Frenk soğanı nedir? Besinsel değerleri, faydaları ve iddialar

Frenk soğanı nedir?

Frenk soğanı, bilimsel adı Allium schoenoprasum olan, ülkemizde yaprak soğanı olarak da bilinen, tadı hafif soğana benzeyen yeşil sebzelerden biridir. Soğangiller ailesinin en küçük türüdür. Anavatanı Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'dır. Sarımsak, soğan ve pırasayla birlikte Allium (soğangiller) familyası içinde değerlendirilir.

Frenk soğanı, çok yıllık bir bitkidir, 30–50 cm kadar büyüyebilirler. A ve C vitaminleri bakımından zengindirler ve iz miktarda kükürt ve demir içerirler. İnsanlar bu cins sebzeleri yüzyıllardır sağlık yararları ve yemeklere verdiği keskin tat sebebiyle kullanmaktadırlar.

Frenk soğanının, uyku ve kemik sağlığına etkili bazı besin öğeleri içerdiği iddia edilmektedir. Bazı araştırmalar, frenk soğanı ve diğer allium cinsi sebzelerin içindeki bazı kimyasal maddelerin anti-kanser etkiye sahip olduğunu düşündürmüştür.

Frenk soğanının besin değeri nedir?

Frenk soğanının besinsel içeriği yüksektir. Bunun anlamı kalorisi düşük ancak, sağlığa yaralı vitamin, mineral ve lif gibi pek çok besinden zengin olmasıdır (bakınız ne kadar lif-posa tüketmeliyiz?)

İnsanlar frenk soğanını daha çok garnitür olarak kullanırlar. Genellikle 1 yemek kaşığı olarak servis edilir.

1 yemek kaşığı frenk soğanının besin içeriği nasıldır?

• Enerji: 0.9 kalori
• K Vitamini: 6.38 mikrogram ya da günlük ihtiyacın %5’i
• C Vitamini: 1.74 miligram ya da günlük ihtiyacın % 2'si
• Folat: 3.15 mikrogram ya da günlük ihtiyacın % 1'i
• A Vitamini: 6.43 mikrogram ya da günlük ihtiyacın % 1'i
• Kalsiyum: 2.76 miligram ya da günlük ihtiyacın % 1'inden az
• Potasyum: 8.88 miligram ya da günlük ihtiyacın % 1'inden az

Frenk soğanının kansere iyi geldiğine dair iddialar ve gerçekler

Sebzeler sağlıklı besin içerikleri bakımından ideal yiyeceklerdir. Araştırmalar gösteriyor ki sebzelerden zengin beslenme biçimi, pek çok kanser türü için risk azaltıcı – tedavi edici değil – özellik gösteriyor. Bazı araştırmalar özellikle frenk soğanının da bulunduğu Allium cinsi yeşil sebzeleri öneriyor.

2019 yılındaki bir çalışmada, 16 Allium cinsi sebzenin kanser oluşumu riskini azaltıcı etki gösterebileceği belirtildi. Bu koruyucu etkinin, yeşil sebzelerin içeriğindeki bazı maddelerden mi yoksa yüksek lif içeriği ve düşük kalori sebebi ile mi kaynaklandığı net değil.

Bu sebzelerde anti-kanser özelliği olduğu düşünülen bileşikler ise şu şekilde; S‐allyl mercaptocysteine, quercetin, flavonoids ve ajoene.

285 kadınla yapılan bir çalışmada sarımak ve pırasanın meme kanseri riskini düşürdüğü gözlemlendi. Yine de yazarların önerisi aşırı miktarda pişirilmiş soğan tüketiminin meme kanseri riskini artırabilir olduğu yönündedir (fazla sarımsak tüketmenin riskleri içinse şu yazımıza bakmanızı öneririz).

Bu derlemenin yazarları Allium cinsi sebzelerinin kanseri önlemeye yardımcı olabileceğini anlatıyor; sarımsak ve soğanın etkileri hakkında pek çok araştırma yapılmıştır, ancak frenk soğanı hakkında yeterli araştırma bulunmamaktadır. Bu sebeple etkisini gösterebilmesi için günlük ne kadar tüketilmesi gerektiğiyle ilgili daha fazla araştırma yapılması gereklidir.

