Çoklu Kanser Erken Tanı Testi Nedir? Doğru, Yanlış, Pozitif ve Negatif Sonuç Ne Demektir?

Çoklu Kanser Erken Tanı Testi Nedir?

Kanser, dünya genelinde en önemli sağlık sorunlarından biridir ve erken teşhis, tedavi başarısını artırmak için kritik bir öneme sahiptir. Bu amaçla geliştirilen çoklu kanser erken tanı testleri (MCED= Multi Cancer Early Detection), bir kan örneği ile birden fazla kanser türünü tespit edebilme potansiyeline sahiptir. Bu testler, kanserin erken evrelerinde tanı konulmasını sağlayarak hastaların yaşam kalitesini artırabilir ve hayatta kalma oranlarını yükseltebilir. Ancak, bu testlerde elde edilen sonuçların doğruluğu ve güvenilirliği büyük önem taşır. Bu bağlamda, testlerin doğru pozitif, yanlış pozitif, doğru negatif ve yanlış negatif sonuçlar verme olasılıkları değerlendirilmelidir.

İlgili konu: Tek Bir Kan Örneği ile Çoklu Kanser Erken Tanı Testine Ne Kadar Yakınız?

Erken Tanıda Devrim – Önemi ve Kullanılan Teknolojiler

MCED testleri, kanserin erken teşhisinde devrim niteliğinde bir yenilik sunuyor.

Bu testler, kanser hücrelerinden veya tümörlerden başta kan dolaşımı olmak üzere vücut sıvılarına salınan

• Kan biyobelirteçlerini,
• DNA parçalarını,
• Epigenetik değişimleri ve
• Diğer molekülleri tespit etmek için ileri biyoteknolojik yöntemler kullanır.

Bu testler, tek bir biyoteknolojik yaklaşımla, örneğin sadece kanda tümör DNA'sını veya kanser hücrelerini tarayarak kanser erken tanısı koymaya çalışmazlar. Bunun yerine, birçok farklı biyobelirteci bir araya getiren ve belirli bir örüntüyü yakalamaya çalışan modellerdir. Bu sayede, çeşitli biyolojik işaretlerin kombinasyonları incelenerek daha doğru ve erken teşhis sağlanabilir.

Günümüzde, MCED testlerinin hiçbirisi henüz FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) veya başka bir onaylayıcı sağlık otoritesinden resmi onay almadı. Ancak, birçok geliştirici bu testler üzerinde yoğun bir şekilde çalışıyor ve önümüzdeki birkaç yıl içinde onay almaları bekleniyor. Şu anda, dünya genelinde on binlerce kişi üzerinde yapılan klinik araştırmalarla bu testlerin duyarlılığı ve doğruluğu değerlendirilmektedir.

MCED Testlerinin Genel Çalışma Prensipleri

Aşağıda, bir çeşit yapay zeka yöntemi olan makine öğrenimi kullanılan MCED kan testinin çalışma prensipleri resmedilmiştir: 

Yukarıdaki grafik, kanserin erken tespit sürecini ve MCED testlerinin bu süreçteki rolünü detaylandırmaktadır. Kanser hücrelerinin ilk oluşumundan sonra, hücrelerin apoptoz veya nekroz yoluyla hücresiz-serbest DNA (cfDNA) salınımı başlar. Bu süreçte, MCED testi devreye girerek kandaki cfDNA'yı izole eder ve dizilimini gerçekleştirir. Makine öğrenimi algoritmaları kullanılarak analiz edilen cfDNA, kanser sinyalinin varlığı ve kaynağı hakkında bilgi sağlar. MCED testi, kanser sinyalini tespit ederse, sinyalin hangi organdan kaynaklandığını belirler. Tespit sınırı ve klinik tespit noktaları, geleneksel yöntemlerle kanserin tanımlanabileceği eşikleri ifade eder. Bu grafik, MCED testlerinin, kanserin klinik olarak belirlenmesinden önce, preklinik tespit edilebilirlik döneminde kanseri saptama yeteneğini vurgular.

