Telomer koruyucu mekanizmaların ortadan kaldırılması kemoterapinin gücünü artırabilir mi?

Kromozomlarımızın uçlarında bulunan ve hücrenin ne kadar süre bölüneceğine karar veren özelleşmiş bölümlere telomer adı verilir. Telomerlerin yaşlanma ve kanserle olan ilişkisi uzun yıllardır incelenmektedir. Salk Enstitüsünde yapılan bir araştırmaya göre telomerlerin programlı hücre ölümünde önemli bir role sahip olduğu ve bunun tümör oluşumunu engellediği keşfedilmiştir.

Hücrelerimiz bölünerek çoğalırlar ve bu sürece mitoz adı verilir. Her bölünmede hücrelerin telomerleri kısalır. Bir süre sonra telomerlerin boyu kritik seviyeye gelir ve hücre bölünmesi durur. Bu kansere karşı doğal bir bariyerdir. Stabil bir genetik yapıya sahip olmayan ve genetik yapısı zarar görmüş hücrelerin çoğalması böylelikle engellenmiş olur. Kanser hücreleri bu bariyeri, telomerlerini koruyacak bir mekanizma geliştirdiklerinden dolayı kolaylıkla aşarlar ve bölünmeye devam ederler. Araştırma ekibine göre hücrelerin bölünmesi ne kadar uzun sürerse, hücre o kadar krize doğru yaklaşır ve programlı hücre ölümüne doğru gider. Normal bir mitoz bölünmenin süresi 30-45 dakikadır ve bu süre 2 saati geçtiğinde hücreler krize girmeye başlar. Bu doğal kriz döneminde hücrenin telomerlerini koruyan protein inaktif hale gelerek DNA hasarı sinyali gönderir ve hücreler kendilerini parçalamaya başlar. Bu çalışmada hücreler gerçek zamanlı görüntülenerek bölünmeleri gözlemlenmiş ve sonuç olarak uzun mitoz sürelerine sahip hücrelerin krize girdiği, telomer koruyan proteinlerini kaybettikleri ve kendilerini parçalayacak programı başlattıkları gözlemlenmiştir.

Taxol gibi ilaçlar kanseri durdurmak için mitozu hedef alırlar. Araştırmacıların hipotezine göre telomerlerin korunmasını engellemek, taxol gibi mitoz inhibitorlerinin etkisini artırabilir. Ayrıca, telomerlerin hücre ölümündeki rolünün anlaşılması yeni nesil tedavilerin önünü açabilir.

Bu çalışma dünyanın en prestijli bilim dergilerinden olan Nature’da 24 haziran 2015 tarihinde yayınlanmıştır. Daha detaylı bilgi almak için kaynak bölümündeki makaleye başvurabilirsiniz.

Anahtar kelimeler: telomer, kemoterapi, kemoterapi direnci, kanser, programlı hücre ölümü, mitoz, taksanlar.