Lavanta nasıl bir bitkidir, tıbbi etkileri var mıdır, kanserde kullanılır mı?

Çiçek açan bitkiler arasında hem kokusuyla hem de rengiyle özel olan, büyükannelerimizin keselere doldurup mis gibi koksun diye çarşafların yorganların arasına koydukları, yağıyla masaj yaptıkları, kurusunu rahat bir uyku çekelim diye çay yapıp içirdikleri lavantayı sizler için bilimsel anlamda araştırdık ve kullanılabileceği alanları derledik.

- Bilimsel Adı: Lavandula angustifolia

Ballıbabagiller ailesinden Lavandula cinsini oluşturan Akdeniz kökenli bitki türlerinin ortak adıdır lavanta.

Yağı losyon ve parfümlerde, aromaterapilerde, topikal (cilde sürülen) bir tedavi olarak ve çeşitli şikayetlerin azaltılmasında takviye edici şekilde kullanılmaktadır.

Laboratuvar çalışmaları lavantanın anksiyolitik (kaygı giderici), antikonvülsan (sara nöbeti önleyici), nöroprotektif (sinir koruyucu), kardiyoprotektif (kalp koruyucu), antimikrobiyal ve antioksidan etkileri olduğunu göstermektedir.

Lavanta, anksiyete ve depresyon tedavisinde yardımcı olabilmektedir. Solunum fonksiyonlarında rahatlama, gevşeme ve uykuya da fayda sağlayabilir. Lavanta aromaterapisi ile birlikte yapılan masajda bazı faydalar görülmüştür.

Birçok çalışma, lavantanın kaygı, depresyon ve ağrıyı azaltabileceğini, uyku kalitesini iyileştirdiğini göstermektedir. Lavanta yağının kullanılarak yapıldığı masajlardan alınan olumlu etkinin bitki kaynaklı değil yapılan masaj kaynaklı da olabileceği düşünülmektedir.

Lavanta, kansere ve tedavisine bağlı şikayetleri azaltma açısından sadece birkaç çalışmada değerlendirmiştir. Laboratuvarda, lavantanın kansere karşı faydalı olabilecek bazı özelliklere sahip olduğu belirtilmiştir ancak insan (klinik) çalışmaları gerekmektedir.

Lavanta hangi tıbbi durumlar için denenmektedir?

Anksiyete (kaygı)

Çalışmalar lavantanın anksiyete (kaygı bozukluğu) şikayetlerini azalttığını göstermektedir. Lavantayı solumak, koklamak sakinleşmeye, stres azaltmaya ve rahatlamaya yardımcı olabilir.

Kanser tedavisinde

• Laboratuvar çalışmalarında lavantanın kansere bağlı şikayetleri azaltmada yardımcı olabilecek bazı özelliklerini tespit etmiştir, fakat henüz insanlar üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Lavantada ve diğer bazı bitkilerde bulunan bir bileşen olan perilyol alkolün (kısa adı POH), burun spreyi olarak geliştirilmiş formunun ve tekrarlayan gliomalı (beyin tümörü) hastaların palyatif bakımında bir miktar fayda sağladığı gözlenmiştir.
• Bir çalışmaya göre lavanta radyasyon tedavisi sırasındaki kaygıları azaltmamıştır.
• Masaj terapisinde (refleksoloji) lavanta kullanılan iki çalışmada lavanta kullanımıyla artan bir yarar bulamamıştır. Diğer bir yandan ise lavanta nefes alma ve rahatlamada fayda sağlamıştır.
• Lavanta bazı hormonal etkilere sahip olduğundan, hormonal kanserli hastalarda (örneğin hormon pozitif meme kanseri) uzun süreli oral (ağızdan) veya topikal (krem şeklinde) kullanımdan kaçınılmalıdır.

Depresyon

Birçok çalışma, lavanta bitkisinin depresyon tedavisinde yardımcı olabileceğini göstermektedir.

Uykusuzluk

Birçok çalışma, lavantanın uyku düzenine faydalı olduğunu göstermektedir. Kanserli hastalarda yapılan lavantalı aromaterapi çalışmalarında ise lavanta yağının değil; masajın faydalı olduğu düşündürmektedir.

Migren

Bir çalışma, solunan lavanta yağının migren-baş ağrısını azaltabileceğini göstermiştir.

Ağrı

Birkaç çalışma lavanta yağının kronik ağrının tedavisinde etkili olduğunu ancak etkilerin uzun sürmediğini göstermektedir.

Spazmlar

Bir çalışmada lavanta solumanın menstrural (adet) kramplara ve duygusal zorlanmalara iyi geldiğini gösterdi, ancak etkileri uzun sürmemiştir.

Lavantayı şu durumlarda kullanmayın

• Hamileyseniz veya emziriyorsanız: Aşırı lavanta kullanımından kaçınılmalıdır.
• Lavanta alerjiniz varsa: Deri döküntüleri bildirilmiştir.
• Hormon pozitif bir kansere sahipseniz: Laboratuvar çalışmalarında lavanta, zayıf östrojenik ve antiandrojenik aktiviteler göstermiştir. Bu durumun kanser hastalarında uzun süreli oral veya topikal kullanım ile olumlu veya olumsuz etkilere yol açıp açmayacağı henüz bilinmemektedir.
• Yatıştırıcı veya hipnotik ilaçlar kullanıyorsanız: Lavanta bu ilaçların etkilerini artırabilir.
• Epilepsi ilaçları kullanıyorsanız: Lavanta narkotik ve sedatif etkili ilaçların etkilerini artırabilir.
• Kolestrol düşürücü ilaçlar kullanıyorsanız: Lavanta fazladan kolesterol düşürücü etkiler yaratabilir.

Lavantanın yan etkileri

• Oral yolla alımda: Mide bulantısı, gaz görülebilir.
• Topikal kullanımda: Allerjik cilt reaksiyonları ve güneş ışığına duyarlılık olabilir. 
• Lavanta zayıf hormonal etkilere sahip olabilir.

Dikkat çeken bir olgu raporu

Erkekler çocuklarda aşırı lavanta yağı ve çay ağacı yağı uygulamasının hormonal etkilerinden dolayı memede büyümeye neden olduğu görülmüştür.