Morfin (Morfin Hidroklorür) Nedir FDA Onayı, Türkiye Ruhsatı ve Geri Ödeme Durumu
- FDA Onayı: Evet (İlk onay tarihi: Evet(İlk onay tarihi: 1941 (FDA tarafından onaylanan ilk morfin sülfat formülasyonları) Not: 27 Ocak 2010'da FDA, morfin sülfat oral çözeltisini resmen onaylamıştır.
- Ticari Adı: Morfia tablet (ülkemizde en yaygın bulunan formu), MS Contin, Kadian, Avinza, Oramorph, Sevredol ve jenerik adla pazarlanan diğer ürünler
- Etken Madde: Morfin Hidroklorür
- Uygulama Şekli: Oral tablet, Oral çözelti, Enjeksiyon (IV/IM/SC), Rektal süpozituvar Uzatılmış salınımlı kapsül/tablet
- Sınıfı: Opioid Analjezik
- Kategori: Ağrı Kesici (Analjezik), Narkotik
- Üretici: Purdue Pharma, Hikma Pharmaceuticals, Teva, Mallinckrodt, Pfizer, ve birçok jenerik üretici
- Türkiye Dağılımı: Dağıtımı SGK kapsamındaki hastaneler ve eczaneler aracılığıyla sınırlı ve kontrollü olarak yapılır (yeşil veya kırmızı reçeteye tabidir). İlko ilaç, Galen ilaç, Gen ilaç, Osel ilaç
- Onaylı Olduğu Kanserler: İleri evre kanserlerde (özellikle metastatik veya palyatif tedavide) .Kanser ilişkili orta-şiddetli kronik ağrıların yönetiminde yaygın ve birincil opioid tedavi seçeneği olarak kullanılır.
Morfin Nedir? Etki Mekanizması Nasıldır?
Morfin, opiyat grubuna ait, güçlü bir opioid analjeziktir. Tıbbi olarak, orta ve şiddetli ağrının giderilmesinde kullanılır. Afyon (papaver somniferum) bitkisinden doğal olarak elde edilen bir alkaloiddir ve modern tıpta uzun süredir kullanılmaktadır. Etkinliği nedeniyle ameliyat sonrası ağrı, kanser ağrısı, travma, kronik ağrı ve palyatif bakım gibi durumlarda sıkça tercih edilir.
Etki Mekanizması Nasıldır?
Morfin, etkisini merkezi sinir sistemi (MSS) ve periferik sinir sisteminde yer alan opioid reseptörleri üzerinden gösterir. Bu reseptörler, vücudun doğal ağrı kontrol mekanizmalarında yer alan endojen opioidlerle (endorfin, enkefalin) etkileşime giren protein yapılarındadır. Morfin, bu sistemin dışarıdan verilen güçlü bir taklididir.
- Reseptörlere Bağlanma: Morfin, özellikle μ-opioid (mu) reseptörlerine yüksek afiniteyle bağlanır. Ayrıca δ (delta) ve κ (kappa) opioid reseptörleriyle de daha az ölçüde etkileşim kurar.
- Nöronal İletimin Baskılanması: Reseptöre bağlanan morfin, nöronlarda kalsiyum girişini azaltır ve potasyum çıkışını artırır. Bu durum, sinir hücresinin elektriksel uyarılabilirliğini azaltarak ağrı sinyallerinin iletimini engeller.
- Ağrı Algısının Değişmesi: Morfin, hem ağrı eşiğini yükseltir (yani daha az ağrıyı fark edersiniz), hem de ağrının duygusal boyutunu azaltır (rahatsız edici hissi hafifletir). Beyinde limbik sistem gibi duygusal alanlarda da etkili olarak, ağrının verdiği huzursuzluğu ve endişeyi azaltır.
Morfin Hakkında Merak Edilenler:
Kanser hastalarına morfin ne zaman verilir?
Kanser hastalarında orta-şiddetli veya şiddetli, başka ilaçlarla kontrol altına alınamayan ağrılarda morfin genellikle birinci basamak opioid olarak verilir. Özellikle ileri evre ve metastatik hastalarda yaygın şekilde kullanılır.
Morfin uyutur mu?
Evet, morfin sedatif (yatıştırıcı) etki yapabilir. Uyku hali, yorgunluk ve dikkatte azalma sık görülen yan etkilerindendir.
