Covid geçirenlerde bağışıklık ne kadar sürüyor? 6 ay mı, 12 mi?

Yeni tip koronavirüs olan SARS-CoV-2’nin sebep olduğu Covid-19 hastalığına bağlı pandemi, etkili birkaç aşının bulunmasına rağmen hala kontrol altına alınmakta zorlanılmaktadır. Bu zorluğun sebebi, daha bulaşıcı ve antikorlara karşı daha dirençli görünen varyantların ortaya çıkmasıdır.

Nature'da yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, daha önce Covid-19 geçirmiş ve aşı olmamış kişilerde, SARS-CoV-2 virüsünün, insan hücrelerinin yüzeyinde bulunan reseptör bağlanma alanına (RBD) bağlanmasını engelleyen B hücrelerinin sayısı 6 ila 12 ay arasında nispeten sabit kalıyor. B hücreleri bunu, koronavirüs reseptör bağlanma bölgesine karşı ürettikleri nötralize edici antikorlarla gerçekleştiriyor. Bu antikor yanıtına, bağışıklık sisteminin hümoral (sıvısal) yanıtı denmektedir.

Şeklin açıklaması: B hücreleri doğal olarak vücutta bulunurlar. Çeşitli antikorlara sahip B hücreleri bulunmaktadır. Bunlar hem enerji hem de kaynak koruması amacıyla, gerekmedikçe çoğalmazlar. Vücuda ilk defa giren bir patojen, etkisine bağlı olarak yüksek ihtimalle doğuştan gelen immün sistemini atlatır. Bu sistemi geçen antijen, hali hazırda vücutta bulunan ve kendisi ile tamamlayıcı özelliği gösteren antikora sahip B hücresine bağlanır ve o hücrenin çoğalmasını sağlar. Bu spesifik (patojene özgü) çoğalma olayına klonal çoğalma denir. B hücreleri yeteri kadar çoğaldıkları zaman plazma hücreleri ve hafıza B hücreleri olmak üzere iki alt gruba ayrılırlar.

Yeni bilgiler

Önceden, Covid-19 geçiren kişilerde, bağışıklığın 4-6 ay sürdüğü hesaplanmakta idi, fakat sonraki dönem için bilgiler net değildi. Bu yeni çalışmada ise, hastaların çoğunda nötralize edici antikor oranının 6. aydan sonra plato çizdiği (sabit kaldığı) gözlendi.

Aşılamanın, enfeksiyondan daha güçlü hümöral yanıtla sonuçlandığı artık bilinmektedir; aşılama, hümoral yanıtın tüm bileşenlerini artırır ve beklendiği gibi enfekte olmamış bireylerin aşılanması ile elde edilen orijinal Wuhan Hu-1’e karşı nötrleştirici aktivite ile karşılaştırılabilir olan veya daha geniş ölçüde ilgili varyantlara karşı serum nötralize edici aktiviteler ile sonuçlanır. Bu geniş tabanlı yanıtların altında yatan mekanizma, devam eden antikor somatik mutasyonunu, bellek B hücresi klonal dönüşümünü ve ilgili varyantlarda bulunanlar da dahil olmak üzere SARS-CoV-2 RBD mutasyonlarına olağanüstü dirençli monoklonal antikorların gelişimini içerir. Ek olarak, geniş ve güçlü antikorları eksprese eden B hücresi klonları, zaman içinde repertuarda seçici olarak tutulur ve aşılamadan sonra çarpıcı biçimde genişler. Veriler, iyileşmekte olan bireylerde bağışıklığın çok uzun süreli olacağını ve mevcut mRNA aşılarından olan ve iyileşmekte olan bireylerin, SARS-CoV-2 varyantlarına karşı koruyucu olması gereken dolaşımdaki antikorlar ve bellek B hücreleri üreteceğini göstermektedir.

Koronavirüse karşı oluşan bellek B hücreleri

Bağışıklık yanıtı sırasında aktive olan B hücreleri, aynı kökenden gelen T hücreleri ile etkileşime girer ve kısmen antijen için olan afinitelerine (istek) bağlı olarak plazma hücresine, bellek hücresine ya da germinal merkez B hücresine bölünmelerine seçilmeden önce bölünmeye başlar. Yüksek afiniteli antikorları eksprese eden B hücreleri, uzun ömürlü plazma hücre bölünmelerine girmek için tercih edilirken, bellek hücre bölünmeleri daha çok çeşitlidir ve direkt olarak aktive olmuş B hücrelerinden ya da bir germinal merkezden gelişebilir. Bir germinal merkezden gelen bellek hücreleri, direkt olarak aktive olmuş B hücrelerinden gelişenlerden daha çok mutasyon taşır çünkü ek hücre bölünmesine girerler.

