Ürostomi Nedir? Ameliyatı Nasıl Yapılır? Torbasının Bakımı
Ürostomi, cerrahın, cerrahi operasyon ile karın duvarında oluşturduğu bir açıklıktır. Bu açıklık, idrarın, direkt olarak mesaneden dışarı alınmasını sağlar. Mesane kanseri veya mesaneyi etkileyen diğer problemlerin bir sonucu olarak ürostomi gerekebilir.
Ürostomi Nedir?
Ürostomi, ameliyat ile idrarı boşaltmak için karında açılan bir açıklıktır. Ürostomide, idrarın atılması için genelde stoma adı verilen bir açıklık kullanılır. Cerrahlar stomayı göbek altı veya çevresinde oluştururlar.
Ürostomi stoması (açıklığı) nemli ve parlak, yuvarlak veya oval olmaktadır. Sinir uçları olmadığı için stomanın kendisi herhangi bir ağrı veya rahatsızlığa neden olmaz. Kişinin idrarı stomadan cilde çıkar, bu nedenle idrarı toplamak için bir torbaya ihtiyaç duyulur.
Aşağıda, ürostomi açılmasında en sık kullanılan inkontian (vücudun dışında toplanan idrarla kesintisiz akış) diversiyon yöntemi resmedilmiştir.
Standart Ürostomi
İnkontinan diversiyonu olarak da adlandırılan standart veya geleneksel ürostomi, idrar toplamak için ileal (ince bağırsaktan oluşturulan) bir kanal kullanır. İleal kanal, cerrahın ince bağırsağın küçük bir kısmını kullanarak oluşturduğu kesedir.
Cerrah, ileal kanal oluşturmak için aşağıdaki adımları gerçekleştirecektir:
- İleum adı verilen ince bağırsağın 15 – 20 cm’lik bir kısmını çıkarır.
- Daha sonra ileumun geri kalanını kalın bağırsağa bağlar.
- Üreterleri mesaneden ayırır ve onları ileumu çıkardığı kısma tutturur.
- Daha sonra ileum parçasının bir ucunu karın duvarının önüne bağlar ve stoma oluşturur.
- İdrarı vücudun içinde tutan bir kese yapmak için diğer ucunu da kapalı olarak diker.
- Hastanın idrarını toplamak için bir toplama torbası takması gerekecektir.
Cerrah bu işlem sırasında mesaneyi çıkarabilir veya çıkarmayabilir; bunun gerekliliği, altta yatan hastalığa bağlıdır.
Kontinan Diversiyon
Kontinan (idrar vücutta toplanır ve gerektiğinde boşaltılır) diversiyon ayrıca bir kese oluşturulmasını içermektedir. Ancak inkontinan diversiyonun aksine, kesenin iki valfi (kapakçığı) vardır. Valflerden biri idrarın böbreklere geri dönmesini önlerken, diğeri, kişi onu çıkarmak için stomaya bir kateter yerleştirene kadar idrarı kesenin içinde tutar.
Kişinin keseyi günde yaklaşık dört veya beş kez bir kateter (küçük plastik boru) ile boşaltması gerekmektedir.
Farklı türlerde keseler vardır;
- Kock kese: Cerrah, ince bağırsağın ucunu kullanarak kese, valfler ve çıkışı oluşturur.
- Indiana kese: Cerrah keseyi kalın bağırsaktan ve çıkışı ince bağırsaktan yapar. İnce bağırsak ve kolon arasındaki birleşme yerinde doğal olarak bulunan ileoçekal valfi kullanır.
- Mitrofanoff prosedürü: Cerrah, keseyi mesaneden, kalın veya ince bağırsaklardan veya her ikisinin bir kombinasyonundan yapar. Çıkışı yapmak için apandisi, fallop tüpünü veya üreterin bir kısmını kullanır.
- İleal yeni mesane: Cerrah, ince bağırsaktan bir kese oluşturur ve normal olarak vücuttan çıkması için üretraya bağlar. Ancak, kişi idrara çıkma dürtüsünü yaşamayacağı için bir plana ihtiyaç duyacaktır.
Ürostomi Neden Gerekli?
Bir kişinin mesanesi hasar görmüşse veya cerrahi olarak alınmış ise ürostomiye ihtiyacı olabilir. Ürostomi gerektirebilecek bazı faktörler veya koşullar şunları içermektedir;
- Mesane kanseri: En sık mesane kanseri ameliyatı sebebi ile ürostomiye ihtiyaç duyulur
- Nörolojik işlev bozukluğu
- Konjenital anomali
- Kronik mesane iltihabı
Bir kişinin ürostomiye ihtiyaç duymasının diğer nedenleri arasında omurilik yaralanması ve kronik mesane enfeksiyonu da bulunmaktadır.
