Yaşa göre kolesterol (HDL, LDL, Trigliserid) düzeyleri ne olmalı?

HDL, LDL, Trigliserid Nedir ?

Kalp-damar sağlığı, kolesterol düzeyleri ile yakından ilgilidir. Kolesterol, vücudumuz tarafından üretilen ve bazı gıdalarda bulunan yağ molekülleridir. Kolesteroller, vücudun düzgün çalışması için gereklidir. Ancak çok fazla olduğunda da, kalp krizi ve inme/felç riskinin arttırmaktadır. Çünkü vücut tarafından kullanılmayan ekstra kolesteroller kan damarı duvarlarında birikerek, tıkanmalara neden olmaktadır.

Yazımızın başında vurgulayalım, yemeklerle aldığımız yağ, kan kolesterol düzeyinin ana belirleyicisi değildir; yani yağlı yemek tüketen bir kişinin kan kolesterol düzeyleri illa yüksek/düzensiz olmak zorunda değil. Kişinin obez olması, karaciğerde alkolsüz yağlanmaya sahip olması, kolesterol düzeylerinin yüksek olacağına dair daha isabetli göstergelerdir.

Kanda ölçülen toplam kolesterol seviyesi, düşük yoğunluklu lipoproteinlerden (LDL), yüksek yoğunluklu lipoproteinlerden (HDL) ve çok düşük yoğunluklu lipoproteinlerden (VLDL) oluşur.

LDL kolesterol, "kötü" olarak bilinir. LDL, kan damarlarını tıkayıcı özelliktedir ve kalp krizi riskini arttırır. HDL ise, "iyi" kolesterol olarak bilinir. HDL’nin yüksek düzeylerde olması kalp krizini riskini azaltır. Toplam kolesterolü oluşturanlardan biri de VLDL’dir. VLDL’de tıpkı LDL gibi damarlarda birikici özellik göstermektedir. LDL’den farkı ise yapısında kolesterolden daha çok trigliserid adı verilen damarlarda birikici özellik taşıyan başka bir yağ türü içermesidir. Trigliseritler, hücrelerinizde ekstra enerji depolamak için kullanılan başka bir yağ türüdür.

LDL (kötü) kolesterolün yüksek olması, HDL (iyi) kolesterolün düşük olması ve trigliserid düzeyinin yüksek olması kalp damar hastalığı riskini arttırır.

Yetişkinler için Kolesterol Kılavuzu ve Tarama Önerileri

Amerikan Kardiyoloji Derneği Dergisi'nde (JACC) yayınlanan, yetişkinler için kan kolesterol düzeyinin yönetilmesine ilişkin 2018 kılavuzu aşağıdadır:

Amerikan Kalp Derneği (AHA), 20 yaşından itibaren tüm erişkinlerin kolesterol taramaya başlamalarını ve her 4-6 yılda bir ölçümü tekrarlamalarını önermektedir. Ancak kolesterol seviyeleri yaşla birlikte artma eğilimi göstermektedir. Menopoz sonrası dönem haricinde yüksek kolesterol için erkekler daha fazla risk taşırmaktadır. Kolesterol seviyesi yüksek kişilerin daha sık tarama yaptırması tavsiye edilmektedir.

Çocuklar için kolesterol kılavuzu

Amerikan Kardiyoloji Derneği Dergisi'nde (JACC) yayınlana, çocuklar için tavsiye edilen kan kolesterol düzeyine ilişkin 2018 kılavuzu aşağıdadır:

Fiziksel olarak aktif, sağlıklı diyet tercih eden, kilolu olmayan ve aile öyküsü olmayan çocuklar, yüksek kolesterol için daha düşük bir risk altındadır.

Mevcut kılavuzlara göre, tüm çocukların kolesterol ölçümüne 9 ila 11 yaşları arasında başlamaları ve daha sonra da 17 ila 21 yaşları arasında kontrol etmelerini önerilmektedir. Diyabet veya ailede yüksek kolesterol öyküsü gibi risk faktörü yüksek olan çocukların ise, 2-8 yaşları arasında taraması başlamalı ve yine 12-16 yaşları arasında kan kolesterolleri kontrol edilmelidir.

İdeal kolesterol seviyesi ve iyi kalp sağlığı için her yaşta yapılabilecek 5 yaşam tarzı önerisi

1. Egzersiz yapın: Fiziksel aktivite, HDL kolesterolü arttırır ve kilo vermeye yardımcı olur. Günde ortalama 30 ila 60 dakika tempolu egzersizler yapın.
2. Sigara İçmeyin: Sigara içen kişilerde HDL kolesterol azaltır (bakınız sigarayı nasıl bırakabilirim).
3. Yüksek kolesterol içeren besinleri sınırlayın: tam yağlı süt, peynir, yağlı kırmızı et gibi, yüksek doymuş yağlı besinlerin tüketimini azaltın.
4. Sağlıklı yağların tüketimini arttırın: Zeytinyağı, avokado, fındık yağları, ve katı yağlardan kaz yağı ve az miktarda tereyağı sağlık için faydalı yağlardır. Esas sorunun obezite ile sonuçlanan, alınan toplam enerjinin tüketilenden daha fazla olması olduğunu unutmayın.
5. Lifli gıdaları daha çok tüketin: Beyaz ekmek, makarna ve beyaz unlu ürünler yerine kepekli veya tam tahıllı gıdaları tüketin (bakınız ne kadar lif-posa tüketmeliyiz?)

Kolesterol düzeylerinin önerilen seviyelerde tutulması önemlidir ancak bireysel ve ailevi riskler nedeniyle bu durum herkes için farklı olabilir. Hatta bazı durumlarda yüksek kolesterolü ilaç tedavileri ile düşürmek gerekebilir. Ancak müdahale edilmediği ve yüksek seyrettiği süreler boyunca belki de damar içerisinde plak oluşturmuş olabilir. Size uygun olan kolesterol düzeyinizi lütfen doktorunuza danışın.

Özetle, sağlıklı yaşam alışkanlıklarına erken yaşlarda başlanılmasının ve yaşam boyu normal kolesterol seviyesine sahip olmanın kalp sağlığı için çok daha değerli olduğu unutulmamalıdır.