PSMA-PET Nedir? Prostat Kanseri Yayılımı için Neden En İyi Görüntüleme Yöntemidir?

Kanser tanısı, yayılımının tespit edilmesi ve tedaviye yanıtın belirlenmesi için günümüzde kullanılan en faydalı görüntüleme yöntemi PET-BT'dir. Bu yöntemin yeni bir formu PSMA-PET olarak adlandırılmaktadır ve kullanılan "özel görüntüleme maddesi" ile prostat kanseri hücreleri, bilinen diğer tüm yöntemlerden çok daha doğru ve hassas bir şekilde tespit edilmektedir.

PSMA-PET FDA Onayı

1 Aralık 2020'de FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi), prostat kanserli erkeklerin PET görüntülemesinde kullanılmak üzere radyoaktif izleyici Gallium (Ga) 68 PSMA-11'i onayladı. Onay kapsamında, izleyici vücudun diğer bölgelerine yayıldığından şüphelenilen prostat kanseri için PET görüntülemede kullanılabilir. Ga 68 PSMA-PET, prostat kanseri için başarılı bir şekilde tedavi edilmiş ancak yüksek PSA seviyeleri nedeniyle hastalıklarının geri döndüğünden şüphelenilen erkeklerde de kullanılabilir.

Mevcut görüntüleme yöntemlerinin prostat kanserinde zayıf kalması, hastalığın yayılımını tahmin etmeyi, dolayısı ile başarılı tedaviyi zorlaştırmaktadır. Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve kemik sintigrafisi gibi standart görüntüleme yöntemleri prostat kanseri metastazlarını göstermede yetersiz kalmaktadır.

Kanser alanında günümüzde en iyi görüntüleme yöntemi olarak kabul edilen standart PET-BT dahi prostat kanserini değerlendirmede başarılı değildir. Bunun nedeni standart PET-BT yönteminde glikoz yani şeker kullanılması ve prostat kanser hücrelerinin şekeri az kullanmasıdır. Bu yüzden, klasik PET-BT görüntüleme prostat kanserinde tercih edilmez. Ancak PSMA-PET isimli yeni geliştirilen bir moleküler görüntüleme yöntemi, prostat kanserini göstermede oldukça başarılı bulunmuştur.

PSMA-PET Nasıl Çalışır?

PSMA-PET, prostat kanseri hücrelerinin üzerinde bulunan "Prostat Spesifik Membran Antijeni" (PSMA) isimli bir proteinden faydalanarak, o proteini yakalayan ve görüntüleyen bir yöntemdir.

Bu yeni yöntem için, PSMA’ya bağlanan antikor ve Galyum-68 adlı radyoaktif bir maddenin birleşiminden oluşan molekül geliştirilmiştir. Antikor PSMA’ya bağlanır, antikora bağlı Galyum-68 ise metastaz yapmış prostat kanseri hücrelerini PET cihazı ile görüntülenmesini sağlar. Böylelikle vücuda yayılım göstermiş prostat kanseri hücreleri çok daha iyi saptanabilir.

PSMA-PET Örneği

Görüntünün kaynağı Nükleer Tıp Uzmanı Prof. Dr. Akın Yıldız ve açıklaması: PSMA PET-BT'nin lenf bezi metastazlarını saptamasında duyarlılığı %80, özgüllüğü %97'dir. Alan dışı lenf nodu metastazlarının cerrahi ve radyoterapi gibi ana prostat kanseri tedavileri öncesi doğru bir şekilde belirlenmesi çok önemlidir. Çünkü, standart cerrahi ve radyoterapi alanlarına, uzak lenf nodları dahil edilememektedir. Alan dışı lenf nodlarının büyük çoğunluğu paraaortal, pararektal, paravezikal, preasetabular, presakral ve inguinal bölgelerde bulunur. En sık metastatik lenf nodları internal iliak %25, para-aortik %14, presakral %16 oranında görülür. Bu nedenle özellikle yüksek riskli prostat kanseri hastaları için kurtarma amaçlı pelvik ışınlamada PSMA PET-BT yapılmaksızın standart ışın tedavi planı uygulanması yetersiz görünmektedir. 68Ga-PSMA PET-BT tarafından saptanamayan nodal metastazların ortalama boyutu 4 mm olup boyuta göre değerlendiren görüntüleme yöntemlerinden (sınır 8 mm) oldukça başarılıdır. Metastatik lenf nodlarını saptamada PSMA-PET-BT diffüzyon MR'a göre de üstündür.

İleri Evre Prostat Kanserinde PSMA-PET ile Atom Tedavileri

Günümüzde, 4. evre (metastaz yapmış) prostat kanserinde Galyum 68 PSMA PET, hem görüntüleme hem tedavi amacıyla kullanılabiliyor. Bu amaçla Lutesyum ve Aktinyum tedavileri adında 2 yöntem mevcuttur.

Aşağıda, Aktinyum tedavisinin etki mekanizması gösterilmektedir:

Şeklin açıklaması: Prostat kanser hücreleri, çoğu zaman yüzeylerinde fazla miktarda prostat spesifik membran antijeni (PSMA) bulundurur. Bu PSMA'ya bağlanan galyum-68 adlı küçük taşıyıcı moleküllere aynı zamanda kanser hücrelerini öldürücü radyoaktif madde de bağlanmıştır. Böylelikle kanser hücreleri hem bulunup görüntülenir hem de radyoaktif madde ile öldürülür. Yukarıda, PSMA yönünden pozitif prostat kanseri hücresine kısa mesafeli alfa dalgaları yayan Aktinyum-225 adlı radyoaktif madde bağlanması resmedilmiştir ve bu uygulama 225Ac-PSMA olarak adlandırılmıştır.