Bazı çocuklar da idrarın böbreklere geri döndüğü bir idrar yolu sorununa neden olan doğuştan bir anomali nedeniyle ürostomiye ihtiyaç duyabilir. Çocuklar, spina bifida ile doğarlarsa da ürostomiye ihtiyaç duyabilirler. Bu, omurga ve omuriliğin gerektiği gibi gelişmemesi ve omuriliğin açığa çıkmasına ve korunmasız kalmasına neden olmaktadır.
Ürostomi Ameliyatı
İşlemden önce kişi, doktor, cerrah veya tedavi ekibinden gelen tüm talimatları izlemelidir. Bu kişiler, operasyona gidecek kişiye, yemek yemeyi veya bir şeyler içmeyi ne zaman durduracağı konusunda, hangi ilaçların ne zaman alınacağı, ameliyat için nereye gidileceği vb. dahil olmak üzere nasıl hazırlanılacağı konusunda özel olarak rehberlik sağlayacaklardır.
Ürostomi Ameliyatı Esnasında
Kişi geldiğinde, cerrahi ekip hazırlıklara başlayacaktır. Hazırlığın bir kısmı, stoma yapmak için en iyi yerin seçilmesi adına karın muayenesini içerecektir. Ameliyat ekibi hazır olduğunda, doktor kesi yapmadan önce kişiye genel anestezi verilir ve ameliyata devam edilir.
Ürostomi Ameliyatı Sonrası İyileşme
Kişinin hastanede kaldığı süre boyunca, sağlık ekibi torba değişimi ve stoma bakımının nasıl yapılacağını gösterecektir. Hastaneden sonra kişinin iyileşmeye süreci kendi evinde devam edecektir. Stomanın nihai boyutuna ulaşması yaklaşık 6-8 hafta sürebilir. Kişi, normal faaliyetlerine ne zaman döneceği konusunda uzman ile görüşmelidir.
Ürostomi Torbası Bakımı Nasıl Yapılır?
Sağlık ekibi, evde çantasına ve stomasına nasıl bakım yapması ve bakması gerektiğini konusunda kişiyi bilgilendirecektir. Hastanede yüz yüze talimatlar verebilir ve kişi bu talimatlar doğrultusunda evine gönderebilir. Kişi stoma ve torba bakımını yaparken bu talimatlarını izlemelidir.
Ürostomi Torbasının Boşaltılması
Çoğu durumda, kişi poşeti üçte bir ile yarısı dolu olduğunda boşaltmalıdır. Bu her 2-4 saatte bir olabilir. Sızıntıyı önleyen çoğu stoma pastası, 3-7 gün bozulmadan kalır. Bu stoma pastaları bozulduğunda, yeni bir torba gerekir.
Ürostomi Torbasının Değiştirilmesi
Kişinin, kullanılan markaya bağlı olarak, birkaç günde bir torbanın kendisini değiştirmesi gerekecektir. Bazıları günlük, bazıları ise 3 günde bir değiştirilmelidir. Kişi, torbayı yerinde tutmaya yardımcı olması için bant veya özel bir kemer kullanabilir. Kişinin hangi yöntemi kullanacağı kendi kişisel tercihidir.
Stoma Bakımı
Kişi, stoma bölgesini aşağıdakilere dikkat ederek koruyabilir;
- Doğru boyutta torbaya sahip olmak
- Torba sistemini düzenli olarak değiştirerek
- Cildini su kullanarak temizleyerek ve kurulayarak
- Hassasiyetleri, tahrişi ve alerjileri izleyerek
Bariyerin iyi yapışmasına yardımcı olmak için kesenin altının da tıraş edilmesi gerekebilir.
Kişi kan lekeleri fark ederse, endişelenmemelidir. Stoma çevresindeki deri hassas olabilir ve stomanın etrafını temizlemek stomayı tahriş edebilir. Bu da küçük kanamalara neden olabilir. Ancak kanama hızla durmazsa, kişi bir doktor veya stoma hemşiresine haber vermelidir.
Ürostomi Torbası ile Yaşamak
Ürostomi torbaları giysilerin altına güvenli ve gizli bir şekilde oturmalıdır. Birkaç farklı marka ve kalıp vardır, bu nedenle kişi, kendisi için en uygun torbayı bulmak adına bir hemşire veya sağlık ekibinin bir üyesinden yardım almalıdır. Ürostomi torba sistemi, kişinin yaşam kalitesini mümkün olduğu kadar az bozmalıdır.
