Oturmak, Sigara İçmek Kadar Zararlı Mı?

2012 yılından beri, uzun süre oturmanın sigara içmek kadar zararlı olduğuna dair çok sayıda haber ve demeç medyada yer aldı. Hatta online bir tarama yapıldığında "sitting is the new smoking" (oturmak, yeni sigaradır) başlıklı İngilizce olarak yazılmış 300'e yakın haber bulunmakta. Hızlı bir Google taramasında, bu konuda yapılmış birçok Türkçe haberi de hemen görebilirsiniz. Peki gerçekten oturmak, sağlığımız için sigara içmek kadar zararlı mı?.. Sonuçları Kasım 2018'de American Journal of Public Health dergisinde açıklanan, ve Kanada, Avustralya ve ABD'li bilim insanlarının yaptıkları bir araştırmaya göre, uzun süre oturmanın sağlık üzerine zararları, sigaranın zararlarıyla kıyaslanamayacak düzeydedir; sigaranın oluşturduğu hastalık riski, uzun süre oturmanın veya sedanter (hareketsiz) yaşamın, 10 katı kadardır.

Bu durumun tek istisnası, günde 8 saatten fazla oturan insanlarda neredeyse iki katına çıkan tip-2 diyabet riskidir. Sigara da diyabet (şeker hastalığı) için bir risk faktörü olmakla birlikte, oturmak diyabet için daha büyük bir risk faktörüdür.

Yakın Geçmişte, Oturmanın Sağlık Riskleri Mi Anlatılmaya Yoksa Sigara mı Aklanmaya Çalışıldı?

• Herhangi bir sigara içme seviyesi, herhangi bir nedenden ötürü ölme riskini, yaklaşık % 180 oranında artırırken, uzun süre oturma için bu oran % 25'tir. Bu nedenle oturma ve sigara içmenin sağlık sonuçlarının doğrudan karşılaştırılması, artık önerilmemektedir.
• Bu konuda yapılmış en yeni, geniş kapsamlı araştırmalardan biri (meta-analiz), oturmanın tüm nedenlere bağlı ölüm riskini 1,2 kat artırdığını rapor etmektedir. Buna karşın sigara içenlerin, sigara içmeyenlere kıyasla tüm nedenlerden kaynaklanan ölüm riski, erkekler için 2,8 ve kadınlar için 2,7 kat fazla bulundu. Günde 40 adetten fazla sigara içen ağır sigara içicilerinde bu risk, erkekler için 4 ve kadınlar için 4.4 kat artmaktadır.
• Yoğun bir şekilde sigara içen kişilerle içmeyenler kıyaslandığında, sigara içiciliği yıllık her 100 bin kişide fazladan 2000 kişinin ölümüne neden olurken; en düşük ve en yüksek oturma süreleri olan kişiler karşılaştırıldığında, fazla oturmak yıllık her 100 bin kişi için fazladan 190 ölüme neden olmakta.

O halde, mevcut bilimsel kanıtlar eşliğinde değerlendirildiğinde, uzun süre oturmak veya hareketsiz bir yaşam tarzı, elbette bazı sağlık riskleri barındırmaktadır, fakat bu sağlık riskleri sigara ile karşılaştırılamayacak düzeydedir. Oturmanın sağlık risklerine dair bilimsel kanıtların abartılması, dolaylı olarak sigaranın olduğundan daha az zararlı gibi gözükmesine neden olmaktadır.

Oturmanın sağlık risklerinin, sigara ile özdeşleştirilerek abartıldığı haberler, İngilizce kaynaklarda 2012'den 2016'ya kadar 12 kat artmıştır. Bu haberler, Time dergisi ve Mayo Clinic Health Letter gibi saygın klinik kurumlara bağlı olanlar gibi en üst düzey yayınlar da dahil olmak üzere tüm medya organlarında göründü.

Araştırma ekibine göre sadece 2012 yılında sigara ilişkili hastalıkların global maliyeti 467 milyar dolar idi ve 21. yüzyılda, 1 milyardan fazla insan, sigaraya bağlı yaşamını kaybedecek.

Yine de Uzun Süre Oturmanın Sağlık Risklerini Anlamak Gerekli

54 ülkeden 1,2 milyon insan üzerinde yapılan bir araştırma, oturmanın, tüm nedenlere bağlı ölümlerin % 3,8'i ile ilişkili olduğu görüldü. Bir meta-analiz, tip 2 diyabet riskinin, günde 4 saatten az oturanlar ile 8 saatten fazla oturan karşılaştırıldığında, fazla oturanlarda neredeyse iki kat daha yüksek olduğunu gösterdi.

Ayrıca oturmanın, kalp-damar hastalıkları riskini 1,2 kat ve bu hastalıklara bağlı mortalite (yaşam kaybı) riskini 1,1 kat artırdığı gösterildi.

Araştırmacılar ayrıca oturmanın artan depresyon riski ile bağlantılı olduğunu göstermektedir.

Buna ek olarak, bir milyondan fazla kişiyi kapsayan bir çalışmada, televizyon seyretme süresi de dahil olmak üzere uzun süreli günlük oturma süreleri ile düşük düzeyde fiziksel aktiviteye sahip kişilerde, tüm nedenlere bağlı ölüm riskinin anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulundu. Bu çalışmada uzun oturmanın risklerinin her gün 60 ila 75 dakika arasında orta dereceli ve şiddetli egzersizle dengelenebildiği gösterilse de, uzun süre televizyon izlemenin sağlık riskleri egzersiz ile zayıflatmamıştır.

Sonuç

Bu kapsamlı araştırmanın sonuçlarına göre, oturma ve sigara içmenin farklı risk düzeylerine sahip farklı davranışlar olduğu açıktır. Vallance ve arkadaşları tarafından yapılan ve yazımızın konusu olan araştırma sonuçlarından sonra, "Oturmak, sigara içmek kadar zararlı mı?" sorusuna artık direkt "Hayır" cevabını verebiliriz. Bu, ne oturmayı ne de sigarayı aklamaz, ama oturma ile sigaranın zararlarının karşılaştırılamayacağı anlamına gelir.

Bu tartışma aslında sigara ve obezite arasında olmalı idi, çünkü sağlık riskleri sigara ile karşılaştırılabilecek durum obezitedir! Obezitenin şimdi olmasa bile 2030'lara gelindiğinde, dünya genelinde sigara kadar büyük bir sağlık sorunu haline geleceği öngörülmektedir. “Bilimsel topluma ayrıca, halka açık ve doğru mesajlar iletme ve pozisyonlarını ya da bulgularını destekleyen duygusallaştırılmış başlıklardan kaçınma çabalarını da almalı.”