Covid-19 İyileşme ve Yaşam Kaybı Süresi Nedir? Hafif, Orta ve Şiddetli hastalıkta

SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu Covid-19 hastalığının seyri kişiden kişiye farklılık gösterebiliyor. Kimileri belirti göstermeden (asemptomatik) bu hastalığı atlatabiliyorken, kimileri entübe olmaya ihtiyaç duyacak kadar ağır atlatabiliyor.

Covid-19 kaç günde geçer, entübasyon ve yaşam kaybına gidiş sürelleri

Genel kapsamda Covid-19 hastalığının seyrini 4 sınıfta inceleyebiliriz;

• Hafif Covid-19
• Orta derecede Covid-19
• Şiddetli Covid-19
• Ağır Covid-19

Hastalar içinde bulundukları durumdan kaç günde kurtulur sorusunun cevabı net değildir. Bu sorunun cevabı, kişinin Covid-19 hastalığını ne derecede atlattığına bağlı olarak 2 haftadan 8 haftaya kadar değişiklik gösterebilir.

Hafif ve orta dereceli Covid-19 kaç günde iyileşir?

Covid-19 hastalığını hafif geçiriyor olmanız, hiç belirti göstermeyeceğiniz ya da kendiniz çok iyi hissedeceğiniz anlamına gelmemektedir. Kendiniz kötü hissedebilir ve Covid-19’un sık gözlemlenen belirtilerini gösterebilirsiniz. Ancak bu durum hastaneye yatmanızı gerektirmeyecek kadar hafiftir. Evde dinlenerek ve ilaçlarınızı kullanarak bu hastalığın üstesinden gelebilirsiniz.

İlk yapılan araştırmalara göre, hafif covid-19 hastalığının atlatılması yaklaşık olarak 10-14 gün sürebilmektedir. Ancak bu durum yaş ve genel sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (US-CDC) göre, aşağıdaki kriterler sağlanana kadar evde kendi izolasyonunuzu bozmamanız gerekmektedir;

• Ateş düşürücü almadığınız 24 saat içerisinde ateşiniz olmaması
• Belirtilerin ortadan kalkması ve daha iyi hissetme
• Belirtilerinizin başlangıcı üzerinden en az 10 gün geçmesi

Şiddetli Covid-19 kaç günde iyileşir veya kötüleşir?

Yeni tip koronavirüs hastalığından muzdarip kişilerin bir kısmı bu hastalığı diğerlerine göre daha şiddetli geçirebilir. Bu durum sonucu akciğerler zarar görebilir ve nefes almakta zorluk çekilebilir ve Akut Solunum Sıkıntı Sendromu (ARDS) olarak adlandırılan bir komplikasyon yaşanabilir. Solunum sıkıntısı çeken hastalar hastaneye yatmak zorunda kalır ve solunum desteği alırlar.

Yaş ve genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak hastalıktan iyileşme süresi 2 hafta veya daha uzun sürebilir. Şiddetli Covid-19 hastalığında iyileşme süresi genelde 2 haftadan daha uzundur ve durum çok daha ciddi bir hal alabilir.

Entübe olan Covid-19 hastası kaç günde iyileşir?

Covid-19 hastalığına yakalan ve bu durumu kolay atlatamayan ağır vakalarda hastalar, yoğun bakım ünitelerinde yatmaya ihtiyaç duyarlar. Bu hastalığın şiddetli formunda, virüs akciğerlere inerek ve/veya virüse karşı gelişen anormal bağışıklık sistemi yanıtı sonucu kişinin düzgün bir şekilde nefes alınmasını engellemektedir.

Ciddi vakaların seyri genelde ilk belirtilerden yaklaşık beş gün içinde pnömoniye (zatürreye), 7 – 12 gün içinde şiddetli hipoksemiye (dokularda oksijen azlığı) ve yoğun bakım ünitesine yatışa doğru ilerler.

Kişinin akciğerleri vücut için gerekli olan oksijeni sağlayamayacağı veya karbondioksiti atamayacağı duruma kadar geldiğinde, kişi entübe edilmeye ihtiyaç duyacaktır. Entübasyon işlemi oksijenin vücuda alınmasını ve karbondioksitin vücuttan atılmasına yardımcı olur.

- İlgili konu: Entübe hastalığı nedir? Entübasyon neden ve nasıl uygulanır? COVID-19 için önemi

Covid-19 hastalığı seyrinde entübasyona ihtiyaç duyulana kadar geçen süre ve entübasyona bağlı kalınan süre kişiden kişiye farklılıklar göstermektedir.

Bir veya iki gün entübe kalan hastalar olduğu gibi haftalarca entübasyona ihtiyaç duyan hastalar da vardır. Ancak kişi ne kadar az süre entübe edilirse o kadar iyidir. Çünkü uzun entübasyon süreleri, hava yolu daralmaları ya da akciğerlerin oksijen desteğine karşı daha da bağımlı hale gelmesi gibi komplikasyonlara sebep olabilir.

