkisini ise kendi avantajları için kullanır. Bu çalışmada, kanser hücrelerinin kullandığı bu mekanizma MKC8866 adlı ajanla hedef alınmıştır. Bu ajan, MannKind biyoteknoloji şirketi tarafından 200.000 kimyasal bileşik taranarak geliştirilmiştir. MKC8866, hidroksil-aryl-aldehit grubu bir anti-kanser ajandır.
Araştırma sonucuna göre, MKC8866 ile hedef alınan prostat kanseri hücrelerinde stres tepkisini sağlayan sinyal yolağının bloke edildiği görüldü. Aynı zamanda, hücre kültürü ve prostat kanseri fare modellerinde bu ajanın kullanımı sonrası prostat kanseri büyümesi başarıyla durduruldu.
Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?
• Bu keşif temel bilimler çalışmasının, kliniğe yansımasının en güzel örneklerinden biridir. Prostat kanserinde önemli bir sinyal yolağı keşfedilip, daha sonra da bu yolağını hedef alan ilaçla kanser hücreleri etkili bir şekilde yok edilmiştir.
• Bu hücresel hedefe yönelik anti-kanser ajanlarla, yakın zamanda Avrupa klinik çalışmalara başlanması planlanmaktadır.
Şekil açıklaması: Şekilde, gelecekte bir prostat kanseri ilacına dönüşme potansiyeli olan MKC8866 adlı ajanın etki mekanizması gösterilmiştir. Prostat kanseri hücrelerinde androjen reseptörü IRE1-alfa ekspresyonunu (ifade/üretilme) sağlamaktadır. IRE1 alfa enzimi daha sonra XBP1'lerin üretilmesini sağlar. XBP1'ler tümör ilerlemesine katkıda bulunan güçlü bir onkoprotein olan c-MYC aktivitesini arttırır. MKC8866 ilacı ise XBP1 ekspresyonunu inhibe ederek, c-MYC aktivitesinin önemli ölçüde azalmasına neden olur. Buna bağlı olarak tümör büyümesi durur.
Prof. Fahri Saatçioğlu, 1981 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne başladı. Üniversite eğitiminin yarısını Amerika’da tamamladı. Kanser alanında buluşları basınımızda sık sık yer alan Saatçioğlu, aynı zamanda Yoga'nın sağlığa faydalarına dair yaptığı çalışmalarla da adından söz ettiren bir bilim insanımızdır.
