Kanserle İlgili Komplo Teorilerine İlişkin Dikkat Çekici Bir Anket Çalışması

İnternette yanlış bilgilerin virüsler kadar hızlı yayıldığı bu çağda, kanserle ilgili komplo teorilerine ve aşı karşıtı kişilere karşı hazırlanan mizahi bir çalışma eleştiri topladı.

"Her Şey Kansere Neden Olur? Aşı Karşıtları, Düz Dünyacılar ve Boş Sözlere İnanan Kişiler Arasında Kanseri Önlemeye Yönelik İnançlar ve Tutumlar: Online Kesitsel Anket” başlıklı çalışma The Brisith Medical Journal’da (BMJ) 21 Aralık 2022’de yayımlandı.

Çalışmanın yazarları, "Komplolara inanan, Covid-19 aşısını reddeden veya alternatif tıbbı tercih eden insanlar arasında kanser hakkındaki inanç kalıplarını" değerlendirmek adına yola çıktıklarını açıklıyorlar. Araştırmacılar, bu tür insanları sosyal medyada ve online sohbet platformlarında buldu, aradı ve ardından onlara kanserin gerçek ve söylentisel nedenleri hakkında sorular sordular. Ankete katılanların neredeyse yarısı "Görünüşe göre her şey kansere neden oluyor" ifadesine katılıyor.

Araştırmacıların bildirdiğine göre, tüm katılımcılar arasında genel olarak, kanserin gerçek nedenlerine ilişkin farkındalık, kansere dair komplo teorilerine inanıştan daha fazlaydı. Ayrıca aşı yaptırmayanlar ve komplo gruplarının üyeleri arasında kanserin gerçek nedenlerine ilişkin farkındalık, benzerlerine göre daha düşüktü. Araştırmacılar, "dijital yanlış bilgi ile bunun sonucunda ortaya çıkan potansiyel hatalı sağlık kararları arasında doğrudan bir bağlantı olduğuna” dair bulguların endişe verici olduğunu vurguladılar.

Tepki ve Eleştiriler

BMJ Twitter'da yaptığı açıklamada, "Çalışma, kanserin gerçek nedenlerini, söylentisel nedenlerden ayırmada toplumun karşılaştığı zorluğun altını çiziyor" dedi. Ancak hem çalışma hem de dergi bazı tepkiler aldı.

Kanser Tanısında Uzman İngiliz Patolog Clare Craig, "Bu, Covid aşılarıyla ilgili endişeleri olan insanları karalamaya çalışan korkunç bir makale" yorumunu yaptı. Çalışma ve metodolojisi, Twitter'da Londra Queen Mary Üniversitesi'nden Prof. Norman Fenton tarafından da sert bir şekilde eleştirildi.

Barselona, İspanya, Katalan Onkoloji Enstitüsü’nden Tıbbi Epidemiyolog ve çalışmanın yazarı Laura Costas, yorum yapanların birçoğunun Covid-19 aşısına odaklayan sosyal medyadaki muhaliflerin, çalışmanın amacını kanıtladığı söyledi – bu yanlış bilgi internette geniş çapta yayılıyor.

“Çoğu yorum, çalışmanın doğrudan konusu olmayan Covid-19 mitlerini yaymaya odaklandı ve BMJ yazarlarının ve bilim camiasının ortak bir kötü niyetli gizli gündemleri olduğunu varsayarak motivasyonlarını sorguladı. Bilimsel yöntemle ortak bir özellik olan eleştirel düşünceye sahip olmanın gerekliliğini belirttiler, ancak resmi kaynaklardan gelen her bir bilgiyi dogmatik bir şekilde reddettiler. Toplum, kitlesel bilgilendirme nedeniyle kanserin gerçek ve söylentisel/kanıtlanmamış nedenlerini ayırt etmekte güçlük çekiyor. Bu nedenle, BMJ Noel sayısının özüne uygun olarak bu çalışmayı belirli bir hicivle planladık."

BMJ'nin orijinal, hicivli ve sıradan olmayan çalışmalarla dolu bir Noel baskısı yayınlama konusunda uzun bir geçmişi vardır.

Çalışmanın Detayları

Costas ve meslektaşları, anket için katılımcıları, isimsiz kullanıcılar tarafından yayınlanan tartışmalı içerikleriyle bilinen 4chan ve Reddit gibi online forumlardan buldu. Veriler ayrıca, iyi bilinen İspanyol online forumları olan ForoCoches ve HispaChan'dan da elde edildi. Costas'a göre bu online siteler, araştırmacıların "komplo inançlarının daha yaygın olacağını" düşündükleri için kasıtlı olarak seçildi. Birden fazla forumdan toplana 1494 katılımcı vardı. Bunlardan 209’u Covid-19'a karşı aşı yaptırmayan kişiler, 112'si geleneksel tıp yerine alternatifleri tercih eden kişiler ve 62'si dünyanın düz olduğuna inandıklarını bildiren kişilerdi.

Ekip daha sonra, katılımcılara kanserin risk faktörlerine yönelik soruları sunarak kansere yönelik gerçek ve kanıtlanmamış nedenleri hakkındaki inançlarını değerlendirmeye çalıştı – Kanser Farkındalık Ölçümü (CAM) ve CAM–Efsanevi Nedenler Ölçeği (CAM-MYCS). Her ikisinde de yanıtlar beş puanlık bir ölçekle değerlendirildi; cevaplar "kesinlikle katılmıyorum" ile "kesinlikle katılıyorum" arasında değişmekteydi.

CAM, kanser riskini artırdığı bilinen 11 faktöre dair katılımcıların algılarını değerlendirmekteydi:

1. Aktif veya pasif olarak sigara içmek
2. Alkol tüketmek
3. Düşük düzeyde fiziksel aktivite yapmak
4. Kırmızı veya işlenmiş et tüketmek
5. Çocukken güneş yanığı geçirmek
6. Ailede kanser öyküsünün olması
7. İnsan papillomavirus (HIV) enfeksiyonu
8. Fazla kilolu olmak
9. 70 yaş ve üstü olmak
10. Az sebze ve meyve tüketimi

İlgili konu: Kanserin sebepleri - kısaca - nelerdir?

Araştırmacılar, CAM-MYCS anketinin, kanserin söylentisel nedenlerinin risk algıları hakkında 12 soru içerdiğini açıklıyor – genellikle kansere neden olduğuna inanılan ancak destekleyici bilimsel kanıt bulunmayan nedenler. Bu öğeler arasında şunlar yer alıyordu;

• Plastik şişelerden içecek tüketimi
• Yapay tatlandırıcılar veya katkı maddeleri ve genetiği değiştirilmiş yiyecekler
• Mikrodalga fırınlar
• Aerosol kaplar, cep telefonları ve temizlik ürünleri kullanmak
• Elektrik hatlarının yakınında yaşamak
• Stresli hissetmek
• Fiziksel travma yaşamak
• Wi-fi ağları, radyo ve televizyon gibi elektromanyetik frekanslara/iyonize olmayan radyasyona maruz kalma

Kanserin en çok desteklenen efsanevi nedenleri, katkı maddeleri (%63,9) veya tatlandırıcılar (%50,7) içeren ürünler, stresli hissetmek (%59,7) ve genetiği değiştirilmiş yiyecekler (%38,4) idi.