Kanser konusunda sonuç olarak, "frenk soğanı kanseri önler" demek bu çalışmalarla mümkün değildir; bununla birlikte yeşil sebze ağırlıklı beslenmenin, özellikle mide-bağırsak kanseri riskini ılımlı bir şekilde azalttığı birçok epidemiyolojik (toplum gözlemine dayanan) çalışma ile gösterilmiştir.

Frenk soğanının uyku ve ruh haline etkisi nasıldır?

Frenk soğanı az miktarda choline (kolin) içerir. Choline hücre zarının yapısında bulunan önemeli bir besindir. Kolinin nörolojik (sinir sistemi) üzerine olumlu etkileri olduğu düşünülmektedir.

Kolinin yeterli alımı; erkekler için günde 550 mg, kadınlar için günde 425 mg’dır.

Frenk soğanı 1 yemek kaşığında 0.16 mg gibi az bir miktarda kolin içerir. Bir insan yeterli miktarda kolin almak için frenk soğanı ve diğer kolin içeren besinlerden tüketmesi önerilir.

Frenk soğanı ve diğer Allium cinsi sebzelerin diğer sağlık faydaları:

K vitamini kaynağı

Frenk soğanı K vitamini içeriği nedeniyle kemik sağlığı ve kan pıhtılaşması açısından önemlidir. Diğer K vitamini kaynakları; yeşil yapraklı sebzeler, sebze yağları ve yaban mersini, incir gibi meyvelerdir.

- İlgili konu: K2 vitamini nedir? K2 olmadan D vitamini almak yanlış mı?

Folat kaynağı

Frenk soğanı falat içerir. Suda çözünen B vitaminleri aşağıdaki durumlarda rol oynar:

• Demans, Alzheimer
• Kanser
• Kongenital kalp bozukluğu
• Bilişsel fonksiyon
• Kardiyovasküler hastalıklar ve inme
• Depresyon
• Erken doğum
• Göz sağlığı

- İlgili konu: Vitamin ve mineral takviyesi – doktorlar ve kullanıcılar bunları bilmeli

Frenk soğanı ayrıca lutein ve zeaxanthin içerir, bunlar karotenoidlerdir. Bazı araştımalara göre lutein ve zeaxanthin gözün retinasında birikerek yaşlanmaya bağlı maküle dejenerasyona karşı korumada yardımcı olur. Yani bu maddelerce zengin bir beslenme görüş sağlığı için faydalıdır.

İnflamasyon

Frenk soğanı ve inflamasyon arasındaki bağlantı ile ilgili araştırma bulunmamaktadır. 2015 yılındaki bir çalışma Allium cinsi sebzelerin vücuttaki inflamasyonu düşürebileceği raporlamıştır. İnflamasyon kalp hastalığı ve bazı kanserler gibi çeşitliği sağlık sorunlarıyla ilişkilidir.

Diyetle ilgili konular

Frenk soğanının, gıda alerjileri yaygın değildir, soğan ya da diğer Allium sebzelerine karşı intoleransı veya alerjisi olan kişilerin kaçınması gerekir. Bu insanların beslenmelerine frenk soğanı eklemeden önce hekim tavsiyesi alması önerilir.

Ayrıca, bazı insanlarda çok fazla frenk soğanı tüketmeye bağlı mide rahatsızlıkları oluşabilir. Ama çoğu insan beslenmesine güvenli bir şekilde frenk soğanını ekleyebilir.

Frenk soğanı yemeklere hafif soğanımsı bir tat katar. İnsanlar genellikle garnitür olarak, ana yemeklerin üzerine ya da salataların içinde kullanır. Diğer tariflerde soğanın yerine de kullanılabilir.

Frenk soğanı kullanılan bazı yemekler:

• Omletler
• Tavuk yemekleri
• Makarnalar
• Güveç yemekleri

Sonuç

Frenk soğanı, ülkemizde adı yeni duyulmaya başlayan soğangiller ailesinden bir yeşil sebzedir. Soğansı tadı daha az keskindir ve yapı olarak bizdeki yeşil soğana benzemektedir. Hakkında görece az bilimsel araştırma yapılmıştır ve olası sağlık faydalarının birçok yeşil yapraklı sebze ile benzer olduğu görülmektedir.