MCED Testlerinin Çeşitleri – Adları, Kullandıkları Teknolojiler ve Hedefledikleri Kanser Türleri

Aşağıdaki tablo, çeşitli şirketler tarafından geliştirilen MCED testlerinin adlarını, bu testlerin kullandığı teknolojileri ve hedefledikleri kanser türlerini göstermektedir:

Kanser Tarama Testlerinin Temel Kavramları

Kanser tarama testlerinin güvenilirliğini değerlendirirken dört temel sonuç türü vardır:

• Doğru Pozitif: Test sonucu pozitif çıkar ve gerçekten kanser vardır. Bu, testin başarılı bir şekilde kanseri tespit ettiği anlamına gelir.
• Yanlış Pozitif: Test sonucu pozitif çıkar, ancak aslında kanser yoktur. Bu durum, gereksiz endişe ve ek tıbbi müdahalelere yol açabilir.
• Doğru Negatif: Test sonucu negatif çıkar ve gerçekten kanser yoktur. Bu, hastanın gerçekten kanser olmadığı ve testin doğru bir sonuç verdiği anlamına gelir.
• Yanlış Negatif: Test sonucu negatif çıkar, ancak aslında kanser vardır. Bu durum, hastalığın teşhis edilmemesi ve tedavi edilmeden ilerlemesi riskini taşır.

Kanser Tarama Testlerinin Genel Mantığı

Kanser tarama testleri, belirli yaş veya özelliklere sahip kişilerde kanseri erken evrede tespit etmeyi amaçlar. Örneğin:

• Kolorektal Kanser Taraması: 45 yaşından sonra hem kadın hem erkeklerde kolonoskopi veya gaitada gizli kan testi gibi yöntemlerle yapılır.
• Meme Kanseri Taraması: 40 yaşından sonra kadınlara mamografi ile yapılır.
• Rahim Ağzı Kanseri Taraması: 25 yaşından itibaren tüm kadınlara HPV testi veya smear ile yapılır.
• Akciğer Kanseri Taraması: Sigara içen tüm kadın ve erkeklere 50 yaşından itibaren düşük doz akciğer tomografisi ile yapılır.
• Prostat Kanseri Taraması: 50 yaşından itibaren tüm erkeklere kan PSA düzeyi ile yapılır.

Bu yaş sınırları, ortalama riske sahip normal bireyler içindir. Kalıtsal kanser riskine sahip kişiler, daha erken yaşta ve daha detaylı veya farklı yöntemlerle taranabilirler.

Kanser tarama testleri, kanserin belirti vermediği dönemde uygulanarak, hastalığın erken teşhis ve tedavi edilmesini sağlar. Tarama testlerinin etkinliği, toplum sağlığı açısından büyük öneme sahiptir çünkü erken teşhis edilen kanserlerin tedavi başarı oranları çok daha yüksektir.

Şimdiye kadar her bir kanser türü için ayrı tarama testleri mevcutken, MCED testleri, tek bir kan örneğiyle çok sayıda farklı kanserin erken tanısını koyma potansiyeline sahiptir.

Kanser taramalarına yeni bir soluk getirecek MCED testleri, bu doğrultuda, daha fazla insanın yaşamını kurtarmak için önemli bir araçtır. Ancak, bu yeni testlerin sonuçları nasıl yorumlanmalı yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuçlar verebileceği göz önünde bulundurulmalı ve bu sonuçlar dikkatle yönetilmelidir.

MCED Test Sonuçları Pozitif Çıkarsa Ne Olur?

Eğer MCED testi pozitif çıkarsa, şu adımlar izlenir:

1. Kanser Sinyali Tespit Edildi: Kanser sinyali tespit edilirse, sinyalin kaynağı belirlenir. Bu, hangi organın veya dokunun kanseri ürettiğini belirlemeye yardımcı olur.
2. Ek İncelemeler: Pozitif sonuç doğrulandıktan sonra, PET/BT, sadece BT veya MRG gibi ek klinik incelemeler ve testler yapılır. Bu, daha kesin bir teşhis koymak ve tedavi planını oluşturmak için gereklidir.
3. Tedavi Planlaması: Tespit edilen kanser türüne ve evresine göre uygun tedavi planı hazırlanır.

MCED Test Sonuçları Negatif Çıkarsa Ne Olur?

Eğer MCED testi negatif sonuç verirse, bu, test edilen kişinin kanında dolaşımdaki tümör hücreleri (CTC) veya tümör DNA'sı (cfDNA) tespit edilmediği anlamına gelir. Negatif sonuç, kişinin test sırasında kanser belirtisi göstermediğini ifade eder. Ancak, negatif sonuçlar belirli hususlarla birlikte değerlendirilmelidir:

1. Kanser Yokluğu: Negatif sonuç, test edilen kişinin o anda kanser olmadığını gösterir. Bu, kişinin mevcut durumda herhangi bir malign tümöre sahip olmadığını ve dolayısıyla kanserle ilgili endişelerinin azalabileceğini ifade eder.

