Aşırı-Ultra İşlenmiş Gıdaların Ne Oranda Kansere Neden Olduğu Bulundu

Ultra işlenmiş gıdalar, üretim sürecinde ağır işlemlere tabi tutulan gıdalardır. Bunlar, soda, kahvaltı çerezleri ve birçok masaüstü ve hazır yiyecek ambalajlı ürün gibi ürünleri içerir. Bu ürünler genellikle ucuz, kolayca erişilebilir ve yağ, şeker, tuz ve yapay maddeler bakımından yüksek olan gıdalardır.

Doğal olan gıdalara olan ilgimiz gittikçe artmakta. Aslında bir çoğumuz kendimiz, ailemiz ve sevdiklerimiz için sadece doğal olduğu için bu sınıfa giren yiyecek ve içecekleri tüketmek istiyoruz. Bununla birlikte bilerek veya farkında olmadan aşırı işlenmiş gıdaları tüketebiliyoruz.

Minimal işlenmiş gıdalar, çok az miktarda işlenmiş, taze veya basit bir şekilde pişirilmiş gıdalardır. Ultra işlenmiş gıdalar ise, kimyasal veya fiziksel işlemler sonucu üretilen, yapay tatlandırıcılar, renkler, stabilizatörler veya koruyucular içeren gıdalardır. Minimal işlenmiş gıdalar, vitamin, mineral ve anti-oksidan gibi faydalı maddeleri korurken; ultra işlenmiş gıdalar genellikle düşük besin değeri ve yüksek miktarda kalori, yağ, tuz ve şeker içerir (detaylı bilgi için bakınız Minimal ve ultra işlenmiş gıda arasında farkları nedir? yazımız).

Ultra İşlenmiş Gıdaların Ne Oranda Kanser Riskini Artırdığını Gösteren 2 Çalışma

Sonuçları 2018 yılında yayımlanan bir Fransız çalışması aşırı işlenmiş yiyecek ve içeceklerin kanser riskini artırdığı fikrini doğrulamaktadır. Çoğunlukla aşırı işlenmiş gıdaları tüketen 105.000 kişi üzerinde yapılan çalışmada bu kişilerin doğal ağırlıklı beslenenlere göre daha fazla kanser riski taşıdıkları bulunmuştur.

Çalışmada bulunan uzmanlar sağlıklı bir diyetin kanserden korunmak için en iyi yollardan biri olduğunu vurguluyorlar.

Aşırı işlenmiş olarak sayılan gıdalar:

• Toplu üretilen paketlenmiş ekmek ve hamur işleri,
• Cipsler de dahil olmak üzere tatlı veya tuzlu paketlenmiş aperatifler,
• Çikolata gibi tatlılar ve krakerler,
• Gazlı ve şekerli içecekler,
• Hazır köfte, kümes hayvanları ve işlenmiş dondurulmuş balık,
• Hazır çorbalar ve erişteler,
• Dondurulmuş hazır yemekler,
• Çoğunlukla veya tamamen şeker, yağ ve katı yağlardan üretilen gıdalar.

Daha önce salam, jambon, sucuk, pastırma gibi işlenmiş etlerin kanser riskini artırdığı ve karsinojen olduğu gösterilmişti. Peki ya aşırı işlenmiş diğer gıdalar?

Fransada yapılan, yaklaşık 105 bin kişiyi kapsayan ve British Medical Journal'da yayımlanan çalışmanın sonuçlara göre, aşırı işlenmiş gıdaların tüketimi % 10 artarsa, tespit edilen kanser sayısında % 12 oranında artış görülmekte.

Çalışmayı incelediğimizde;

• İnsanların diyetlerinin ortalama % 18'ini aşırı işlenmiş gıdalar oluşturmakta.
• Ortalama olarak, her yıl her 10.000 kişi başına 79 yeni kanser vakası tespit edilmekte.
• İşlenmiş gıda oranını % 10 arttırmak, her 10.000 kişi başına 9 ekstra kansere neden olabilir.

Sonuçları 31 Ocak 2023'te yayımlanan İngiltere çalışması, ultra işlenmiş gıdaların tüm vücut için kanser riskini arttırdığını ve özellikle over (kadın yumurtalık) kanseri yaşam kaybı riskini arttırdığını söylüyor.

Bu çalışma, İngiltere'deki 200.000 orta yaşlı yetişkinin yer aldığı UK Biobank veritabanından yapılmış ve ultra işlenmiş gıda tüketiminin her 10 yüzde artışının, tüm vücut için kanser insidansının %2 oranında artması (güvenli oran [HR], 1.02), yumurtalık kanser insidansının (yıllık yeni ortaya çıkan kanser sıklığı) %19 oranında artması (HR, 1.19) ve tüm vücut, yumurtalık ve meme kanseri ile ilgili yaşam kaybı riskinin artması (sırasıyla HR, 1.06, 1.30 ve 1.16) ile ilişkili olduğunu gösterdi. 

Sonuç olarak bu iki çalışma, aşırı işlenmiş gıdaların hızla artan tüketiminin, önümüzdeki yıllarda kanser vakalarını arttırabileceği düşündürmektedir. Konuyla ilgili önemli bir diğer nokta ise; çok işlenmiş gıdaları yiyen insanlar kansere bağlı başka davranışlara sahip oldukları. Sigara içme ihtimallerinin daha yüksek olması, daha az aktif olmaları, daha fazla kalori tüketmeleri gibi faktörler de kanser riskini tetiklemektedir. Bununla birlikte aşırı işlenmiş gıdaların tek başına kansere neden olan bağımsız bir risk faktörü olması ihtimali yüksektir. Bu gıdalardan tamamen uzak durmak mümkün olmasa da en aza indirmek ve beslenme dahil daha sağlıklı alışkanlıklara yönelmek yerinde olacaktır.