Morfin uyuşturucu mudur?
Morfin güçlü bir narkotik analjeziktir. Tıbbi olarak kullanıldığında ağrı kesici etkisi ön plandadır. Ancak kötüye kullanımı durumunda bağımlılık yapabilir; bu nedenle kontrollü ilaçlar arasında yer alır.
Morfin yan etkileri nelerdir?
En sık görülen yan etkiler: kabızlık, mide bulantısı, uyku hali, baş dönmesi, kaşıntı ve solunum baskılanmasıdır. Uzun süreli kullanımda tolerans ve bağımlılık gelişebilir.
Morfin bağımlılık yapar mı?
Günümüzde ağrı kesici amaçla kullanılan morfin tabletlerinin ve enjeksiyonlarının bağımlılık yapma riski çok düşüktür. Bununla birlikte uzun süreli ve kontrolsüz kullanımda fiziksel ve psikolojik bağımlılık riski taşır. Bu yüzden yalnızca doktor kontrolünde ve reçeteyle kullanılmalıdır.
Morfin ne işe yarar?
Morfin, güçlü bir ağrı kesicidir. Özellikle kanser ağrıları, ameliyat sonrası ağrılar, travma veya kronik ağrılarda kullanılır. Ağrının hem fiziksel hem duygusal bileşenini azaltır.
Morfin hangi durumlarda kullanılır?
Kanser ağrısı, kırık/yanık gibi travmalar, ameliyat sonrası ağrılar, miyokard enfarktüsü, doğum ağrısı, bazı kalp yetmezliği durumlarında ve palyatif bakımda.
FDA (ABD Gıda ve İlaç İdaresi) Onay Tarihçesi
- 1804: Alman eczacı Friedrich Sertürner, afyondan morfini izole etti. Bu, bitkilerden elde edilen ilk alkaloidlerden biridir.
- 1827: Merck şirketi, morfini ticari olarak pazarlamaya başladı.
- 1941: ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), morfin sülfat tabletlerini onayladı. Bu, morfinin FDA tarafından resmen onaylandığı tarihtir.
- 27 Ocak 2010: FDA, morfin sülfat oral çözeltisini, orta ila şiddetli akut ve kronik ağrının tedavisi için onayladı.
- 2 Haziran 2023: FDA, morfin sülfat oral çözeltisi ve tabletlerini, şiddetli ağrının tedavisi için yetişkin ve pediatrik hastalarda onayladı.
Türkiye Ruhsatı
Morfin’in Türkiye’deki ruhsat durumu, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) tarafından kontrol edilmekte olup, “yeşil reçete” veya “kırmızı reçete” kapsamında bulunan kontrollü bir ilaç olarak ruhsatlandırılmıştır.
Terapötik Endikasyonları
- Akut ve şiddetli ağrılar: Kırık, çıkık, yaralanma, uzuvların kopması, ezilmesi, yanıklar, travmalar, miyokard enfartüsü, böbrek taşına bağlı kolikler, penetran ülser ağrıları.
- Kanser ağrıları, metastatik karsinom, terminal hastalıklar: Bu hastalarda morfin uzun süre ve düzenli verilmelidir.
- Postoperatif ağrılar: Hastanın erken harekete geçmesine yardımcı olur.
- Obstetrik analjezi
- Ortopedik ve diagnostik manipülasyonlar
- Akciğer ödemi ve akut sol ventrikül yetmezliği: Morfin korku ve anksiyeteyi gidermesi, oksijen sarfiyatını azaltması ve konjestiyonlu akciğerden kanı periferiye yöneltmesi ile bu durumda dramatik bir iyileşme sağlar. Ancak irritanlara bağlı akciğer ödeminde kullanılmamalıdır.
- Preanestezik medikasyon olarak: Özel bir endikasyon olmadıkça kullanılmamalıdır.
- Kardiyovasküler cerrahide: İnhalasyon anestezikleri ve i.v. olarak verildiğinde kalp indekslerini ve santral venöz ve pulmoner arterial basıncını arttırdığı ve minimal dolaşım rezervi olan hastalarda kullanılabileceği bildirilmiştir.
Geri Ödemesi Var mı?
SGK geri ödemesi bulunmaktadır. Morfia, kırmızı reçete ile satılan bir ilaçtır ve sadece doktor reçetesiyle temin edilebilir.
