Akıllı Neşter iKnife ile Ameliyatlarda Kanserli ve Sağlıklı Dokuyu Ayırmak
Bazı tümörler sağlıklı bir doku ile net bir sınır oluştururken, bazı tümörler için sağlıklı ve kanserli dokuyu birbirinden ayırmak zor olabilmektedir. Bu nedenle cerrahlar için vücutta neyi kesip çıkardıklarını bilmek çok önemlidir. Bunun örneklerinden biri de over (yumurtalık) kanserdir. Yumurtalıktaki kitle görünümdeki bir oluşumun iyi huylu veya kanser olup olmadığını tespit etmek zor olabilmektedir. Bu da operasyonu zorlaştırabilir.
Şu anda yumurtalık veya pelviste (kasık bölgesi) şüpheli kitleleri olan kadınlara sık uygulanan cerrahi, hem yumurtalıkların hem fallop tüplerinin hem de uterus (rahim) ve serviksin (rahim ağzı) birlikte alındığı geniş kapsamlı bir ameliyattır. Bu ameliyata kısaca TAH-BSO (Total Abdominal Hysterectomy - Bilateral Salpingo-Oophorectomy) denir. Bu kapsamlı ameliyat ile gereğinden fazla doku-organ çıkarıldığı ise kimi zaman daha sonra sonuçlanan patoloji raporu ile anlaşılmaktadır. Daha az dokuyu çıkarmak ise, ikinci ameliyatlara neden olabilmektedir.
Bu konuda ihtiyaç duyulan şey ise cerrahların ameliyat sırasında hangi dokunun sağlıklı hangisinin ise kanserli olduğunu anlamalarını sağlayacak bir araçtır. "iKnife" (akıllı neşter) adı verilen deneysel bir cihaz ile bu mümkün olabilir.
iKnife Nedir?
iKnife, farklı bir cerrahi araçtır. Sadece operasyon sırasında kesmekle kalmaz, keserken kesilen dokuyu tespit etmek için programlanabilir.
iKnife Imperial College London'da Profesör Zoltan Takats ve ekibi tarafından icat edildi. IKnife'ı tasarlarken Takats ve ekibi, standart bir cerrahi bıçağı çok hassas olan bir moleküler ağırlık skalasına bağladılar.
Günümüzde cerrahi bıçakların çoğu lazer özelliği de taşımakta, yani dokuyu keserken bir yandan da dağlamakta/yakmakta; böylelikle daha az kanama olmakta. iKnife ise dokuyu hem kesiyor hem de yakıyor, yani bir lazer neşteri. Bunun yanında dokuda bulunan molekülleri mass (kütle) spektrometresi denilen bir cihaz ile analiz ediyor.
Kanserli hücreler, normal hücrelerden farklı moleküllere sahiptir ve kütle spektrometre cihazları farklı molekülleri, büyük bir hassasiyetle ortaya koyabilir.
Umut Verici İlk Sonuçlar
Araştırma ekibi çalışmaya, over kanseri ameliyatı sırasında alınan örnekleri test ederek ve sonuçları patoloji raporlarıyla karşılaştırarak başladı.
iKnife'ı kullanarak normal dokuyu kanserli dokudan % 93 ila 100 oranında doğru bir şekilde ayırt ederek, yumurtalık kanserinin teşhis edilebileceğini gösterdiler. Bu son derece heyecan verici bir sonuçtur.
Daha sınırlı bir ameliyat yapmak - özellikle genç hastalar için - doğurganlık şansının da artması anlamına gelmektedir.
Sonraki Adımlar
iKnife'tan, over kanseri dışındaki kanserlerin de yararlanacağı öngörülmektedir. Bugünlerde bilim insanları, meme kanserinde iKnife'ı test ediyorlar.
IKnife'ın en yararlı olabileceği alanlardan bir diğerinin beyin tümörü olacağı düşünülüyor ve beyin tümörü ameliyatlarında da iKnife test edilmeye başlandı. Kanser ameliyatlarında temel prensip, gözle görülmeyen mikro-metastazların da hesaba katılarak, tümörün etrafında bir miktar sağlam dokuyla birlikte çıkarılmasıdır. Ama söz konusu beyin olduğunda, olabildiğince az beyin dokusu çıkarılmalıdır. Bu nedenle İKnife, beyin ameliyatlarının sonuçlarını iyileştirebilir.
IKnife'ın kanser ameliyatını çok daha akıllıca yapıp yapamayacağını bilmeden önce biraz daha denenmesi gerekiyor, ama faydaları çok büyük olabilir. Eğer iKnife ameliyat sırasında doğru bir teşhis verebilirse, cerrahi yaklaşımları değiştirebilir. Bu da her birey için kişiselleştirilmiş operasyonlara izin verir.
David L Phelps et al.
The surgical intelligent knife distinguishes normal, borderline and malignant gynaecological tissues using rapid evaporative ionisation mass spectrometry (REIMS).
British Journal of Cancer, 19 April 2018
