Bağışıklık sistemi ile ilgili en çok merak edilen konulardan biri de hafıza B hücrelerinin nerede toplandıkları idi. Bu soru Ağustos 2018'de Nature'da yayımlanan çalışmayla cevap buldu. Avustralya Garvan Medikal Araştırmalar Enstitüsü’ndeki araştırmacılar insan bağışıklık sisteminde yeni bir mikro-organ keşfetti. Bu keşif etkili kanser aşısı geliştirilmesinin önünü açabilir.
Araştırmacılar, farelerde tüm bağışıklık sistemi elemanlarını yüksek çözünürlüklü 3 boyutlu mikroskoplar kullanılarak gerçek zamanlı kaydetti. Bu sırada, lenf nodlarının yüzeyinde ince ve düzgün yapılar keşfettiler. Bu yapılar hareketliydi ve sadece fare ikinci kez aynı enfeksiyonla savaştığında görünür oluyordu. Bu yapılara ikinci kez aynı enfeksiyonla mücadele eden kişilerden alınan lenf nodlarında da rastlandı. Araştırmacılar bu yapıların yeni bir mikro-organ olduğunu düşündü ve subkapsüler proliferatif foci (SPF) adını verdi. İki fotonlu in vivo mikroskop kullanılarak bu yapılarda toplanan hafıza B hücresi türündeki bağışıklık sistemi hücreleri tanımlandı.
Keşfedilen mikro organ hızlı bağışıklık tepkisinden ve B lenfositlerinin depolanmasından sorumlu olduğu keşfedildi.
B hücre / lenfosit nedir?
B hücresi, sonradan kazanılmış bağışıklık sisteminin hümoral yanıtında büyük bir rol oynayan lenfositlerdir. Bu hücreler ilk defa 1960'larda kuşlarda tespit edilmiştir. B kısaltması, kuşlarda bu hücrelerin olgunlaştığı organ olan Bursa Fabricius'tan gelmektedir. Öte yandan Bursa Fabricus kuşlara ait bir organdır ve memelilerde bulunmaz.
İnsan vücudu her gün milyonlarca farklı B hücresi tipi üretir ve her tipin zarında belirli bir antijene bağlanabilecek özel (özgün) bir reseptör proteini vardır. İnsan vücudunda kan ve lenfte milyonlarca B hücresi antikor üretmeden dolaşır. Herhangi bir B hücresi antijen ile karşılaştığında ve bir yardımcı T hücresinden ilave sinyal aldığında; aşağıda tanımlanan iki farklı B hücresi tipinden birine farklılaşır. B hücreleri doğrudan bu hücre tiplerinden birine dönüşebilecekleri gibi, bir ara adımdan sonra da dönüşebilirler.
• Plazma B hücreleri, antikor üretirler ki bu antikorlar antijenlerin yıkımına, antijenlere bağlanarak ve böylece bağlandıkları antijenleri fagositler için daha kolay hedefler hâline getirerek yardımcı olurlar.
• Hafıza B hücreleri, ilk bağışıklık yanıtında karşılaşılan antijenlere özel olarak oluşurlar ve uzun süre canlı kalırlar. Bu hücreler ilgili oldukları antijenin tekrar görülmesi hâlinde hızlı yanıt verebilirler.
Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?
• Bağışıklık sisteminde yeni bir mikro organ keşfedildi. Bu organ, hafıza B hücrelerinin toplandığı yer olarak gözlemlendi.
• Şu ana kadar aşılardaki temel amaçlarda biri de, hafıza B hücreleri üreterek aktif hale getirmekti. Subkapsüler proliferatif focinin keşfiyle hafıza B hücrelerinin savaşçı plazma hücrelerine nasıl dönüştüğü daha iyi anlaşılabilir ve bu süreç daha etkili hale getirilebilir.
• İkincil antikor tepkisinin ve kanser aşısı etkinliğinin artırılması bu keşifle mümkün olabilir.