Fiyat: Morfin HCL 0.01 gr 10 amp 113.62TL, Morfin 0.02 gr 5 amp 79.39 TL, Morfia 15 mg tb 239.88 TL, Morfia 30 mg tb 269.92TL , Morfia 60 mg tb 252.85 TL
Morfia Nedir?
Morfia, Türkiye’de hem hastanelerde hem de SGK kapsamında reçete ile erişilebilen en yaygın oral morfin formudur. Güçlü etkisi ve kontrollü kullanımı sayesinde, özellikle kanser hastalarının yaşam kalitesini artırmada önemli bir yer tutar.
Morfia, orta ila şiddetli akut ve kronik ağrıların tedavisinde endikedir. Kanser hastalarında palyatif amaçla sık kullanılır. Opioid grubundan bir analjezik olup yalnızca doktor reçetesiyle ve kırmızı reçete kapsamında temin edilebilir.
Başlangıç dozu: 15–30 mg, her 4 saatte bir
Direnç Mekanizması
Morfinin uzun süreli kullanımı sonucunda vücut, ilaca karşı tolerans geliştirebilir. Bu durum, aynı etkiyi sağlamak için giderek daha yüksek dozlara ihtiyaç duyulmasına neden olur. Tolerans gelişimi, birkaç mekanizmaya dayanır:
- Opioid reseptörlerinin sayısında azalma
- Reseptör duyarlılığının azalması
- Sinyal iletim yollarında adaptasyon
- Nöroplastik değişiklikler ile merkezi sinir sisteminin ilaca verdiği yanıtın azalması
Bunlara ek olarak, nöropatik ağrı gibi bazı klinik durumlarda opioidler daha az etkili olabilir. Bu durum farmakolojik direncin klinik bir örneğidir.
Emilim
- Morfin oral yolla alındığında, mide ve ince bağırsaktan hızla emilir. Ancak, yüksek ilk geçiş etkisine uğrar; yani karaciğerde metabolize edildiği için biyoyararlanımı düşer.
- Oral biyoyararlanım: Genellikle %20–40 arasındadır.
- Parenteral (enjeksiyon) uygulamalarda bu kayıp yaşanmaz, bu nedenle enjeksiyon yoluyla daha güçlü ve hızlı etki gösterir.
Dağılım
- Morfin, plazma proteinlerine orta derecede bağlanır ve vücut sıvılarına hızla dağılır. Özellikle beyin, omurilik, karaciğer, böbrek ve bağırsak gibi iyi kanlanan organlara geçişi yüksektir.
- Dağılım hacmi: Yaklaşık 3–5 L/kg
- Kan-beyin bariyerini geçebilir, ancak lipofilik opioidlere kıyasla daha yavaş geçer. Bu nedenle etkisi daha geç başlar ama daha uzun sürer.
Metabolizma
- Morfinin metabolizması esas olarak karaciğerde gerçekleşir.
- Enzim sistemi; UDP-glukuronil transferaz (UGT2B7)
- İki ana metabolit oluşur: Morfin-3-glukuronid (M3G) – analjezik etkisi yoktur, bazı nörotoksik etkiler gösterebilir. Morfin-6-glukuronid (M6G) – güçlü analjezik etkiye sahiptir ve morfinin etkisine katkı sağlar. Bu metabolitler özellikle böbrek fonksiyonu bozulmuş hastalarda birikerek toksisiteye neden olabilir.
Atılım
- Morfin ve metabolitleri, ağırlıklı olarak böbrekler yoluyla idrarla atılır.
- %90’dan fazlası ilk 24 saatte idrarla atılır.
- Küçük bir kısmı safra yoluyla dışkıya geçebilir.
- Yarılanma ömrü (t½): Ortalama 2–4 saat (oral); uzatılmış formlarda bu süre daha uzundur.
- M6G metabolitinin yarılanma ömrü daha uzundur ve etkisi daha kalıcıdır.
Doz Aralığı
Oral (Ağızdan Alım) , Kısa Etkili Formlar:
- Başlangıç dozu: 5–30 mg, her 4 saatte bir, ağrıya göre ayarlanır
- Doz aralığı: Genellikle 10–60 mg / doz
- Günlük toplam doz: 60–360 mg (veya daha fazlası, opioid toleransı olan hastalarda)
- Türkiyede Morfia 15 ve Morfia 30 mg tablet şelinde bulunur.
