Kolesterol Değerleri HDL, LDL, Trigliserid Nedir? Yaşa Göre Düzeyleri Ne Olmalı?

HDL, LDL, Trigliserid Nedir?

Kalp-damar sağlığı, kolesterol düzeyleri ile yakından ilgilidir. Kolesterol, vücudumuz tarafından üretilen ve bazı gıdalarda bulunan yağ molekülleridir. Kolesteroller, vücudun düzgün çalışması için gereklidir. Ancak çok fazla olduğunda da, kalp krizi ve inme/felç riskini arttırmaktadır. Çünkü vücut tarafından kullanılmayan ekstra kolesteroller kan damarı duvarlarında birikerek, tıkanmalara neden olmaktadır.

Kolesterol, kan dolaşımına katılarak hücrelerimize enerji sağlar. Trigliserid ise kanda enerji kaynağı olarak bulunan bir yağ türüdür. Vücut, enerjiye ihtiyaç duyduğunda trigliseridleri parçalayarak enerji üretir.

Yazımızın başında vurgulayalım, yemeklerle aldığımız yağ, kan kolesterol düzeyinin ana belirleyicisi değildir; yani yağlı yemek tüketen bir kişinin kan kolesterol düzeyleri illa yüksek/düzensiz olmak zorunda değil. Kişinin obez olması, karaciğerde alkolsüz yağlanmaya sahip olması, kolesterol düzeylerinin yüksek olacağına dair daha isabetli göstergelerdir.

Kanda ölçülen toplam kolesterol seviyesi, düşük yoğunluklu lipoproteinlerden (LDL), yüksek yoğunluklu lipoproteinlerden (HDL) ve çok düşük yoğunluklu lipoproteinlerden (VLDL) oluşur. Kanda trigliserid seviyeleri de bu toplamın önemli bir parçasıdır.

LDL kolesterol, "kötü" olarak bilinir. LDL, kan damarlarını tıkayıcı özelliktedir ve kalp krizi riskini arttırır. HDL ise, "iyi" kolesterol olarak bilinir. HDL’nin yüksek düzeylerde olması kalp krizini riskini azaltır. Toplam kolesterolü oluşturanlardan biri de VLDL’dir. VLDL’de tıpkı LDL gibi damarlarda birikici özellik göstermektedir. LDL’den farkı ise yapısında kolesterolden daha çok trigliserid adı verilen damarlarda birikici özellik taşıyan başka bir yağ türü içermesidir. Trigliserid göstergeleri, kalp-damar sağlığını etkileyen önemli faktörlerden biridir.

LDL (kötü) kolesterolün yüksek olması, HDL (iyi) kolesterolün düşük olması ve trigliserid düzeyinin yüksek olması kalp damar hastalığı riskini arttırır. Yüksek trigliserid seviyeleri, kalp krizi ve felç gibi çeşitli sağlık sorunlarının oluşma riskini artırabilir.

Yetişkinler için Kolesterol Kılavuzu ve Tarama Önerileri

Amerikan Kardiyoloji Derneği Dergisi'nde (JACC) yayınlanan, yetişkinler için kan kolesterol düzeyinin yönetilmesine ilişkin 2018 kılavuzu aşağıdadır:

Amerikan Kalp Derneği (AHA), 20 yaşından itibaren tüm erişkinlerin kolesterol taramaya başlamalarını ve her 4-6 yılda bir ölçümü tekrarlamalarını önermektedir. Ancak kolesterol seviyeleri yaşla birlikte artma eğilimi göstermektedir. Menopoz sonrası dönem haricinde yüksek kolesterol için erkekler daha fazla risk taşır. Kolesterol seviyesi yüksek kişilerin daha sık tarama yaptırması tavsiye edilmektedir.

Çocuklar İçin Kolesterol Kılavuzu

Amerikan Kardiyoloji Derneği Dergisi'nde (JACC) yayınlana, çocuklar için tavsiye edilen kan kolesterol düzeyine ilişkin 2018 kılavuzu aşağıdadır:

Fiziksel olarak aktif, sağlıklı diyet tercih eden, kilolu olmayan ve aile öyküsü olmayan çocuklar, yüksek kolesterol için daha düşük bir risk altındadır.