2. Düzenli Takip: Negatif sonuç alınsa bile, özellikle ailesinde kanser öyküsü bulunan veya yüksek risk grubunda olan bireylerin düzenli olarak takip edilmesi önemlidir. Kanser riski taşıyan bireyler, belirli aralıklarla MCED testi veya diğer uygun kanser tarama testlerine devam etmelidir.

Güncel Bir Çalışma – Yanlış Pozitif Sonuçlarından Sonra Kanser Riski Düşük Bulundu

Kanser tarama testleri, erken teşhis ve tedavi için hayati önem taşır. Bununla birlikte, bu testlerde yanlış pozitif sonuçlar (yanlış kanser tespiti) görülebilir ve bu durum hastalarda gereksiz endişe yaratabilir. DETECT-A çalışmasının verileri, bir çeşit MCED testi olan CancerSEEK ile yanlış pozitif sonuç alan hastalarda, uzun vadede kanser gelişme riskinin düşük olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, yanlış pozitif sonuçların yönetimi konusunda önemli ipuçları sunmaktadır.

Çalışmanın Amacı ve Yöntemi

DETECT-A çalışması, CancerSEEK adlı MCED testinin performansını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya, daha önce kanser öyküsü olmayan, 65-75 yaş arası 10.006 kadın katılmıştır. Pozitif CancerSEEK sonuçları alan hastalar, PET/BT ve klinik değerlendirme ile kanser varlığını doğrulamak için incelenmiştir.

Bulgular

Bu analizde, yanlış pozitif CancerSEEK sonucu almış 98 hasta değerlendirilmiştir. Yanlış pozitif sonuç, pozitif test sonucunun ardından 1 yıl içinde kanser veya prekanseröz lezyon tespit edilmemesi durumu olarak tanımlanmıştır. Ortanca takip süresi 3,6 yıl olarak belirlenmiştir.

• Yanlış pozitif MCED test sonucu alan hastalarda, 1 yıl sonra kanser gelişme oranı %1 iken, 2, 3 ve 4 yıl sonra bu oran %3,4 olarak belirlenmiştir.
• Yıllık kanser gelişme oranı %1 olarak hesaplanmıştır.
• PET/BT sonrası ek bir işlem uygulamayan 63 hastada, 1 yıl sonunda kanser gelişme oranı %1,6 iken, 2, 3 ve 4 yıl sonunda bu oran %3,6 olarak kaydedilmiştir. .

Takip süresince 3 hastaya kanser tanısı konmuştur:

1. Bir hastada, yanlış pozitif sonuçtan 1,9 yıl sonra evre IIIC over kanseri teşhis edilmiştir.
2. İki hastada rutin mamografi ile evre I meme kanseri tespit edilmiştir (sırasıyla 0,1 yıl ve 1,6 yıl sonra).

PET/BT görüntüleri yeniden değerlendirildiğinde, ilk değerlendirmelerle uyumlu sonuçlar elde edilmiştir. Over kanseri olan hasta, cerrahi ve kemoterapi sonrasında yaklaşık 1 yıl içinde vefat etmiştir. Meme kanseri olan hastalardan biri, cerrahi, radyasyon ve hormon tedavisi almış ve takip sırasında kansersiz olarak kalmıştır. Diğer hasta ise cerrahi ve radyoterapi almıştır ancak detaylı tıbbi kayıtlar sağlanmamıştır.

Sonuç ve Öneriler

Bu çalışmanın sonuçları, yanlış pozitif MCED testi sonucu alan hastaların, klinik ve görüntüleme değerlendirmesi ile kanser tespit edilmediğinde, rutin bakıma dönebileceğini göstermektedir. Çalışma, MCED testleri sonucunda yanlış pozitif sonuç alan hastaların gereksiz müdahalelerden kaçınarak rutin takip protokollerine geri dönmesinin güvenli olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak, bu bulguların daha geniş yaş aralıklarında, farklı cinsiyetlerde ve daha çeşitli ırksal/etnik gruplarda doğrulanması gerektiği vurgulanmaktadır.

DETECT-A çalışmasından elde edilen önceki sonuçlar, CancerSEEK'in apendiks kanseri, meme kanseri, kolorektal kanser, böbrek kanseri, akciğer kanseri, lenfoma, over kanseri, tiroid kanseri, rahim kanseri ve primeri bilinmeyen kanseri tespit edebildiğini göstermiştir.