Binlerce Bilim İnsanı COVID-19’a Çare Bulmak İçin Çalışıyor – Öne Çıkan Araştırmalar Neler?

Ne Zaman?

Son zamanlarda herkesin aklında tek bir soru var: "Yeni tip koronavirüsün neden olduğu COVID-19 hastalığına çare ne zaman bulunacak?" Bu sorunun cevabını verebilmek için dünyanın dört bir yanında binlerce bilim insanı araştırma yapmakta. Her geçen gün beklenen sonuca biraz daha yaklaşıyor olsak da, önümüzde aşmamız gereken engeller var. Bu yazımızda sizlere araştırmalardaki yeni yaklaşımlardan ve gelinen son noktadan bahsedeceğiz.

Virüsler kendi genetik materyallerini insan hücrelerinin içerisinde dahil etmektedirler. Böylece insan hücreleri kendi genetik yazılımlarını okuyarak protein üretimi gerçekleştirirken, virüse ait proteinlerin de yapımı sağlanmaktadır. Böylece bu proteinler yeni virüslerin oluşumunda kullanılarak başka insan hücrelerini istila ederler. Virüs ile bulaş olmuş kişilerde grip benzeri semptomların (belirtilerin) gözlenmesinin sebebi, solunum yolunda bulunan hücrelere saldıran koronavirüslerdir. Ancak ilerleyen evrelerde gripten daha güçlü semptomlara neden olabilmektedirler.

Yeni Koronavirüsün Genetik Haritasının İnanılmaz Bir Hızda Çıkarılması

Şu an pek çok bilim insanı yeni aşılar ve ilaçlar deneyerek soruna çare bulmaya çalışmakta. Ancak San Francisco’da bulunan Kaliforniya Üniversitesi Kantitatif Biyoloji Enstitüsü Koronavirüs Araştırma Grubu farklı bir yaklaşım denedi. Enstitüsü başkanı Dr. Nevam Krogan ve ekibi virüslerin tutunarak genetik materyallerini bizim hücrelerimize aktarmak için kullandıkları proteinlerin haritasını çıkarma işlemine 2011 yılında HIV için başlamışlar ve 453 protein tespit etmişlerdir. Ekip benzer haritalama yöntemini Ebola ve Dang virüsleri için de yapmıştır. Şimdi ise benzer haritalamayı yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) için yaptılar. Normalde yaklaşık 2 yıl gibi uzun bir zaman alacak olan bu proje, 22 laboratuvarın iş birliği sayesinde birkaç hafta içerisinde tamamlanıp ve 22 Mart’ta yayımlandı. Araştırmacılar insan hücreleri ile koronavirüs arasındaki etkileşimden sorumlu olan 332 proteinin haritasını oluşturdular. Burada hedef, patojenlerin farklı protein kombinasyonlarını kullanarak konak hücreye tutunmalarını hedef almak ve virüsün bizim hücrelerimiz içerisine girerek çoğalmasını engellemektir. Bunun için yeni ilaç denemelerine gitmek yerine içlerinde Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış ve öncesinde başka hastalıkların tedavisinde kullanılan 62 ilaç listelenmiştir. Farklı üniversiteler ve enstitüler ile işbirliği halinde yürütülen bu çalışmada, belirlenen ilaçların laboratuvar koşullarında etkisi denenmeye başlandı. Ekip ile birlikte çalışan New York’ta bulunan özel bir tıp fakültesinin başkanı Dr Garcia-Sastre maymun hücreleri kullanılarak belirlenen ilaçların denemelerinin başladığını belirterek ekledi; "Laboratuvar ortamında etkili bir sonuç almamız durumunda COVID-19 için uygulanabilirliğinden kesin olarak söz edemeyiz. Öncesinde insan vücudu için uygun olan dozu saptamamız ve yan etkilerini belirlememiz gerekmektedir."

Yukarıdaki Video: SARS-CoV2/ACE2 etkileşimi simülasyonu (DE Shaw Research’den). COVID-19 tedavi araştırmalarının odağında, videoda yeşil ile gösterilen Spike protein ile kırmızı ile gösterilen ACE2 reseptörü arasındaki kimyasal etkileşimini engelleyecek bir molekülün bulunması yer almaktadır.

Yeni Moleküllerin Keşfi Uzun Zaman Alacağı İçin Onaylı İlaçların Denenmesi Yolu

Yukarıdaki yaklaşımın yanında pek çok farklı çalışma devam etmektedir. Bunlardan bir tanesi de remdesivir isimli antiviral ilaçtır. Bu ilacın genel çalışma prensibi virüslerin yeni genetik materyal üretimini engellemektir. Şubat ayında yapılan çalışmalarda remdesivir, "laboratuvarda" enfekte olan hücrelerde korona virüsü yok etmiştir. Bunun üzerine COVID-19'lu hastalar üzerinde güvenilir ve etkili olup olmadığını kanıtlamak için 5 klinik araştırma başlatılmıştır.

COVID-19 için şimdiye kadar tamamlanan klinik araştırmalarda, tedavi amacıyla kullanılan ilaçların çoğu endikasyon / etiket dışıdır, yani asıl onaylı oldukları alan COVID-19 değildir ve farklı bir bulaşıcı hastalığın tedavisi için onaylanmıştır. Bunun tek istisnası plazma transfüzyon tedavisidir; bu da sadece kritik hastalarda denenmek üzere izne tabi olarak kullanılmaktadır ve henüz FDA onayı almamıştır. COVID-19'da denenen diğer etiker dışı ilaçlara örnekler, hepatit C enfeksiyonunda onaylı danoprevir ve sıtma tedavisinde onaylı hidroksiklorokindir (Plaquenil).

