21 Mayıs 2018'de, ABD Gıda ve İlaç İdaresi FDA, girişimsel bir tıbbi işlem uygulanacak kronik karaciğer hastalığı olan erişkinlerde, trombositopeni (kan pulcuğu sayısında azalma) için Avatrombopag'ı (piyasa adı Doptelet) onayladı.
Trombositler, dilimizde kan pulcuğu olarak bilinir ve megakaryosit adlı bir kan hücresinin parçalarıdır.
Trombositler, pıhtılaşma sürecine katılarak, vücutta kanamanın durdurulması işlevini görür. Aşağıdaki şekilde solda: kan pulcuklarının pıhtılaşmada nasıl çalıştığı; sağda: kan hücrelerinin tarayıcı elektron miktoskobu görüntüsüne yer verilmiştir.
Normalde kanımızda 1 milimetreküpte (1 mikrolitre) 150 - 450 bin adet trombosit bulunmalı. Trombositlerin kanda normalden az olmasına trombositopeni, fazla olmasına ise trombositoz denir.
Trombositopeni, azlığının derecesine göre kanama riskini artırır. Trombositopenin tek bir sonucu (kanama) olsa da nedeni tek değildir; onlarca farklı durum trombositopeniye neden olabilir. Farklı trombositopeni nedenleri 3 kategoride sınıflandırılmıştır: yapım azlığı, yıkım artışı, platelet dağılımında bozulma. Trombositoepeni ve kronik karaciğer hastalığı nedenleri içinde yer alan kanser hem yapım azalması hem yıkım artışı üzerinden trombositopeniye yol açabilir.
Avatrombopag'a, kronik karaciğer hastalığına bağlı trombositopenide FDA onayı getiren çalışmalar.
Onay iki uluslararası, aynı şekilde tasarlanmış, randomize, çift kör, plasebo kontrollü, ADAPT-1 ve ADAPT-2 adlı klinik çalışmalara dayanmaktadır. Kronik karaciğer hastalığı ve trombositopeni olan 430 hastaya, planlanan bir tıbbi prosedürden 5 gün önce her gün avatrombopag (274 kişi) veya plasebo (156 kişi) verildi. Hastalar ayrıca karaciğer kanseri olup olmamalarına ve bu planlı prosedürle ilişkili kanama riskine göre (düşük, orta veya yüksek) sınıflandırıldı.
Avatrombopag alan hastalar, başlangıçta sahip oldukları ortalama trombosit düzeylerine göre farklı dozlar aldı. Bazal trombosit sayısı 40,000 / mikrolitreden az olan hastalar (düşük bazal trombosit grubu) ardı ardına 5 gün boyunca günde bir kez 60 mg avatrombopag aldı. Bazal trombosit sayısı 40.000 ila 50,000 / mikrolitrenin arasında olanlar (yüksek bazal trombosit grubu), ardışık 5 gün boyunca günde bir kez 40 mg avatrombopag aldı. Uygun hastalara, çalışma ilacının son dozundan 5 ila 8 gün sonra tıbbi prosedür uygulandı.
Çalışmaların birincil etkinlik sonlanım noktası, bir planlı tıbbi prosedürü takiben 7 güne kadar trombosit transfüzyonu (nakli) veya herhangi bir kurtarma prosedürü gerektirmeyen hastaların veya yanıt verenlerin oranıydı.
Düşük bazal trombosit grubunda, avatrombopag ile tedavi edilen hastaların sırasıyla % 66'sı ve %69'u, ADAPT-1 ve ADAPT-2 çalışmalarında yanıt verdi. Plasebo alan hastalar için bu oranlar %23 ve %35 idi.
Yüksek bazal trombosit grubunda, her iki çalışmada da avatrombopag ile tedavi edilen hastaların %88'i; plasebo ile tedavi edilen hastaların % 38'i ve %33'ü yanıt verdi.
Hastaların en az %3'ünde bildirilen en yaygın yan etkiler; ateş, karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı, yorgunluk ve periferik ödemdir (bacaklar ve kolda şişlik).
Sonuç olarak bu onay, klinik pratiği değiştirebilecek önemli bir gelişmedir. Karaciğer kanseri veya karaciğere metastaz gibi kronik karaciğer hastalığına yol açan durumlarda, trombositopeni nedeni ile - örneğin biyopsi - girişimsel işlemden kaçınır veya trombosit transfüzyonu gibi önlemler alırdık. Şimdi bu durumu için ağızdan 5 gün boyunca hap şeklinde alınacak avatrombopag ile kanama riski daha uygun bir şekilde azaltılabilecek. Bu ilacın ülkemiz için onayını takip edip, sizlerle paylaşıyor olacağız.
İLERİ OKUMA...
Avatrombopag, bir trombopoetin reseptör agonistidir
Trombopoetin, 1994 yılında bulunan ve başlıca görevi trombosit üretimini kontrol etmek olan bir hormondur.
Bir glikoprotein olan trombopoetin, hücre yüzeyinde bulunan trombopoetin reseptörüne bağlanarak megakaryositlerin farklılaşmasını (diferansiasyon) ve böylece trombosit üretimini düzenler. Trombopoetin hormonunun, özellikle trombosit salınımından önceki son dönem megakaryosit farklılaşmasında gereklidir.
Trombosit sayısı ile kandaki trombopoetin düzeyleri arasında ters ilişki vardır. Trombosit sayısı akut olarak azaldığında trombopoetin düzeyi hızla yükselmeye başlar. Fakat trombopoetin salınımını sağlayan mekanizma henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Trombopoetin trombosit sayısının artmasına neden olmasının yanında, trombositler üzerinde bulunan reseptörler aracılığıyla trombositlerin adezyon (yapışma, bağlanma) ve agregasyonunu da arttırır.
Avatrombopag, trombopoetin hormonu gibi davranan küçük molekül sınıfından bir ilaçtır (trombopoetin reseptör agonisti). Bu sentetik bileşik, n-arilpiperazinler olarak bilinen organik bileşiklerin sınıfına aittir. Bunlar, nitrojen halka atomunun bir aril grubu taşıdığı bir piperazin halkası içeren organik bileşiklerdir.