Oral , Uzatılmış Salınımlı Formlar :
- Başlangıç dozu: 15–30 mg, her 12 saatte bir veya günde 1 kez (24 saatte)
- Doz aralığı: 15–200 mg/gün (tek dozda veya bölünmüş dozda)
- Kronik ağrıda titrasyon yapılmalıdır.
- Morfia CR 15, 30 ,60, 100 mg 20 tablet olarak ülkemizde bulunmaktadır.
Enjeksiyon (IV, IM, SC):
- 2–10 mg her 4 saatte bir, yavaş infüzyon IV.
- Titrasyonla artırılabilir.
- İntramüsküler (IM) veya Subkutan (SC): 5–20 mg her 4 saatte bir
Pediatrik Dozlar:
- Kilo başına mg (örn. 0.1–0.2 mg/kg) esas alınarak hesaplanır.
- Çocuk hastalarda doz ve izlem özel dikkatle yapılmalıdır.
Opioid-naif hastalarda düşük dozla başlanmalı, doz yavaşça artırılmalıdır.
Toleranslı hastalarda daha yüksek dozlar gerekebilir.
Böbrek ve karaciğer yetmezliğinde doz ayarlaması gerekebilir.
Yaşlı hastalarda başlangıç dozu genellikle daha düşüktür.
İlaç Etkileşimleri
- Merkezi Sinir Sistemi Depresanlarıyla Birlikte Kullanım: Morfin, diğer sedatif ilaçlarla sinerjik şekilde solunum depresyonu yapabilir. Solunum yavaşlaması, bilinç bulanıklığı, koma görülebilir. Benzodiazepinler (örn. diazepam, lorazepam), Barbitüratlar (fenobarbital), Antipsikotikler, Uyku ilaçları (zopiklon, zolpidem), Alkol
- Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOİ): MAO inhibitörleri ile birlikte kullanıldığında şiddetli sedasyon, hipotansiyon, deliryum ve hatta serotonin sendromu riski ortaya çıkabilir. Selegilin, fenelzin. MAOİ kesildikten sonra en az 14 gün geçmeden morfin başlanmamalıdır.
- CYP450 Enzim İndükleyici veya İnhibitörleri: Morfinin metabolizması esas olarak karaciğer faz 2 enzimleriyle (UGT2B7) olur, ancak dolaylı olarak CYP enzim sistemini etkileyen ilaçlar da etkileşim yaratabilir. Ketokonazol, klaritromisin, morfin düzeylerini artırabilir. Rifampin, karbamazepin, fenitoin, morfinin etkinliğini azaltabilir.
- Serotonerjik İlaçlarla Kombinasyon: Morfin, serotonerjik aktiviteyi dolaylı olarak artırabilir. Serotonin düzeyini yükselten ilaçlarla birlikte kullanıldığında serotonin sendromu riski doğabilir. SSRI’lar (fluoksetin, sertralin), SNRI’lar (duloksetin), tramadol
- Kas Gevşeticiler ve Antikolinerjiklerle Etkileşim: Morfin, antikolinerjik ilaçlarla birlikte kullanıldığında idrar retansiyonu, şiddetli kabızlık, karın şişliği gibi gastrointestinal komplikasyonlar yaratabilir.
- Antihipertansif İlaçlarla Kombinasyon: Morfin, vazodilatasyon yaparak kan basıncını düşürebilir. Diüretikler ve antihipertansiflerle birlikte kullanımı hipotansiyon riskini artırabilir.
- Nalokson ve Diğer Opioid Antagonistleri: Nalokson ve naltrekson gibi maddeler, morfinin etkisini hızla ve tamamen bloke eder. Acil aşırı doz müdahalesinde kullanılırlar, ancak yoksunluk semptomlarını tetikleyebilirler.
- Morfin tedavisi alan hastalarda tüm eş zamanlı ilaç kullanımı dikkatle gözden geçirilmeli, özellikle merkezi sinir sistemi depresyonu yapabilecek kombinasyonlardan kaçınılmalı veya doz ayarlaması yapılmalıdır.
Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
- Solunum Baskılanması Riski : Morfin merkezi sinir sistemi üzerinde baskılayıcı etki yapar. Özellikle yüksek dozlarda veya opioid-naif bireylerde solunum depresyonu gelişebilir. Astım, KOAH, uyku apnesi gibi solunum hastalıklarında dikkatle kullanılmalıdır.
- Sedasyon ve Bilinç Değişiklikleri: Yorgunluk, uyku hali, baş dönmesi ve zaman zaman bilinç bulanıklığı görülebilir. Araç ve makine kullanımı gibi dikkat gerektiren işlerde kullanılmadan önce hekim onayı alınmalıdır.
- Tolerans ve Bağımlılık Riski: Uzun süreli kullanımda fizyolojik tolerans gelişebilir; aynı etki için daha yüksek dozlar gerekebilir. Ayrıca psikolojik veya fiziksel bağımlılık riski mevcuttur. Bu nedenle hekim kontrolü dışında kullanım kesinlikle önerilmez.
- Kabızlık: Morfin, bağırsak hareketlerini yavaşlatarak ciddi kabızlığa yol açabilir. Tedavi süresince laksatif desteği düşünülmeli, sıvı ve lif alımı artırılmalıdır.
- Böbrek ve Karaciğer Yetmezliği: Morfin ve aktif metabolitleri (özellikle M6G), böbrekler aracılığıyla atıldığından, renal yetmezlikte birikerek toksisite riski doğurur. Karaciğer hastalarında da metabolizma yavaşlayabilir. Bu durumlarda doz azaltımı veya ilaç değişikliği düşünülmelidir.
- İlaç Etkileşimleri: Morfin, diğer depresan ilaçlarla (benzodiazepinler, alkol, antipsikotikler) birlikte kullanıldığında sinerjik etkiyle solunum baskısı artabilir. Ayrıca CYP enzimlerini etkileyen ilaçlar, morfinin etkisini artırabilir veya azaltabilir.
- Gebelik ve Emzirme: Morfin plasentayı geçer ve fetüste solunum depresyonu riski oluşturabilir. Uzun süreli kullanımda yenidoğanda yoksunluk sendromu gelişebilir. Emzirme döneminde sütle geçişi nedeniyle dikkatli olunmalıdır.
- Yaşlı Hastalar: Yaşlı bireylerde morfinin etkisi daha belirgin olabilir. Düşük dozla başlanmalı ve hastalar yakından izlenmelidir.
- Baş Ağrısı ve Psikojenik Ağrılar: Morfin, non-organik kaynaklı ağrılarda, özellikle kronik baş ağrısı gibi durumlarda etkisiz olabilir ve gereksiz bağımlılık riski taşır. Bu tür ağrılarda dikkatle değerlendirilmelidir.
- Doz Aşımı Riski: Doz aşımı durumunda ciddi solunum yetmezliği, hipotansiyon, bilinç kaybı ve ölüm görülebilir. Nalokson gibi opioid antagonistleri acil tedavide kullanılmalıdır.
Yan Etkiler
- Kabızlık (konstipasyon) %40–90
- Mide bulantısı%20–40
- Kusma %15–30
- Uyuklama / Sedasyon%20–60
- Baş dönmesi%10–20
- Baş ağrısı%5–15
- Kaşıntı %5–15
- Terleme artışı %5–10
- İdrar yapmada zorluk (üriner retansiyon) %5–10
- Ağız kuruluğu %10–20
- Eufori (keyif hali)%5–15
- Disfori (rahatsızlık hissi, huzursuzluk) %1–5
- Solunum depresyonu<%5 (yüksek dozlarda veya opioid-naif hastalarda)
- Tolerans gelişimi%>50 (uzun süreli kullanımda)
- Bağımlılık ve yoksunluk semptomları <%10 (doz ve sürece bağlı olarak artabilir)
- Hipotansiyon (tansiyon düşüklüğü) %5–10
- Bradikardi (nabız düşüklüğü)%<5
- Bilinç değişiklikleri / konfüzyon %5–10 (özellikle yaşlılarda)
- Solunum yollarında sekresyon artışı %<5
- Miyozis (göz bebeklerinde küçülme) %>80 (klasik opioid etkisi)
- Hormon düzeylerinde değişiklikler (örneğin testosteron azalması)%5–15
- Bacaklarda huzursuzluk / kas spazmları %1–5
- Nadir alerjik reaksiyonlar (ürtiker, anafilaksi) <%1