CRISPR Genom Düzenleme Teknolojisi

Bir başka umut vaat eden haber 14 Mart'ta yayınlanan makale ile geldi. COVID-19 için genetik bir yaklaşım.. Stanford Üniversitesi Biyomühendislik Bölümü'nde doktora öğrencisi olan Tim Abbott, CRISPR teknolojisinin koronavirüs ile mücadelede kullanılabilme potansiyelinin olduğunu gösterdi. CRISPR-Cas9, genomun farklı bölgelerine yeni genetik materyalin eklenmesini, var olanın çıkarılmasını ve değişimine olanak sağlayan özgün bir teknolojidir.

Laboratuvar ortamında yapılan çalışmalar, solüsyon içerisinde bulunan koronavirüsün %90 oranında yok edilmesini sağlayan bu yöntemin, insanlarda da hastalığı durdurmak için yeterli olabileceğini belirtilen makalede ekip, bunun insanlar için direkt hastanelerde kullanılabilecek bir yöntemden ziyade bir hipotezi doğrulama aşamasında olduklarının altını çiziyor. İnsanlar üzerinde denemeye başlamak için en az 4 veya 6 ay gibi bir süreye ihtiyaç olduğunu belirtseler de, laboratuvar ortamında etkisi gösterilmiş bir yöntemin olması ilerisi için oldukça heyecan verici.

Parazit İlacı Laboratuvar Ortamında Etkili

3 Nisan tarihinde yayınlanan bir başka çalışmada ise saç bitleri için FDA onaylı ivermectin isimli parazit ilacından bahsedilmektedir. Avustralyalı ekip "laboratuvar" ortamında yaptıkları çalışmalar sonucunda, parazit tedavisinde kullanılan ivermectinin, korona virüsü 48 saat gibi kısa bir sürede yok ettiğini, virüs sayısında ilk 24 saat içerisinde de büyük bir oranda düşüş olduğunu raproladırlar. Önemli bir tedavi potansiyeli oluşturduğunu belirten ekip, bir sonraki aşamanın COVID-19 hastalar için uygun dozun belirlenerek klinik ölçekte etkinliğin araştırılması olduğunu belirtti.

Onay Almaya En Yakın Aşı

Bir insanda ilk COVID-19 aşı denemesi Mart ayı başında Moderna biyoteknoloji firmasına ait mRNA-1273 adlı aşı oldu.

18-55 yaş arası 45 sağlıklı erkek ve gebe olmayan kadını kapsayan mRNA-1273 çalışması henüz faz-I aşamasında ve sonuçları tahmini Haziran 2021'de alınacak. Bununla birlikte, ABD'de çalışmanın sonuçları alınmadan sağlık çalışanlarında denenmesi tartışılmaktadır.

Johnson & Johnson, 30 Mart'ta bir aşı adayının seçildiğini ve Biyomedikal İleri Araştırma ve Geliştirme Kurumu (BARDA) ile ortaklaşa olarak, Eylül 2020'ye kadar insan klinik çalışmalarını başlatmayı beklediğini ve muhtemelen bir COVID-19 aşısının ilk partilerini hazırladığını açıkladı.

Sıtma İlacı Plaquenil Henüz İsteneni Vermedi

Fransa'nın Aix Marseille Üniversitesi'nde yürütülen azitromisin ile devam eden bir hidroksiklorokin (Plaquenil) denemesinden COVID-19 virüs yükünün azaltılmasını gösteren ara sonuçlara rağmen, antiviral kombinasyonlarında hedeflenen sonuçlara ulaşılamadı. Sadece hidroksiklorokini araştıran diğer deney sonuçları açıklamamıştır.

COVID-19 için çok sayıda klinik araştırma yürütülürken, sadece 5 deneme başarılı bir şekilde hedeflediği birincil sonlanım noktasına ulaşabildi. İlk olarak, normalde influenza (grip) tedavisi için Japonya'da onaylı olan favipiravir, birinci basamak tedavi olarak denendiği 2 klinik araştırmada umut verici sonuçlar gösterdi. Favipiravir ile yapılan çalışmalardan biri, ikinci basamak tedavi olarak denenen lopinavir / ritonavir ile karşılaştırıldığında düşük yan etkiler ve daha iyi tedavi etkilerine sahip olarak COVID-19'a karşı etkinlik göstermiştir. Başlangıçta HIV / AIDS tedavisi için onaylanan lopinavir / ritonavir, iki klinik çalışmada birincil müdahale olarak test edildi, ancak bir çalışmada hedeflenen birincil sonlanım noktasına ulaşmadı, diğeri sonuçsuz kaldı. Bu ikili (lopinavir / ritonavir) COVID-19'lu hastalarda klinik iyileşmeyi önemli ölçüde hızlandırmadı, mortaliteyi (ölüm) azaltmadı veya boğaz viral RNA seviyelerini azaltmadı.

Bu nedenle, şimdiye kadar bildirilen sonuçlar, bazı denemeler cesaret verici olsa da, dört gözle beklediğimiz COVID-19'a karşı etkili ilaçları henüz ortaya koymamaktadır. Şu anki klinik araştırmaların çoğu 10 ila 240 arasında değişen sınırlı sayıda denekle tek ülke denemeleridir. Klinik araştırmalarda danoprevir, meplazumab ve favipiravire ait sonuçlar hakkında Nisan daha fazla bilgi edineceğiz.

Bizler çalışmaları yakından takip ederek, sizleri bilgilendirmeye devam edeceğiz. Dünyanın dört bir yanında pek çok çalışma yürütülürken bize düşen evde kalmak. Lütfen kendiniz ve sevdikleriniz için evde kalın, sağlıklı kalın.

• TÜM KORONAVİRÜS YAZILARIMIZ