Mitoz bölünme nedir? Kanserin olmazsa olmazı!

Vücudumuzun temel yapı taşı hücrelerdir. Hücrelerimiz bir araya gelerek dokuları, dokular ise bir araya gelerek organ ve sistemleri oluşturur. Yaşamsal olayların gerçekleştirilmesi için hücrelerimizin çoğalması gerekmektedir.

Hücreler aşağıda belirtilen durumlar için çoğalır;

• yaşlanan, ölen hücrelerin yerine yeni hücrelerin oluşturulması,
• hasar gören dokuların yenilenmesi,
• büyüme ve gelişme

Ancak vücudumuzdaki hücrelerin büyüme ve bölünme kapasitesi sınırlıdır. Bazı hücrelerimiz sık bölünüp çoğalırken, kas ve sinir hücreleri çoğalamazlar. Vücudumuzda “sınırsız” çoğalma kapasitesine sahip olan hücreler ise kök hücrelerdir. Bu tip hücreler erişkin bir bireyde az sayıda bulunur.

Mitoz bölünme nedir?

Her biri aynı sayı ve türde kromozomlara sahip iki kardeş hücre oluşması ile sonuçlanan hücre bölünmesine "mitoz" denir. Mitoz bölünmede, hücre ikiye bölünerek "genetik" açıdan birbirinin aynısı iki hücre oluşturur.

Vücudumuzda yaklaşık 30 trilyon hücre vardır ve her gün hücrelerimizin yaklaşık 300’de biri bölünmektedir. Yani, 100 milyar hücremiz her gün mitoz bölünme gerçekleştirir.

Mitoz bölünmenin aşamalarını aşağıdaki şekilde görebilirsiniz

Mitoz bölünmede 3 temel olay vardır:

1. Hücre bölünmeden önce genetik bilgisini kopyalamak zorundadır. Yavru hücrelere “genetik bilginin” eşit miktarda paylaştırılması için DNA replikasyonu (kopyalama) gerçekleştirilir.
2. Kopyalanan kromozomların hücrelere eşit miktarda ayrılması gerekir. İğ iplikleri tarafından kromozomlar her bir hücreye doğru çekilir.
3. Kromozomlar her bir hücreye paylaştırıldıktan sonra, hücre görünür bir şekilde ikiye ayrılır. Buna sitokinez (sitoplazma) bölünmesi denir.

Sadece tek bir hücrenin mitoz geçirmesi yaklaşık 24 saat sürer. Bu sürenin büyük bir kısmını hücrenin bölünme hazırlığı oluşturur.

Mitoz bölünmenin kanserdeki rolü nedir?

Mitoz bölünme olmadan kanserin meydana gelmesi olanaksızdır. Bu nedenle mitoz ve kanser yakın ilişkilidir. DNA’da meydana gelen hasarların, yani mutasyonların birikmesi sonucunda hücre kontrolsüz çoğalmaya başlar.

1 günde 100 milyar hücremiz mitoz bölünmeye uğrar. Bunu çok yoğun çalışan bir fabrikadan günde 100 milyar yeni ürün çıkması gibi düşünelim. Üretim hattında mutlaka çeşitli hatalar olacaktır, işte bu hatalara mutasyon diyoruz. Mutasyon milyonda bir ihtimal olsa bile bu, günde 100 bin yeni mutasyon demektir. Aslında fabrikamız öyle mükemmel çalışmaktadır ki, hayatımız boyunca DNA tamir genleri aracılığı ile günde 100 bin mutasyonu tamir etmektedir. Fakat, örneğin yıllarca içilen sigara gibi karsinojenler veya kronik inflamasyona sebep olan obeziteye bağlı olarak meydana gelen mutasyonlar artarak ve birikerek, hücrelerimizin tamir kapasitesini aşmakta ve kontrolsüz hücre çoğalmasını yani kanserleşmeyi tetiklemektedir….

Kanser hücrelerindeki mutasyonları incelediğimizde, bunların çoğunun "mitoz bölünmede" görev alan genlerde meydana geldiğini görürüz.

Günümüzde pek çok kanser ilacı, mitoz bölünmeyi hedef alacak şekilde tasarlanmıştır. Farklı kanser türlerinin mitoz oranları da birbirinden farklıdır; bu durum patoloji raporlarında "sık mitoz" veya "seyrek mitoz" olarak ifade edilir. Yoğun mitoz geçiren kanserler hızlı yayılma eğiliminde olmakla birlikte, mitoz üzerine etkili kanser ilaçları bu kanserlerde daha çok işe yarar. Konuyla ilgili sonraki yazımızda “mitoz bölünmeyi hedef alan kanser ilaçları”nı bulabilirsiniz.

İlginizi çekebilir: KANSER NEDİR? Neden ve nasıl oluşur? Özetle tüm süreç!