Deri kanserleri ABD’de ve güneşi yoğun bir şekilde alan ülkelerde en sık gözüken kanserdir. Deri kanserleri çoğunlukla erken evrede tanı alır, kolay yönetilir ve tedavi edilir. Bununla birlikte deri kanserlerinin %3-5 kadarı melanom dediğimiz agresif bir türdür ve melanomun tedavisi diğer deri kanserlerinden farklıdır. İmmünoterapilerin ve BRAF mutasyonuna yönelik akıllı ilaçların keşfine kadar melanomların tedavisi için elimizde etkili bir tedavi seçeneği bulunmuyordu – ki bu da son 10 yıla dair bir gelişmedir. Tedavisindeki gelişmelere rağmen, deri kanserlerine bağlı yaşam kayıplarının çoğunun nedeni halen melanomdur. Türkiye Kanser İstatistikleri'ne göre, 2020 yılında ülkemizde 1756 melanom tanısı konmuş ve aynı yıl bu hastalığa bağlı 888 yaşam kaybı meydana gelmiştir. Bu nedenle melanomu “önleyici” stratejiler üzerine yoğun bir çalışma vardır.

Melanom, deri rengini belirleyen melanin pigmentini üreten melanosit hücrelerinde meydana gelir. Güneş ışınlarından gelen ultraviyole ışınlar oksidatif stress yaratarak DNA hasarlarına neden olur. Bu hasarların birikmesi sonucu hücre kontrolsüz çoğalır ve kanserleşme meydana gelir.

Ocak 2022’de Journal of Investigative Dermatology dergisinde yayımlanan çalışmada, TR1 adlı proteinin üretimini sağlayacak bir mRNA aşısının, deri hücrelerinin kanserleşmesini engelleyebileceği bildirildi. Bilindiği üzere, BioNTech ve Moderna gibi firmaların COVID-19’a karşı ürettiği mRNA aşıları, koronavirüse karşı başarıyla kullanılmaktadır ve pandemi süresince çok sayıda insanın hayatını kurtarmıştır.

Araştırmada, TR1 (Thioredoxin Redüktaz 1) adı verilen enzim üzerine yoğunlaşıldı. Bu enzim, deri hücreleri olan melanositlerin antioksidan sistemlerinde en kritik rolü oynamaktadır. Antioksidanlar, hücre DNA’sına zarar veren reaktif oksijen türlerine karşı koruma sağlamaktadır. TR1 enzimi, hücreyi bu zararlı moleküllerden koruyarak kanserleşmesini önler. Araştırmacılar bu keşif sonrası, TR1 proteinini artırmanın mRNA aşıları ile mümkün olabileceğini belirtmişlerdir.

Deriye rengini veren melanini üreten melanosit hücreleri sürekli olarak içsel ve dışsal reaktif biyokimyasallara maruz kalır, ancak bu hücresel stresi bastırmak için hücre içi antioksidanlar ve diğer düzenleyiciler hassas bir şekilde ayarlanır. Bu kontrolün melanom oluşumu sırasında bozulur ve TR1 burada kritik bir rol üstlenir.

Aşağıdaki şekil: Melanosit hücreleri doğal olarak birden fazla oksidatif stres kaynağına maruz kalır:

Mesajcı RNA (mRNA) aşıları, hücrelere belirli proteinleri üretmeye yönlendirecek şekilde çalışır. Bu durumda, TR1 üretimini sağlayacak bir mRNA aşısı ile melanoma karşı koruma sağlanabilir. Aşılanma sonrası üretilecek TR1 enzimleri hücrelerin zarar görmesini engelleyerek melanom gelişimini önleyebilir.

Peki bu çalışma bize ne ifade ediyor?

• Bu çalışma, henüz preklinik (insan deneyi öncesi) aşamadadır.
• Araştırmacılara göre, sadece TR1 için geliştirilen aşı deri kanserini önlemede yeterli olabilir. Çünkü, TR1 enzimi olmayan hücrelerde, diğer antioksidanlar olmasına rağmen oksidatif stres ve DNA hasarı görülmüştür.
• Deri kanserinde koruyucu mRNA aşıları yakın gelecekte kullanıma hazır olabilir. Ailede melanom öyküsü, çok sayıda ben taşımak ve daha önce melanom geçirmek gibi melanom açısından yüksek riskli bireylerin belli aralıklarla aşılanarak melanomdan korunması hedeflenmektedir.