Kişinin ürostomi torbasıyla yaşarken akılda tutması gereken bazı şeyler şunlardır;
- İş: Olası bir ağır kaldırma durumu veya istisnai bir durum olmadıkça, kişinin iş hayatı etkilenmez.
- Sosyal ve cinsel yaşam: Her zamanki sosyal etkileşimlerini sürdürebilir, flört edebilir, eğer altta yatan hastalığı sebebi ile bir sakınca yoksa hamile kalabilir ve cinsel faaliyetlerde bulunabilirler.
- Giyim: Ameliyattan önce nasıl giyiniyorsa bu şekilde giyinmeye devam edebilir.
- Diyet: Belli başlı özel diyetler bir fark yaratmasa da bazı uzmanlar böbrek problemlerini önlemeye yardımcı olmak için günlük 8-10 bardak su içilmesini önermektedir.
- Spor ve aktiviteler: Keseli veya kesesiz duş alabilir, kısıtlama olmaksızın seyahat edebilir ve çoğu spora katılabilir, ancak yakın temaslı bir spor yaparken dikkatli olmalıdırlar.
- Uyku: Daha fazla idrar toplayan ve kişinin kesintisiz uyumasını sağlayan gece drenaj sistemini kullanabilirler.
Stoma / Ostomi için Destek Alın
Ürostomi ameliyatları üroloji uzmanı cerrahlar tarafından uygulanır. Cerrahınız ve üroloji ekibi, stoma bakımıiçin en önemli destekçileriniz olacaktır.
Ülkemizde Yara, Ostomi ve İnkontinans Hemşireleri Derneği, kişinin yara, ostomi ve inkontinans hemşiresi bulmasına yardımcı olabilir. Ayrıca her yıl ekim ayının bir günü “Dünya Ostomililer Günü” olarak kutlanmaktadır. Kişiler bu özel gün kapsamında düzenlenen etkinlikler ile ostomilili kişiler ile tanışabilir ve destek alabilirler. Ayrıca bu etkinlikler toplumun ve ostomilili kişilerin bilinçlenmesi açısından da önem taşımaktadır.
Doktora Ne Zaman Başvurmalı
Aşağıdaki durumlarda kişiler doktora başvurabilir;
- Stoma çevresinde durmayan kanama
- İdrar yolu enfeksiyonu veya cilt enfeksiyonu gibi enfeksiyon belirtileri
- Stoma çevresinde döküntü gibi alerjik reaksiyonlar
- Stomadan bağırsak içeriğinin fıtıklaşması
Kişi başka nedenlerle doktora gitmek isteyebilir. Ancak çoğu zaman, hemşire veya başka bir sağlık personeli soruları yanıtlamaya ve destek sağlamaya yardımcı olacaktır.
Ürostomi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- Ürostominin üreterostomiden farkı nedir?
Üreterostomi, bir ürostomi türüdür. Üreterostomide, cerrah üreteri doğrudan stomaya bağlar ve diğer ürostomi tiplerinde olduğu gibi herhangi bir iç kese veya kanal kullanmaz.
- Ürostominin üretrostomiden farkı nedir?
Her ikisi de idrarı yönlendirmek için yapılan cerrahi prosedürlerdir. Ancak üretrostomide cerrah üretrada bir açıklık oluşturur (üretra, mesane sonrası idrar kanalıdır).
- Ürostominin kolostomiden nasıl farklıdır?
Ürostomi, idrarın zarar görmüş, kusurlu bir mesaneden veya bağırsaktan oluşurulan yeni bir keseden geçmesini sağlarken, kolostomi, dışkının kolonun bir kısmından geçmesini içerir. Cerrah, kolonun hasarlı bir bölümünden dışkının geçirilmesi için kolonun bir kısmını ayırır ve dışkı toplamak için karına bir kese bağlarlar.
Özet
Ürostomi, cerrahın karında bir stoma oluşturduğu ve idrarı mesaneden uzaklaştırdığı bir cerrahi uygulamadır. İdrar stomadan geçer ve kişinin daha sonra gerektiğinde boşaltabildiği ürostomi torbasına dolar. Kişinin bu ameliyat sonrası iyileşmesi için zamana ihtiyacı olacaktır, ancak kişiler işlem sonra normal faaliyetlerine devam edebilirler. Sistemdeki malzemeleri düzenli olarak değiştirmeleri ve stomalarına bakım sağlamaları gerekecek. Desteğe ihtiyacı olan kişiler, farklı kuruluşlarla iletişime geçebilirler.