Aşağıda, B hücrelerinin üretildiği bir lenf nodunun yapısı görülebilir:

SAR-CoV-2 enfeksiyonu, kalıcı serum anti-RBD antikorlarına ve buna karşılık gelen nötralize edici tepkilere yol açar. Plazma nötralize edici aktivitenin yaklaşık %93’ü 6 ila 12 ay arasında korunur. Aşılama, bellek B hücre bölünmesinden ek plazma hücre farklılaşmasını tetikleyerek nötrleştirme yanıtını 1.5 kat artırır. Plazma hücre bölünmesine geniş ve güçlü nötralize edici aktiviteye sahip antikorlar üreten gelişmiş bellek B hücrelerinin güçlenmesi büyük olasılıkla aşı olmuş ve iyileşmekte olan kişilerin ilgili varyantlara karşı istisnai serolojik aktivitesini hesaba katmaktadır.

Bellek B hücre bölünmesinin seçilimi ve muhafaza edilmesi hakkında az şey bilinmektedir. SARS-CoV-2 enfeksiyonu, somatik mutasyonların birikmesi, yeni klonların ortaya çıkması ve artan afinite ile enfeksiyondan 12 ay sonra gelişmeye devam eden bir bellek hücre bölünmesine sebep olur. Bunların tümü, germinal merkezin uzun süreli kalıcılığı ile tutarlıdır. SARS-CoV-2 mutantlarına karşı aktivitedeki artış, afinitedeki artış ile paraleldir ve anti-SARS-CoV-2 antikorlarının belirgin olan afinitesini dimerizasyon veya RBD mutasyonlarına karşı direnci ayrıca artıran spesifik antikorlar oluşturarak artırmanın bulguları ile tutarlıdır.

Epitoplar ve nötralizasyon genişliği

Germinal merkezlerde devam eden antikor gelişimi, uzun süre boyunca bu yapılarda kalabilen antijen gerektirir. Ek olarak SARS-CoV-2 proteini ve nükleik asidi, enfeksiyondan en az 2 ay boyunca bağırsak florasında bulunduğu bildirilmiştir. Antijen kaynağından bağımsız olarak, antikor gelişimi, RBD üzerindeki ACE2 bağlanma bölgesi ile örtüşen epitoplara (antijenlerin antikorlara bağlandığı bölgeler) yardım eder, çünkü muhtemelen bunlar, trimerik spike proteini ya da virüs partiküllerine maruz kalmış epitoplardır.

SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra aşı olmak

SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra aşı olmak, yeni B hücresinin klonlarını belleğe alarak ve kalıcı klonları genişleterek bellek hücrelerine bağlanan RBD sayısını sırayla artırır. Kalıcı klonlar, insan bellek B hücrelerinin klonal genişlemesinin germinal merkezlere yeniden giriş gerektirmediğini ve aktive olmuş B hücre bölünmesi aracılığı ile meydana geldiğini gösteren çok sayıda ek mutasyon biriktirmeden genişler.

Enfeksiyondan sonra genişliğin kayda değer gelişimi ve mRNA aşısı ile elde edilen serolojik yanıtların ve B hücre belleğinin güçlü gelişimi, aşı olan ve iyileşmekte olan bireylerin, mevcut aşılarda değişiklik yapmaya gerek duymadan ortaya çıkan varyantlara karşı yüksek koruma seviyesinden yararlanmaları gerektiğini öne sürüyor. Eğer bellek yanıtları, aşı olan enfeksiyon geçirmemiş bireylerdeki ile benzer şekilde gelişirse, mevcut aşılarla uygun şekilde zamanlanmış ek dozlar, dolaşımdaki varyantlara karşı koruyucu bağışıklığa yol açmalıdır.

*

İLGİLİ KONULAR

• Covid-19 Dünya ve Türkiye güncel istatistikler
• Koronavirüs hakkında son dakika haberler ve bilimsel gelişmeler