Mevcut kılavuzlara göre, tüm çocukların kolesterol ölçümüne 9 ila 11 yaşları arasında başlamaları ve daha sonra 17 ila 21 yaşları arasında tekrar kontrol ettirmeleri önerilmektedir. Bu yaş aralıkları, çocukların kolesterol düzeylerini takip etmek ve olası sağlık risklerini erken tespit etmek açısından kritik öneme sahiptir.

Ancak, bazı çocuklar için daha erken tarama gerekebilir. Özellikle;

• Diyabet gibi kronik hastalığı olanlar,
• Ailede yüksek kolesterol veya kalp hastalığı öyküsü bulunanlar,
• Obezite veya yüksek tansiyon gibi ek risk faktörlerine sahip olanlar

Erken yaşta takip edilmelidir. Bu durumda, kolesterol taraması 2 ila 8 yaşları arasında yapılmalı ve ardından 12 ila 16 yaşları arasında tekrar kontrol edilmelidir.

Çocuklarda kolesterol seviyelerinin düzenli olarak takip edilmesi, ilerleyen yaşlarda kalp-damar hastalıkları riskini azaltmaya yardımcı olur. Bu nedenle, risk faktörlerini göz önünde bulundurarak düzenli kontrollerin yapılması büyük önem taşır.

Toplam Kolesterol Hesaplaması

Toplam kolesterol, kandaki farklı lipit türlerinin birleşiminden oluşur. Bu değeri hesaplamak için yaygın olarak kullanılan formül şu şekildedir:

Toplam Kolesterol = LDL Kolesterol + HDL Kolesterol + (Trigliserid / 5)

Bu formülde, trigliserid değeri beşe bölünerek VLDL (çok düşük yoğunluklu lipoprotein) seviyesinin yaklaşık bir değeri hesaplanır. Ancak bu formül, trigliserid seviyesi 400 mg/dL'nin altındaysa doğru sonuç verir. Daha yüksek değerlerde doktorunuza danışmanız önemlidir.

İdeal Toplam Kolesterol Değerleri:

• 200 mg/dL altında: Normal
• 200-239 mg/dL: Sınırda yüksek
• 240 mg/dL ve üzeri: Yüksek

Toplam kolesterolün sağlıklı aralıkta tutulması, kalp hastalıkları riskini azaltmada önemli bir faktördür. Düzenli kontroller ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları, kolesterol düzeylerini kontrol altında tutmanıza yardımcı olur.

Trigliserid Düzeylerini Kontrol Altında Tutma

Trigliserid düzeylerinin yüksek olması, çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Ancak yaşam tarzının değişmesiyle trigliserid düzeyleriniz normal seviyelere indirilebilir. İşte dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:

• Düzenli egzersiz yapın: Vücutta yağ asitlerini enerjiye dönüştürerek trigliserid seviyelerini düşürür.
• Sigara İçmeyin: Sigara içen kişilerde HDL kolesterol azaltır (bakınız sigarayı nasıl bırakabilirim).
• Şeker tüketimini azaltın: Fazla şeker, kanda trigliserid seviyelerinin artmasına neden olur.
• Sağlıklı yağlar tüketin: Zeytinyağı ve omega-3 içeren balıklar tercih edilmelidir.
• Kilo kontrolü sağlayın: Fazla kilo, trigliserid seviyelerinin yükselmesine yol açabilir.

Yüksek trigliserid seviyeleri, kalp hastalıkları ve pankreatit gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu yüzden trigliserid düzeylerinizi düzenli olarak kontrol altında tutmanız önemlidir.

Kolesterol düzeylerinin önerilen seviyelerde tutulması önemlidir ancak bireysel ve ailevi riskler nedeniyle bu durum herkes için farklı olabilir. Bazı durumlarda yüksek kolesterol ilaç tedavisi gerektirebilir. Ancak müdahale edilmediğinde damarlar içerisinde plak oluşumu gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kendinize en uygun kolesterol seviyesini öğrenmek için doktorunuza danışın.

Özetle, sağlıklı yaşam alışkanlıklarına erken yaşta başlanması ve yaşam boyu normal kolesterol seviyelerinin korunması, kalp sağlığı için büyük önem taşır.