Entübe edildiği halde birkaç hafta için iyileşme gösteremeyen veya ciddi akciğer hasarı geliştiği için erken iyileşmesi beklenmeyen hastalara trakeostomi adı verilen prosedür uygulanır. Bu işlem, boğazda bir delik açılarak soluk almanın kolaylaştırılmasını içerir. Trakeostomi, kişinin yoğun bakım ünitesinde ne kadar süre kalacağını etkilemez ancak entübasyon komplikasyonuna bağlı risklerin azaltılmasına yardımcı olabilir.

- İlgili konu: Yoğun bakımdaki Covid-19 hastalarının tedavisine yüksek doz C vitamini etkili mi?

Şiddetli Covid-19 nedeniyle entübe olan bir hastanın yaşam kaybı süreci

Northeast Ohio Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Richard Watkins şöyle söylüyor: “Birçok insan entübasyonu genellikle ölümün habercisi olarak görüyor, ancak bu doğru değil. Covid-19 nedeniyle entübe olan çoğu hasta hayatta kalıyor.”

JAMA dergisinde yayımlanan bir vaka incelemesinde, entübe edilen 1151 hastanın %24,5’inin yaşamını yitirdiği bildirilmiştir!

Yüzde yüksek gibi görünse de bu durum hastaların 3/4'ünün hayatta kaldığı anlamına gelmektedir. Aynı şekilde Critical Care Medicine dergisinde yayımlanan bir başka vaka incelemesinde araştırmacılar, entübe olan 165 hastanın yaklaşık %36’sının yaşamını kaybettiğini bildirmiştir.

Ek olarak bir araştırmada, New York da beş hastaneden sağlanan veriler doğrultusunda entübasyona kadar geçen süre ile mortalite (ölüm oranı) arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Entübasyona giden Covid-19 hastaları için, hastaneye yatış ve entübasyon arasındaki medyan (ortanca) süre 2,3 gün olarak saptandı.

Şekil-1: Hastaneye yatıştan entübasyona kadar geçen süre (gün) ve hastanede yatış sırasındaki mortalite arasındaki ilişki.

Çin’de yürütülen bir başka çalışmada ise Covid-19 hastalığı için tüm seyirlerin yaşam kaybı ve sağkalım ile ilişkisine bakılmıştır. Pandeminin başlangıcındaki verilere göre yapılan bu analizde, belirtiler ile PCR testinin pozitif çıkmasına kadar geçen sürenin şimdiki ile aynı olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. 2020 Ocak ayında bu süre yaklaşık 8 gün iken Şubat ayında 3 güne kadar inmiştir. Şimdi ise bu süre 24 saate hatta 3-6 saate kadar kısalmıştır. Bu da Covid-19 tanısının erken konması ve bulaşın engellenmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca erken müdahalenin de ölüm ve entübe oranlarına etkisi olacaktır.

Bu veriler doğrultusunda hipoksi dahil olmak üzere şiddetli ve ağır Covid-19'in, hastalığın başlangıcından itibaren ortanca 1 hafta içinde geliştiği gözlemlenmiştir. Yani bir hastada Covid-19 ciddileşecekse, bu kendini genelde 1 hafta içinde belli etmektedir. Yaşam kaybı ile sonuçlanan vakalar arasında belirtilerin başlangıcından itibaren geçen sürenin ortalama 2 ile 8 hafta arasında değiştiği bildirilmiştir.

Şekil-2: Şubat 2020 verilerine göre hastalığın derecesine bağlı ölüm ve sağkalım seyrini göstermektedir.

ABD Florida Eyaleti'nde yapılan bir başka kapsamlı çalışma, ciddi hastalıkta mortalite (ölüm) oranlarının sanılandan anlamlı derecede düşük olduğunu gösterdi (önceki Wuhan ve New York analizlerinde ciddi hastalıkta mortalite oranları sırasıyla %52 ve %88 olarak kaydedilmişti).

Tablo-1: COVID-19 hastalarında yoğun bakım ünitesi sonuçları ve tahmini mortalite.

Daha önceki çalışmalar Afrika kökenli Amerikalıların daha yüksek bir mortalite oranına sahip olduğunu gösterdiğinden bu çalışmanın araştırmacıları, daha düşük mortalite oranı çalışma kapsamında vakaların kökeni ve ayrıca yaş grubunun genç olması ile ilişkili olabileceğini ileri sürmüştür. Ancak Afrika kökenli nüfusun yüksek olmadığı Çin, İtalya ve diğer Avrupa ülkelerinde mortalite oranı düşük olduğuna bakıldığında hastaların belli demografik özelliklerine göre sağkalımlarının değişebileceği düşünülmüştür.

Tablo-2: Sağkalım ve yaşam kayıplarının bağlı olabileceği faktörler.